Churī – puginał: Difference between revisions
From en-MahabharataWiki
Jump to navigationJump to search
imported>AndBab No edit summary |
imported>AndBab |
||
| Line 48: | Line 48: | ||
(''kaṭāra'' – tamil.) | (''kaṭāra'' – tamil.) | ||
| | | | ||
* poprzeczny uchwyt | |||
* służy do zadawania sztychów | |||
* pojawił się w czasach państwa Widźajanagar (ok. XIV w.) | |||
|[[Plik:12 Katar.png|bezramki]] | |[[Plik:12 Katar.png|bezramki]] | ||
|- | |- | ||
! style="text-align: center;"|'''''jambiya''''' (arab.) | ! style="text-align: center;"|'''''jambiya''''' (arab.) | ||
| | | | ||
* arabskiego pochodzenia, popularny w Turcji, Persji i Indiach | |||
* głownia obosieczna, krzywa | |||
* charakterystyczna pochwa wygięta w kształcie litery U | |||
|[[Plik:13 Jambiya.png|bezramki]] | |[[Plik:13 Jambiya.png|bezramki]] | ||
|- | |- | ||
! style="text-align: center;"|'''''khanjar''''' (arab.) | ! style="text-align: center;"|'''''khanjar''''' (arab.) | ||
| | | | ||
* pochodzenia tureckiego lub perskiego | |||
* podobny do jambiyi (również pochwa), różni się rękojeścią przypominającą pistolet | |||
|[[Plik:14 Khanjar.png|bezramki]] | |[[Plik:14 Khanjar.png|bezramki]] | ||
|- | |- | ||
! style="text-align: center;"|'''''pesh kabz''''' (pers.) | ! style="text-align: center;"|'''''pesh kabz''''' (pers.) | ||
| | | | ||
* „chwyt przedni” | |||
* pochodzenia perskiego wprowadzony w Indiach przez Mogołów | |||
* jednostronne ostrze, zakrzywione, z grubym grzbietem w kształcie litery „T”. | |||
|[[Plik:15 Pesh Kabz.png|bezramki]] | |[[Plik:15 Pesh Kabz.png|bezramki]] | ||
|- | |- | ||
! style="text-align: center;"|'''''bichuvā''''' (hindi) | ! style="text-align: center;"|'''''bichuvā''''' (hindi) | ||
| | | | ||
* „żądło skorpiona” | |||
* powstał w księstwie Widźajanagaru | |||
* podwójnie wygięte ostrze, podobne do bawolego rogu, często rozwidlone lub podwójne (ok. 25 cm) | |||
* rękojeść w kształcie pętli chroniącej dłoń | |||
|[[Plik:16 Bichuva.png|bezramki]] | |[[Plik:16 Bichuva.png|bezramki]] | ||
|- | |- | ||
| Line 90: | Line 85: | ||
(''cilānam'' – hindi?) | (''cilānam'' – hindi?) | ||
| | | | ||
* „obrać” | |||
* charakterystyczna rękojeść rozwidlająca się przy ostrzu by chronić dłoń | |||
* ostrze falujące | |||
* pochodzi z Nepalu lub rejonu Marathów | |||
|[[Plik:17 Chilanum.png|bezramki]] | |[[Plik:17 Chilanum.png|bezramki]] | ||
|- | |- | ||
! style="text-align: center;"|'''''bhuj''''' | ! style="text-align: center;"|'''''bhuj''''' | ||
| | | | ||
* nazwa miejscowości w Kaććh | |||
* sztylet z Sindhu i Gudźaratu | |||
* nazywany „nożem słoniowym”, gdyż przy rękojeści ma stylizowanego słonia | |||
* jednosieczne tasakowate ostrze, na długiej rękojeści (17-25 cm) | |||
|[[Plik:18 Bhuj.png|bezramki]] | |[[Plik:18 Bhuj.png|bezramki]] | ||
|- | |- | ||
| Line 112: | Line 103: | ||
(''khukurī'' – nepal.) | (''khukurī'' – nepal.) | ||
| | | | ||
* nepalski nóż bojowy używany przez Gurkhów | |||
* klinga zakrzywiona w kierunku ostrza | |||
* używany jako broń sieczna lub maczeta | |||
|[[Plik:19 Kukri.png|bezramki]] | |[[Plik:19 Kukri.png|bezramki]] | ||
|- | |- | ||
! style="text-align: center;"|'''''bāgh-nakh''''' (marathi) | ! style="text-align: center;"|'''''bāgh-nakh''''' (marathi) | ||
| | | | ||
* „szpon tygrysa” | |||
* broń stosowana przez Radźputów i Marathów | |||
* cztery lub pięć zakrzywionych ostrzy przypominających szpony tygrysa umieszczonych na metalowym pręcie z dwoma pierścieniami | |||
* haczykowate ostrza można było schować w zaciśniętej pięści, a na pierścieniach dla niepoznaki umieszczano szlachetne kamienie | |||
* mógł mieć dodatkowe ostrze typu ''bichuwā'' przytwierdzone do jednego z pierścieni | |||
* przeznaczona do cięcia, szczególnie podrzynania gardła | |||
* ''bāgh-nakh'' użył bohater Marathów Śiwadźi podczas spotkania z Afzal Khanem | |||
|[[Plik:20 Bhag nakh.png|bezramki]] | |[[Plik:20 Bhag nakh.png|bezramki]] | ||
| Line 140: | Line 125: | ||
(''maduvu'' - tamil.) | (''maduvu'' - tamil.) | ||
| | | | ||
* „róg antylopy” | |||
* broń tamilska sporządzona z dwóch rogów antylopy (Antilope cervicapra) połączonych tak, by powstał uchwyt | |||
* dłoń dodatkowo może być chroniona małą tarczą | |||
* w Pendźabie maru wykonywano w całości ze stali; jej wariantem jest ''vajra-muṣṭi'' – „piorunowa pięść” | |||
|[[Plik:22 maru.png|bezramki]] | |[[Plik:22 maru.png|bezramki]] | ||
| Line 154: | Line 137: | ||
* <small>Rysunki oręża w tabeli z: (Paul, 2005, s. 59, 70–71, 100–101)<ref>Paul, E. J. (2005). ''Arms and Armour: Traditional Weapons of India'' (1st Edition. Series: India Crest.). Roli Books.</ref>.</small> | * <small>Rysunki oręża w tabeli z: (Paul, 2005, s. 59, 70–71, 100–101)<ref>Paul, E. J. (2005). ''Arms and Armour: Traditional Weapons of India'' (1st Edition. Series: India Crest.). Roli Books.</ref>.</small> | ||
== Przypisy == | == Przypisy == | ||
[[Category:Amukta – do walki wręcz]] | [[Category:Amukta – do walki wręcz]] | ||
Revision as of 22:57, 30 July 2021
Informacje wstępne
Różnica między mieczem a sztyletem jest dość płynna. Podstawą rozróżnienia jest długość narzędzia. Jedna z sanskryckich nazw na sztylet ukazuje właśnie tę różnicę: asiputrikā – „córka miecza”.
Historia
Późny okres harappański (1900-1300 p.n.e.) |
|---|
| mały|Miecz i sztylet z kultury harappańskiej (źródło: Morio, 2015, s. 102)[1].|link=https://wiki.mahabharata.ckc.uw.edu.pl/index.php%3Ftitle=Plik:Obraz1aa.pngW górnych warstwach wykopalisk w Mohendżo Daro datowanych na 1800-1600 p.n.e. odnaleziono dwa miecze i dwa sztylety zaopatrzone w grube wzmacniające żeberka oraz otwory na nity (Allchin & Allchin, 1973, s. 207 rys. 25 nr 5 i 9). |
Kultura skarbów miedzianych (1500-1100 p.n.e.) |
| mały|Miecz i sztylet ze skarbów wyrobów miedzianych z Doabu (wg B.B. Lal) opublikowane na: [https://archaeologyonline.net/artifacts/19th-century-paradigms-5 https://archaeologyonline.net]Wśród miedzianym przedmiotów epoki odnajdujemy też puginały. Tak jak miecze i groty tego okresu są zaopatrzone w żeberko. |
| mały|Miedziany mieczyk, Fort Munro (wg S. Pigotta) źródło: (Allchin & Allchin, 1973, s. 212)[2].|link=https://wiki.mahabharata.ckc.uw.edu.pl/index.php%3Ftitle=Plik:Skanowanie0009aa.jpgMieczyk odnaleziony w Forcie Munro (Pakistan), a datowany na 1150 p.n.e. mierzy jedynie ok. 18 cm, więc może być traktowany jako rodzaj puginału. |
Reliefy neoasyryjskie (883-631 p.n.e.) |
| mały|Wojownik asyryjski z puginałem (źródło: Dezso, 2012, ilustracje uzupełniające)[3].Miecze armii asyryjskiej swą długością bardziej przypominają puginały. Dłuższe były buławy, często przytraczane do pasa lub za niego zatykane. |
Reliefy Achemenidów (559-330 p.n.e.) |
| [[Plik:Achemenidzki kawalerzysta z Hellespontu, sarkofag Altikulac’a, wczesny IV w. p.n.e. - puginał.jpg|mały|Achemenidzki kawalerzysta z Hellespontu, sarkofag Altikulac’a, wczesny IV w. p.n.e. (źródło: wikimedia).]]Miecz u pasa kawalerzysty perskiego może z powodzeniem uchodzić za puginał. |
Rzeźba i artefakty od Mauriów do Kuszanów (320 p.n.e.-267 n.e.) |
| mały|Sirkap, II w. p.n.e – II w. n.e. Muzeum Taksili (zdjęcie: A.Babkiewicz 2018)Proste noże odnajdujemy wśród artefaktów odkrywanych w Taksili. |
| mały|Atak Mary, muzeum Lahore, II-III w. (zdjęcie: A.Babkiewicz 2018)mały|Atak Mary, Gandhara, okres Kuszanów, II-III w., wysokość 67 cm, Freer Galery of Art., (źródło: Lippe, 1970, plate 11)[4].Na rzeźbach z okresu Kuszanów spotykamy broń, którą można uznać za puginały. Obok dwa przykłady ze scen ataku Mary. Puginały w tym czasie odróżniają się od mieczy przytraczanych do pasa. Na drugim z reliefów puginał ma kształt liścia (asipattra), a jego jelec zagina się ku ostrzu. |
| mały|Puginały, rekonstrukcja wyglądu na podstawie rzeźb z Nagarjunakondy (Murthy, 1966, s. 212)[5]Puginały na rzeźbach z Nagarjunakondy mają mocno zakrzywioną klingę. Ich wygląd może przywoływać skojarzenie z pazurem. Tak mógł wyglądać „pazur” (nakhara), broń kilkakrotnie wspomniana w MBh. |
Dodatkowe informacje z subkontynentu indyjskiego
W MBh nie odnajdujemy terminów nazywających puginał takich jak: ćurikā, vāsi, kṛpāṇī, asiputrikā. Spotykany termin kṣurapra, który w pewnych kontekstach może wskazywać na sztylet, ale najczęściej określa on strzałę lub jakikolwiek ostry przedmiot.
Najciekawszym terminem wskazującym na rodzaj puginału wzmiankowanym w MBh jest nakhara – „pazur”. Etymologia przywołuje na myśl nóż podobny do indonezyjskiego karambitu z zagiętym ostrzem i otworem na kciuk umożliwiający zadawanie ciosów podobnych do cięć pazurów tygrysa. Zagięte ostrza sztyletów spotykamy na rzeźbach z Nagarjunakondy[5]. Broń inspirowana nazwą sanskryckiego „pazura” pojawia się w okresie Mogołów i nazywana jest bāgh-nakh – „szpony tygrysa”. Jest to rodzaj kastetu z otworami na palce i metalowymi szponami.
Poniżej prezentujemy typowe dla późniejszych Indii puginały, ukazujące fantazję orientalnych twórców oręża:
| katar
(kaṭāra – tamil.) |
|
bezramki |
|---|---|---|
| jambiya (arab.) |
|
bezramki |
| khanjar (arab.) |
|
bezramki |
| pesh kabz (pers.) |
|
bezramki |
| bichuvā (hindi) |
|
bezramki |
| chilanum
(cilānam – hindi?) |
|
bezramki |
| bhuj |
|
bezramki |
| kukri
(khukurī – nepal.) |
|
bezramki |
| bāgh-nakh (marathi) |
|
bezramki |
| maru
(maduvu - tamil.) |
|
bezramki |
- Rysunki oręża w tabeli z: (Paul, 2005, s. 59, 70–71, 100–101)[6].
Przypisy
- ↑ Morio, A. R. (2015). Mohenjo Daro, Leading Land of Ancient Culture. Indus Cultural Literary Organization.
- ↑ Allchin, B., & Allchin, R. (1973). Narodziny cywilizacji indyjskiej (T. 180). Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
- ↑ Dezso, T. (2012). Tamas Dezso: The Assyrian Army I/1-2. The Structure of the Neo-Assyrian Army. 1. Infantry 2. Cavalry and Chariotry (1st Edition). ELTE Eötvös Kiadó/Eötvös University Press.
- ↑ Lippe, A. (1970). The Freer Indian sculptures. Freer Gallery. https://library.si.edu/digital-library/book/freerindiansculp00lipp
- ↑ 5.0 5.1 Murthy, K. K. (1966). Weapons of War in the Sculptures of Nāgārjunakoṇḍa. Artibus Asiae, 28(2/3), 211–218, s. 112.
- ↑ Paul, E. J. (2005). Arms and Armour: Traditional Weapons of India (1st Edition. Series: India Crest.). Roli Books.
![mały|Miecz i sztylet ze skarbów wyrobów miedzianych z Doabu (wg B.B. Lal) opublikowane na: [https://archaeologyonline.net/artifacts/19th-century-paradigms-5 https://archaeologyonline.net]](/index.php?title=Plik:Narz%C4%99dzia_i_bro%C5%84_ze_skarb%C3%B3w_wyrob%C3%B3w_miedzianych_z_Doabu_(wg_B.B._Lal).png&action=edit&redlink=1){kind=link}
.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_pugina%C5%82.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
