Churī – puginał

From en-MahabharataWiki
Jump to navigationJump to search

Informacje wstępne

Różnica między mieczem a sztyletem jest dość płynna. Podstawą rozróżnienia jest długość narzędzia. Jedna z sanskryckich nazw na sztylet ukazuje właśnie tę różnicę: asiputrikā – „córka miecza”.

Historia

Późny okres harappański (1900-1300 p.n.e.)

mały|200x200px|Miecz i sztylet z kultury harappańskiej (źródło: Morio, 2015, s. 102)[1].|link=https://wiki.mahabharata.ckc.uw.edu.pl/index.php%3Ftitle=Plik:Obraz1aa.png|alt=
  • w górnych warstwach wykopalisk w Mohendżo Daro datowanych na 1800-1600 p.n.e. odnaleziono dwa miecze i dwa sztylety
  • zaopatrzone są one w grube wzmacniające żeberka oraz otwory na nity (Allchin & Allchin, 1973, s. 207 rys. 25 nr 5 i 9)[2]

Kultura skarbów miedzianych (1500-1100 p.n.e.)

mały|200x200px|Miecz i sztylet ze skarbów wyrobów miedzianych z Doabu  (wg B.B. Lal) opublikowane na: [https://archaeologyonline.net/artifacts/19th-century-paradigms-5 https://archaeologyonline.net]|alt=
  • wśród miedzianym przedmiotów epoki odnajdujemy też puginały
  • miecze i groty tego okresu są zaopatrzone w żeberko
mały|200x200px|Miedziany mieczyk, Fort Munro (wg S. Pigotta) źródło: (Allchin & Allchin, 1973, s. 212)[2].|link=https://wiki.mahabharata.ckc.uw.edu.pl/index.php%3Ftitle=Plik:Skanowanie0009aa.jpg|alt=
  • mieczyk odnaleziony w Forcie Munro (Pakistan), datowany na 1150 p.n.e.
  • mierzy jedynie ok. 18 cm, więc może być traktowany jako rodzaj puginału.

Reliefy neoasyryjskie (883-631 p.n.e.)

mały|331x331px|Wojownik asyryjski z puginałem (źródło: Dezso, 2012, ilustracje uzupełniające)[3].|alt=
  • miecze armii asyryjskiej swą długością bardziej przypominają puginały
  • dłuższe były buławy, często przytraczane do pasa lub za niego zatykane

Reliefy Achemenidów (559-330 p.n.e.)

[[Plik:Achemenidzki kawalerzysta z Hellespontu, sarkofag Altikulac’a, wczesny IV w. p.n.e. - puginał.jpg|mały|150x150px|Achemenidzki kawalerzysta z Hellespontu, sarkofag Altikulac’a, wczesny IV w. p.n.e. (źródło: wikimedia).]]
  • miecz u pasa kawalerzysty perskiego może z powodzeniem uchodzić za puginał

Rzeźba i artefakty od Mauriów do Kuszanów (320 p.n.e.-267 n.e.)

mały|150x150px|Sirkap, II w. p.n.e – II w. n.e. Muzeum Taksili (zdjęcie: A.Babkiewicz 2018)
  • proste noże odnajdujemy wśród artefaktów odkrywanych w Taksili
mały|150x150px|Atak Mary, muzeum Lahore, II-III w. (zdjęcie: A.Babkiewicz 2018)mały|Atak Mary, Gandhara, okres Kuszanów, II-III w., wysokość 67 cm, Freer Galery of Art., (źródło: Lippe, 1970, plate 11)[4].
  • na rzeźbach z okresu Kuszanów spotykamy broń, którą można uznać za puginały
  • przykłady ze scen ataku Mary
  • puginały w tym okresie już odróżniają się od mieczy przytraczanych do pasa
  • na drugim z reliefów puginał ma kształt liścia (asipattra), a jego jelec zagina się ku ostrzu
mały|150x150px|Puginały, rekonstrukcja wyglądu na podstawie rzeźb z Nagarjunakondy (Murthy, 1966, s. 212)[5]
  • puginały na rzeźbach z Nagarjunakondy  mają mocno zakrzywioną klingę
  • ich wygląd może przywoływać skojarzenie z pazurem
  • tak mógł wyglądać „pazur” (nakhara), broń kilkakrotnie wspomniana w MBh

Dodatkowe informacje z subkontynentu indyjskiego

W MBh nie odnajdujemy terminów nazywających puginał takich jak: ćurikā, vāsi, kṛpāṇī, asiputrikā. Spotykany termin kṣurapra, który w pewnych kontekstach może wskazywać na sztylet, ale najczęściej określa on strzałę lub jakikolwiek ostry przedmiot.


Najciekawszym terminem wskazującym na rodzaj puginału wzmiankowanym w MBh jest nakhara – „pazur”. Etymologia przywołuje na myśl nóż podobny do indonezyjskiego karambitu z zagiętym ostrzem i otworem na kciuk umożliwiający zadawanie ciosów podobnych do cięć pazurów tygrysa. Zagięte ostrza sztyletów spotykamy na rzeźbach z Nagarjunakondy[5]. Broń inspirowana nazwą sanskryckiego „pazura” pojawia się w okresie Mogołów i nazywana jest bāgh-nakh – „szpony tygrysa”. Jest to rodzaj kastetu z otworami na palce i metalowymi szponami.


Poniżej prezentujemy typowe dla późniejszych Indii puginały, ukazujące fantazję orientalnych twórców oręża:

katar

(kaṭāra – tamil.)

  • poprzeczny uchwyt
  • służy do zadawania sztychów
  • pojawił się w czasach państwa Widźajanagar (ok. XIV w.)
 bezramki|200x200px|alt=
jambiya (arab.)
  • arabskiego pochodzenia, popularny w Turcji, Persji i Indiach
  • głownia obosieczna, krzywa
  • charakterystyczna pochwa wygięta w kształcie litery U
 bezramki|200x200px|alt=
khanjar (arab.)
  • pochodzenia tureckiego lub perskiego
  • podobny do jambiyi (również pochwa), różni się rękojeścią przypominającą pistolet
 bezramki|200x200px|alt=
pesh kabz (pers.)
  • „chwyt przedni”
  • pochodzenia perskiego wprowadzony w Indiach przez Mogołów
  • jednostronne ostrze, zakrzywione, z grubym grzbietem w kształcie litery „T”.
 bezramki|200x200px|alt=
bichuvā (hindi)
  • „żądło skorpiona”
  • powstał w księstwie Widźajanagaru
  • podwójnie wygięte ostrze, podobne do bawolego rogu, często rozwidlone lub podwójne (ok. 25 cm)
  • rękojeść w kształcie pętli chroniącej dłoń
 bezramki|200x200px|alt=
chilanum

(cilānam – hindi?)

  • „obrać”
  • charakterystyczna rękojeść rozwidlająca się przy ostrzu by chronić dłoń
  • ostrze falujące
  • pochodzi z Nepalu lub rejonu Marathów
 bezramki|200x200px|alt=
bhuj
  • nazwa miejscowości w Kaććh
  • sztylet z Sindhu i Gudźaratu
  • nazywany „nożem słoniowym”, gdyż przy rękojeści ma stylizowanego słonia
  • jednosieczne tasakowate ostrze, na długiej rękojeści (17-25 cm)
 bezramki|200x200px|alt=
kukri

(khukurī – nepal.)

  • nepalski nóż bojowy używany przez Gurkhów
  • klinga zakrzywiona w kierunku ostrza
  • używany jako broń sieczna lub maczeta
 bezramki|200x200px|alt=
bāgh-nakh (marathi)
  • „szpon tygrysa”
  • broń stosowana przez Radźputów i Marathów
  • cztery lub pięć zakrzywionych ostrzy przypominających szpony tygrysa umieszczonych na metalowym pręcie z dwoma pierścieniami
  • haczykowate ostrza można było schować w zaciśniętej pięści, a na pierścieniach dla niepoznaki umieszczano szlachetne kamienie
  • mógł mieć dodatkowe ostrze typu bichuwā przytwierdzone do jednego z pierścieni
  • przeznaczona do cięcia, szczególnie podrzynania gardła
  • bāgh-nakh użył bohater Marathów Śiwadźi podczas spotkania z Afzal Khanem
 bezramki|200x200px|alt=

bezramki|200x200px|alt=

maru

(maduvu -  tamil.)

  • „róg antylopy”
  • broń tamilska sporządzona z dwóch rogów antylopy (Antilope cervicapra) połączonych tak, by powstał uchwyt
  • dłoń dodatkowo może być chroniona małą tarczą
  • w Pendźabie maru wykonywano w całości ze stali; jej wariantem jest vajra-muṣṭi – „piorunowa pięść”
 bezramki|200x200px|alt=

bezramki|200x200px|alt=

  • Rysunki oręża w tabeli z: (Paul, 2005, s. 59, 70–71, 100–101)[6].

Przypisy

  1. ↑ Morio, A. R. (2015). Mohenjo Daro, Leading Land of Ancient Culture. Indus Cultural Literary Organization.
  2. ↑ 2.0 2.1 Allchin, B., & Allchin, R. (1973). Narodziny cywilizacji indyjskiej (T. 180). Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
  3. ↑ Dezso, T. (2012). Tamas Dezso: The Assyrian Army I/1-2. The Structure of the Neo-Assyrian Army. 1. Infantry 2. Cavalry and Chariotry (1st Edition). ELTE Eötvös Kiadó/Eötvös University Press.
  4. ↑ Lippe, A. (1970). The Freer Indian sculptures. Freer Gallery. https://library.si.edu/digital-library/book/freerindiansculp00lipp
  5. ↑ 5.0 5.1 Murthy, K. K. (1966). Weapons of War in the Sculptures of Nāgārjunakoṇḍa. Artibus Asiae, 28(2/3), 211–218, s. 112.
  6. ↑ Paul, E. J. (2005). Arms and Armour: Traditional Weapons of India (1st Edition. Series: India Crest.). Roli Books.
Retrieved from "https://en-wiki.mahabharata.ckc.uw.edu.pl/index.php?title=Churī_–_puginał&oldid=295"