Churī – puginał
Informacje wstępne
Różnica między mieczem a sztyletem jest dość płynna. Podstawą rozróżnienia jest długość narzędzia. Jedna z sanskryckich nazw na sztylet ukazuje właśnie tę różnicę: asiputrikā – „córka miecza”.
Historia
Późny okres harappański (1900-1300 p.n.e.) |
|---|
| mały|Miecz i sztylet z kultury harappańskiej (źródło: Morio, 2015, s. 102)[1].|link=https://wiki.mahabharata.ckc.uw.edu.pl/index.php%3Ftitle=Plik:Obraz1aa.pngW górnych warstwach wykopalisk w Mohendżo Daro datowanych na 1800-1600 p.n.e. odnaleziono dwa miecze i dwa sztylety zaopatrzone w grube wzmacniające żeberka oraz otwory na nity (Allchin & Allchin, 1973, s. 207 rys. 25 nr 5 i 9). |
Kultura skarbów miedzianych (1500-1100 p.n.e.) |
| mały|Miecz i sztylet ze skarbów wyrobów miedzianych z Doabu (wg B.B. Lal) opublikowane na: [https://archaeologyonline.net/artifacts/19th-century-paradigms-5 https://archaeologyonline.net]Wśród miedzianym przedmiotów epoki odnajdujemy też puginały. Tak jak miecze i groty tego okresu są zaopatrzone w żeberko. |
| mały|Miedziany mieczyk, Fort Munro (wg S. Pigotta) źródło: (Allchin & Allchin, 1973, s. 212)[2].|link=https://wiki.mahabharata.ckc.uw.edu.pl/index.php%3Ftitle=Plik:Skanowanie0009aa.jpgMieczyk odnaleziony w Forcie Munro (Pakistan), a datowany na 1150 p.n.e. mierzy jedynie ok. 18 cm, więc może być traktowany jako rodzaj puginału. |
Reliefy neoasyryjskie (883-631 p.n.e.) |
| mały|Wojownik asyryjski z puginałem (źródło: Dezso, 2012, ilustracje uzupełniające)[3].Miecze armii asyryjskiej swą długością bardziej przypominają puginały. Dłuższe były buławy, często przytraczane do pasa lub za niego zatykane. |
Reliefy Achemenidów (559-330 p.n.e.) |
| [[Plik:Achemenidzki kawalerzysta z Hellespontu, sarkofag Altikulac’a, wczesny IV w. p.n.e. - puginał.jpg|mały|Achemenidzki kawalerzysta z Hellespontu, sarkofag Altikulac’a, wczesny IV w. p.n.e. (źródło: wikimedia).]]Miecz u pasa kawalerzysty perskiego może z powodzeniem uchodzić za puginał. |
Rzeźba i artefakty od Mauriów do Kuszanów (320 p.n.e.-267 n.e.) |
| mały|Sirkap, II w. p.n.e – II w. n.e. Muzeum Taksili (zdjęcie: A.Babkiewicz 2018)Proste noże odnajdujemy wśród artefaktów odkrywanych w Taksili. |
| mały|Atak Mary, muzeum Lahore, II-III w. (zdjęcie: A.Babkiewicz 2018)mały|Atak Mary, Gandhara, okres Kuszanów, II-III w., wysokość 67 cm, Freer Galery of Art., (źródło: Lippe, 1970, plate 11)[4].Na rzeźbach z okresu Kuszanów spotykamy broń, którą można uznać za puginały. Obok dwa przykłady ze scen ataku Mary. Puginały w tym czasie odróżniają się od mieczy przytraczanych do pasa. Na drugim z reliefów puginał ma kształt liścia (asipattra), a jego jelec zagina się ku ostrzu. |
| mały|Puginały, rekonstrukcja wyglądu na podstawie rzeźb z Nagarjunakondy (Murthy, 1966, s. 212)[5]Puginały na rzeźbach z Nagarjunakondy mają mocno zakrzywioną klingę. Ich wygląd może przywoływać skojarzenie z pazurem. Tak mógł wyglądać „pazur” (nakhara), broń kilkakrotnie wspomniana w MBh. |
Dodatkowe informacje z subkontynentu indyjskiego
W MBh nie odnajdujemy terminów nazywających puginał takich jak: ćurikā, vāsi, kṛpāṇī, asiputrikā. Spotykany termin kṣurapra, który w pewnych kontekstach może wskazywać na sztylet, ale najczęściej określa on strzałę lub jakikolwiek ostry przedmiot.
Najciekawszym terminem wskazującym na rodzaj puginału wzmiankowanym w MBh jest nakhara – „pazur”. Etymologia przywołuje na myśl nóż podobny do indonezyjskiego karambitu z zagiętym ostrzem i otworem na kciuk umożliwiający zadawanie ciosów podobnych do cięć pazurów tygrysa. Zagięte ostrza sztyletów spotykamy na rzeźbach z Nagarjunakondy[5]. Broń inspirowana nazwą sanskryckiego „pazura” pojawia się w okresie Mogołów i nazywana jest bāgh-nakh – „szpony tygrysa”. Jest to rodzaj kastetu z otworami na palce i metalowymi szponami.
Poniżej prezentujemy typowe dla późniejszych Indii puginały, ukazujące fantazję orientalnych twórców oręża:
| katar
(kaṭāra – tamil.) |
- poprzeczny uchwyt
- służy do zadawania sztychów - pojawił się w czasach państwa Widźajanagar (ok. XIV w.) |
bezramki |
|---|---|---|
| jambiya (arab.) | - arabskiego pochodzenia, popularny w Turcji, Persji i Indiach
- głownia obosieczna, krzywa - charakterystyczna pochwa wygięta w kształcie litery U |
bezramki |
| khanjar (arab.) | - pochodzenia tureckiego lub perskiego
- podobny do jambiyi (również pochwa), różni się rękojeścią przypominającą pistolet |
bezramki |
| pesh kabz (pers.) | - „chwyt przedni”
- pochodzenia perskiego wprowadzony w Indiach przez Mogołów - jednostronne ostrze, zakrzywione, z grubym grzbietem w kształcie litery „T”. |
bezramki |
| bichuvā (hindi) | - „żądło skorpiona”
- powstał w księstwie Widźajanagaru - podwójnie wygięte ostrze, podobne do bawolego rogu, często rozwidlone lub podwójne (ok. 25 cm) - rękojeść w kształcie pętli chroniącej dłoń |
bezramki |
| chilanum
(cilānam – hindi?) |
- „obrać”
- charakterystyczna rękojeść rozwidlająca się przy ostrzu by chronić dłoń - ostrze falujące - pochodzi z Nepalu lub rejonu Marathów |
bezramki |
| bhuj | - nazwa miejscowości w Kaććh
- sztylet z Sindhu i Gudźaratu - nazywany „nożem słoniowym”, gdyż przy rękojeści ma stylizowanego słonia - jednosieczne tasakowate ostrze, na długiej rękojeści (17-25 cm) |
bezramki |
| kukri
(khukurī – nepal.) |
- nepalski nóż bojowy używany przez Gurkhów
- klinga zakrzywiona w kierunku ostrza - używany jako broń sieczna lub maczeta |
bezramki |
| bāgh-nakh (marathi) | - „szpon tygrysa”
- broń stosowana przez Radźputów i Marathów - cztery lub pięć zakrzywionych ostrzy przypominających szpony tygrysa umieszczonych na metalowym pręcie z dwoma pierścieniami - haczykowate ostrza można było schować w zaciśniętej pięści, a na pierścieniach dla niepoznaki umieszczano szlachetne kamienie - mógł mieć dodatkowe ostrze typu bichuwā przytwierdzone do jednego z pierścieni - przeznaczona do cięcia, szczególnie podrzynania gardła - bāgh-nakh użył bohater Marathów Śiwadźi podczas spotkania z Afzal Khanem |
bezramki |
| maru
(maduvu - tamil.) |
- „róg antylopy”
- broń tamilska sporządzona z dwóch rogów antylopy (Antilope cervicapra) połączonych tak, by powstał uchwyt - dłoń dodatkowo może być chroniona małą tarczą - w Pendźabie maru wykonywano w całości ze stali; jej wariantem jest vajra-muṣṭi – „piorunowa pięść” |
bezramki |
- Rysunki oręża w tabeli z: (Paul, 2005, s. 59, 70–71, 100–101)[6].
Przypisy
- ↑ Morio, A. R. (2015). Mohenjo Daro, Leading Land of Ancient Culture. Indus Cultural Literary Organization.
- ↑ Allchin, B., & Allchin, R. (1973). Narodziny cywilizacji indyjskiej (T. 180). Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
- ↑ Dezso, T. (2012). Tamas Dezso: The Assyrian Army I/1-2. The Structure of the Neo-Assyrian Army. 1. Infantry 2. Cavalry and Chariotry (1st Edition). ELTE Eötvös Kiadó/Eötvös University Press.
- ↑ Lippe, A. (1970). The Freer Indian sculptures. Freer Gallery. https://library.si.edu/digital-library/book/freerindiansculp00lipp
- ↑ 5.0 5.1 Murthy, K. K. (1966). Weapons of War in the Sculptures of Nāgārjunakoṇḍa. Artibus Asiae, 28(2/3), 211–218, s. 112.
- ↑ Paul, E. J. (2005). Arms and Armour: Traditional Weapons of India (1st Edition. Series: India Crest.). Roli Books.
![mały|Miecz i sztylet ze skarbów wyrobów miedzianych z Doabu (wg B.B. Lal) opublikowane na: [https://archaeologyonline.net/artifacts/19th-century-paradigms-5 https://archaeologyonline.net]](/index.php?title=Plik:Narz%C4%99dzia_i_bro%C5%84_ze_skarb%C3%B3w_wyrob%C3%B3w_miedzianych_z_Doabu_(wg_B.B._Lal).png&action=edit&redlink=1){kind=link}
.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_pugina%C5%82.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
