Churī – puginał: Difference between revisions

From en-MahabharataWiki
Jump to navigationJump to search
imported>AndBab
No edit summary
imported>AndBab
No edit summary
Line 4: Line 4:
== '''Historia''' ==
== '''Historia''' ==
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
| colspan="2" |
|
=== '''Późny okres  harappański''' (1900-1300 p.n.e.) ===
=== '''Późny okres  harappański''' (1900-1300 p.n.e.) ===
|-
|-
|W górnych warstwach wykopalisk w Mohendżo Daro datowanych na  1800-1600 p.n.e. odnaleziono dwa miecze i dwa sztylety zaopatrzone w grube  wzmacniające żeberka oraz otwory na nity (Allchin  & Allchin, 1973, s. 207 rys. 25 nr 5 i 9).
|[[Plik:Obraz1aa.png|mały|Miecz  i sztylet z kultury harappańskiej (źródło: Morio, 2015, s. 102)<ref>Morio, A. R. (2015). ''Mohenjo Daro, Leading Land of Ancient Culture''. Indus Cultural Literary Organization.</ref>.|link=https://wiki.mahabharata.ckc.uw.edu.pl/index.php%3Ftitle=Plik:Obraz1aa.png]]W górnych warstwach wykopalisk w Mohendżo Daro datowanych na  1800-1600 p.n.e. odnaleziono dwa miecze i dwa sztylety zaopatrzone w grube  wzmacniające żeberka oraz otwory na nity (Allchin  & Allchin, 1973, s. 207 rys. 25 nr 5 i 9).
|-
|
|
Miecz  i sztylet z kultury harappańskiej (źródło: (Morio, 2015, s. 102).
|-
| colspan="2" |
=== '''Kultura skarbów  miedzianych''' (1500-1100 p.n.e.) ===
=== '''Kultura skarbów  miedzianych''' (1500-1100 p.n.e.) ===
|-
|-
|Wśród miedzianym przedmiotów epoki  odnajdujemy też puginały. Tak jak miecze i groty tego okresu są zaopatrzone w  żeberko.
|[[Plik:Narzędzia i broń ze skarbów wyrobów miedzianych z Doabu (wg B.B. Lal).png|mały|Miecz i sztylet ze skarbów wyrobów miedzianych z  Doabu  (wg B.B. Lal) opublikowane na: [https://archaeologyonline.net/artifacts/19th-century-paradigms-5 https://archaeologyonline.net]]]Wśród miedzianym przedmiotów epoki  odnajdujemy też puginały. Tak jak miecze i groty tego okresu są zaopatrzone w  żeberko.
|Narzędzia i broń ze skarbów wyrobów miedzianych z  Doabu  (wg B.B. Lal) opublikowane na: <nowiki>https://archaeologyonline.net/artifacts/19th-century-paradigms-5</nowiki>
|-
|-
|Mieczyk odnaleziony w Forcie Munro  (Pakistan), a datowany na 1150 p.n.e. mierzy jedynie ok. 18 cm, więc może być  traktowany jako rodzaj puginału.
|[[Plik:Skanowanie0009aa.jpg|mały|Miedziany mieczyk, Fort Munro (wg S. Pigotta)  źródło: (Allchin  & Allchin, 1973, s. 212)<ref>Allchin, B., & Allchin, R. (1973). ''Narodziny cywilizacji indyjskiej'' (T. 180). Państwowe Wydawnictwo Naukowe.</ref>.|link=https://wiki.mahabharata.ckc.uw.edu.pl/index.php%3Ftitle=Plik:Skanowanie0009aa.jpg]]Mieczyk odnaleziony w Forcie Munro  (Pakistan), a datowany na 1150 p.n.e. mierzy jedynie ok. 18 cm, więc może być  traktowany jako rodzaj puginału.
|Miedziany mieczyk z Fort Munro (wg S. Pigotta)  źródło: (Allchin  & Allchin, 1973, s. 212).
|-
|-
| colspan="2" |
|
=== '''Reliefy neoasyryjskie''' (883-631 p.n.e.) ===
=== '''Reliefy neoasyryjskie''' (883-631 p.n.e.) ===
|-
|-
|Miecze armii asyryjskiej swą długością  bardziej przypominają puginały. Dłuższe były buławy, często przytraczane do  pasa lub za niego zatykane.  
|[[Plik:Żołnierz asyryjski, Dezso, 2012.png|mały|Wojownik asyryjski z puginałem (źródło: Dezso, 2012, ilustracje uzupełniające)<ref>Dezso, T. (2012). ''Tamas Dezso: The Assyrian Army I/1-2. The Structure of the Neo-Assyrian Army. 1. Infantry 2. Cavalry and Chariotry'' (1st Edition). ELTE Eötvös Kiadó/Eötvös University Press.</ref>.]]Miecze armii asyryjskiej swą długością  bardziej przypominają puginały. Dłuższe były buławy, często przytraczane do  pasa lub za niego zatykane.
|-
|
|
Źródło: (Dezso, 2012): ilustracje uzupełniające.
|-
| colspan="2" |
=== '''Reliefy Achemenidów''' (559-330 p.n.e.) ===
=== '''Reliefy Achemenidów''' (559-330 p.n.e.) ===
|-
|-
|Miecz u pasa kawalerzysty perskiego  może z powodzeniem uchodzić za puginał.
|[[Plik:Achemenidzki kawalerzysta z Hellespontu, sarkofag Altikulac’a, wczesny IV w. p.n.e. - puginał.jpg|mały|Achemenidzki kawalerzysta z Hellespontu, sarkofag Altikulac’a, wczesny IV w. p.n.e. (źródło: [[commons:File:Achaemenid_cavalry_in_Asia_Minor.jpg|wikimedia]]).]]Miecz u pasa kawalerzysty perskiego  może z powodzeniem uchodzić za puginał.
|Achemenidzki kawalerzysta z Hellespontu, sarkofag Altikulac’a, wczesny IV w. p.n.e. (źródło: <nowiki>https://en.wikipedia.org/wiki/Achaemenid_Empire</nowiki>).
|-
|-
| colspan="2" |
|
=== '''Rzeźba i  artefakty od Mauriów do Kuszanów''' (320 p.n.e.-267 n.e.) ===
=== '''Rzeźba i  artefakty od Mauriów do Kuszanów''' (320 p.n.e.-267 n.e.) ===
|-
|-
|Proste noże odnajdujemy wśród  artefaktów odkrywanych w Taksili.
|[[Plik:Sirkap, II w. p.n.e – II w. n.e. Muzeum Taksili (zdjęcie A.Babkiewicz 2018).jpg|mały|Sirkap, II w. p.n.e – II w. n.e. Muzeum Taksili  (zdjęcie: A.Babkiewicz 2018)]]Proste noże odnajdujemy wśród  artefaktów odkrywanych w Taksili.
|Sirkap, II w. p.n.e – II w. n.e. Muzeum Taksili  (źródło: zdjęcie autora)
|-
|-
|Na rzeźbach z okresu Kuszanów  spotykamy broń, którą można uznać za puginały. Obok dwa przykłady ze scen  ataku Mary. Puginały w tym czasie odróżniają się od mieczy przytraczanych do  pasa. Na drugim z reliefów puginał ma kształt liścia (''asipattra''), a jego jelec zagina się ku ostrzu.
|[[Plik:Atak Mary II-III w., Lahore Museum (zdjęcie A.Babkiewicz 2018) - puginał.jpg|mały|Atak Mary, muzeum Lahore, II-III w. (zdjęcie: A.Babkiewicz 2018)]][[Plik:Atak Mary II-III w., Feer Gallery.jpg|mały|Atak Mary, Gandhara, okres Kuszanów, II-III w.,  wysokość 67 cm, Freer Galery of Art., (źródło: Lippe,  1970, plate 11)<ref>Lippe, A. (1970). ''The Freer Indian sculptures''. Freer Gallery. <nowiki>https://library.si.edu/digital-library/book/freerindiansculp00lipp</nowiki></ref>.]]Na rzeźbach z okresu Kuszanów  spotykamy broń, którą można uznać za puginały. Obok dwa przykłady ze scen  ataku Mary. Puginały w tym czasie odróżniają się od mieczy przytraczanych do  pasa. Na drugim z reliefów puginał ma kształt liścia (''asipattra''), a jego jelec zagina się ku ostrzu.
|
 
 
Atak Mary, muzeum Lahore, II-III w. (źródło:  zdjęcie autora).
 
Atak Mary, Gandhara, okres Kuszanów, 2-3 w.,  wysokość 67 cm, Freer Galery of Art., 49.9, źródło: (Lippe,  1970) (plate 11).
|-
|-
|Puginały na rzeźbach z ''Nagarjunakondy''  mają mocno zakrzywioną klingę.  Ich wygląd może przywoływać skojarzenie z  pazurem. Tak mógł wyglądać „pazur” (''nakhara''),  broń kilkakrotnie wspomniana w MBh.
|[[Plik:Puginały z nagarjunakondy, Murthy, 1966..jpg|mały|Puginały, rekonstrukcja wyglądu na podstawie rzeźb z Nagarjunakondy (Murthy, 1966, s. 212)<ref name=":0">Murthy, K. K. (1966). Weapons of War in the Sculptures of Nāgārjunakoṇḍa. ''Artibus Asiae'', ''28''(2/3), 211–218, s. 112.</ref>]]Puginały na rzeźbach z ''Nagarjunakondy''  mają mocno zakrzywioną klingę.  Ich wygląd może przywoływać skojarzenie z  pazurem. Tak mógł wyglądać „pazur” (''nakhara''),  broń kilkakrotnie wspomniana w MBh.
|
 
 
(Murthy, 1966, s. 212)
|}  
|}  


Line 62: Line 40:




Najciekawszym terminem wskazującym na rodzaj puginału wzmiankowanym w MBh jest '''''nakhara''''' – „pazur”. Etymologia przywołuje na myśl nóż podobny do indonezyjskiego karambitu z zagiętym ostrzem i otworem na kciuk umożliwiający zadawanie ciosów podobnych do cięć pazurów tygrysa. Zagięte ostrza sztyletów spotykamy na rzeźbach z ''Nagarjunakondy'' (Murthy, 1966, s. 212). Broń inspirowana nazwą sanskryckiego „pazura” pojawia się w okresie Mogołów i nazywana jest ''bāgh-nakh'' – „szpony tygrysa”. Jest to rodzaj kastetu z otworami na palce i metalowymi szponami.
Najciekawszym terminem wskazującym na rodzaj puginału wzmiankowanym w MBh jest '''''nakhara''''' – „pazur”. Etymologia przywołuje na myśl nóż podobny do indonezyjskiego karambitu z zagiętym ostrzem i otworem na kciuk umożliwiający zadawanie ciosów podobnych do cięć pazurów tygrysa. Zagięte ostrza sztyletów spotykamy na rzeźbach z ''Nagarjunakondy<ref name=":0" />''. Broń inspirowana nazwą sanskryckiego „pazura” pojawia się w okresie Mogołów i nazywana jest ''bāgh-nakh'' – „szpony tygrysa”. Jest to rodzaj kastetu z otworami na palce i metalowymi szponami.




Line 75: Line 53:


- pojawił się w czasach państwa Widźajanagar (ok. XIV w.)
- pojawił się w czasach państwa Widźajanagar (ok. XIV w.)
|
|[[Plik:12 Katar.png|bezramki]]
|-
|-
|'''''jambiya''''' (arab.)
|'''''jambiya''''' (arab.)
Line 83: Line 61:


- charakterystyczna pochwa wygięta w kształcie litery U
- charakterystyczna pochwa wygięta w kształcie litery U
|
|[[Plik:13 Jambiya.png|bezramki]]
|-
|-
|'''''khanjar''''' (arab.)
|'''''khanjar''''' (arab.)
Line 89: Line 67:


- podobny do jambiyi (również pochwa), różni się rękojeścią  przypominającą pistolet
- podobny do jambiyi (również pochwa), różni się rękojeścią  przypominającą pistolet
|
|[[Plik:14 Khanjar.png|bezramki]]
|-
|-
|'''''pesh kabz''''' (pers.)
|'''''pesh kabz''''' (pers.)
Line 97: Line 75:


- jednostronne ostrze, zakrzywione, z grubym grzbietem w  kształcie litery „T”.
- jednostronne ostrze, zakrzywione, z grubym grzbietem w  kształcie litery „T”.
|
|[[Plik:15 Pesh Kabz.png|bezramki]]
|-
|-
|'''''bichuvā''''' (hindi)
|'''''bichuvā''''' (hindi)
Line 107: Line 85:


- rękojeść w kształcie pętli chroniącej dłoń
- rękojeść w kształcie pętli chroniącej dłoń
|
|[[Plik:16 Bichuva.png|bezramki]]
|-
|-
|'''chilanum'''
|'''chilanum'''
Line 119: Line 97:


- pochodzi z Nepalu lub rejonu Marathów
- pochodzi z Nepalu lub rejonu Marathów
|
|[[Plik:17 Chilanum.png|bezramki]]
|-
|-
|'''''bhuj'''''
|'''''bhuj'''''
Line 129: Line 107:


- jednosieczne tasakowate ostrze, na długiej rękojeści (17-25  cm)
- jednosieczne tasakowate ostrze, na długiej rękojeści (17-25  cm)
|
|[[Plik:18 Bhuj.png|bezramki]]
|-
|-
|'''kukri'''
|'''kukri'''
Line 139: Line 117:


- używany jako broń sieczna lub maczeta
- używany jako broń sieczna lub maczeta
|
|[[Plik:19 Kukri.png|bezramki]]
|-
|-
|'''''bāgh-nakh''''' (marathi)
|'''''bāgh-nakh''''' (marathi)
Line 155: Line 133:


- ''bāgh-nakh'' użył bohater Marathów Śiwadźi podczas  spotkania z Afzal Khanem
- ''bāgh-nakh'' użył bohater Marathów Śiwadźi podczas  spotkania z Afzal Khanem
|
|[[Plik:20 Bhag nakh.png|bezramki]]
 
[[Plik:21 Bhag nakh.png|bezramki]]
|-
|-
|'''maru'''
|'''maru'''
Line 167: Line 147:


- w Pendźabie maru wykonywano w całości ze stali; jej wariantem  jest ''vajra-muṣṭi'' – „piorunowa  pięść”
- w Pendźabie maru wykonywano w całości ze stali; jej wariantem  jest ''vajra-muṣṭi'' – „piorunowa  pięść”
|
|[[Plik:22 maru.png|bezramki]]


[[Plik:23 maru.png|bezramki]]


|}
|}
Rysunki oręża w tabeli z: (Paul, 2005, s. 59, 70–71, 100–101).  
<small>• Rysunki oręża w tabeli z: (Paul, 2005, s. 59, 70–71, 100–101)<ref>Paul, E. J. (2005). ''Arms and Armour: Traditional Weapons of India'' (1st Edition. Series: India Crest.). Roli Books.</ref>.</small>


== '''Przypisy''' ==
== '''Przypisy''' ==
[[Category:Amukta – do walki wręcz]]
[[Category:Amukta – do walki wręcz]]

Revision as of 04:27, 8 July 2021

Informacje wstępne

Różnica między mieczem a sztyletem jest dość płynna. Podstawą rozróżnienia jest długość narzędzia. Jedna z sanskryckich nazw na sztylet ukazuje właśnie tę różnicę: asiputrikā – „córka miecza”.

Historia

Późny okres harappański (1900-1300 p.n.e.)

mały|Miecz i sztylet z kultury harappańskiej (źródło: Morio, 2015, s. 102)[1].|link=https://wiki.mahabharata.ckc.uw.edu.pl/index.php%3Ftitle=Plik:Obraz1aa.pngW górnych warstwach wykopalisk w Mohendżo Daro datowanych na 1800-1600 p.n.e. odnaleziono dwa miecze i dwa sztylety zaopatrzone w grube wzmacniające żeberka oraz otwory na nity (Allchin & Allchin, 1973, s. 207 rys. 25 nr 5 i 9).

Kultura skarbów miedzianych (1500-1100 p.n.e.)

mały|Miecz i sztylet ze skarbów wyrobów miedzianych z Doabu  (wg B.B. Lal) opublikowane na: [https://archaeologyonline.net/artifacts/19th-century-paradigms-5 https://archaeologyonline.net]Wśród miedzianym przedmiotów epoki odnajdujemy też puginały. Tak jak miecze i groty tego okresu są zaopatrzone w żeberko.
mały|Miedziany mieczyk, Fort Munro (wg S. Pigotta) źródło: (Allchin & Allchin, 1973, s. 212)[2].|link=https://wiki.mahabharata.ckc.uw.edu.pl/index.php%3Ftitle=Plik:Skanowanie0009aa.jpgMieczyk odnaleziony w Forcie Munro (Pakistan), a datowany na 1150 p.n.e. mierzy jedynie ok. 18 cm, więc może być traktowany jako rodzaj puginału.

Reliefy neoasyryjskie (883-631 p.n.e.)

mały|Wojownik asyryjski z puginałem (źródło: Dezso, 2012, ilustracje uzupełniające)[3].Miecze armii asyryjskiej swą długością bardziej przypominają puginały. Dłuższe były buławy, często przytraczane do pasa lub za niego zatykane.

Reliefy Achemenidów (559-330 p.n.e.)

[[Plik:Achemenidzki kawalerzysta z Hellespontu, sarkofag Altikulac’a, wczesny IV w. p.n.e. - puginał.jpg|mały|Achemenidzki kawalerzysta z Hellespontu, sarkofag Altikulac’a, wczesny IV w. p.n.e. (źródło: wikimedia).]]Miecz u pasa kawalerzysty perskiego może z powodzeniem uchodzić za puginał.

Rzeźba i artefakty od Mauriów do Kuszanów (320 p.n.e.-267 n.e.)

mały|Sirkap, II w. p.n.e – II w. n.e. Muzeum Taksili (zdjęcie: A.Babkiewicz 2018)Proste noże odnajdujemy wśród artefaktów odkrywanych w Taksili.
mały|Atak Mary, muzeum Lahore, II-III w. (zdjęcie: A.Babkiewicz 2018)mały|Atak Mary, Gandhara, okres Kuszanów, II-III w., wysokość 67 cm, Freer Galery of Art., (źródło: Lippe, 1970, plate 11)[4].Na rzeźbach z okresu Kuszanów spotykamy broń, którą można uznać za puginały. Obok dwa przykłady ze scen ataku Mary. Puginały w tym czasie odróżniają się od mieczy przytraczanych do pasa. Na drugim z reliefów puginał ma kształt liścia (asipattra), a jego jelec zagina się ku ostrzu.
mały|Puginały, rekonstrukcja wyglądu na podstawie rzeźb z Nagarjunakondy (Murthy, 1966, s. 212)[5]Puginały na rzeźbach z Nagarjunakondy  mają mocno zakrzywioną klingę.  Ich wygląd może przywoływać skojarzenie z pazurem. Tak mógł wyglądać „pazur” (nakhara), broń kilkakrotnie wspomniana w MBh.

Dodatkowe informacje z subkontynentu indyjskiego

W MBh nie odnajdujemy terminów nazywających puginał takich jak: ćurikā, vāsi, kṛpāṇī, asiputrikā. Spotykany termin kṣurapra, który w pewnych kontekstach może wskazywać na sztylet, ale najczęściej określa on strzałę lub jakikolwiek ostry przedmiot.


Najciekawszym terminem wskazującym na rodzaj puginału wzmiankowanym w MBh jest nakhara – „pazur”. Etymologia przywołuje na myśl nóż podobny do indonezyjskiego karambitu z zagiętym ostrzem i otworem na kciuk umożliwiający zadawanie ciosów podobnych do cięć pazurów tygrysa. Zagięte ostrza sztyletów spotykamy na rzeźbach z Nagarjunakondy[5]. Broń inspirowana nazwą sanskryckiego „pazura” pojawia się w okresie Mogołów i nazywana jest bāgh-nakh – „szpony tygrysa”. Jest to rodzaj kastetu z otworami na palce i metalowymi szponami.


Poniżej prezentujemy typowe dla późniejszych Indii puginały, ukazujące fantazję orientalnych twórców oręża:

katar

(kaṭāra – tamil.)

- poprzeczny uchwyt

- służy do zadawania sztychów

- pojawił się w czasach państwa Widźajanagar (ok. XIV w.)

bezramki
jambiya (arab.) - arabskiego pochodzenia, popularny w Turcji, Persji i Indiach

- głownia obosieczna, krzywa

- charakterystyczna pochwa wygięta w kształcie litery U

bezramki
khanjar (arab.) - pochodzenia tureckiego lub perskiego

- podobny do jambiyi (również pochwa), różni się rękojeścią przypominającą pistolet

bezramki
pesh kabz (pers.) - „chwyt przedni”

- pochodzenia perskiego wprowadzony w Indiach przez Mogołów

- jednostronne ostrze, zakrzywione, z grubym grzbietem w kształcie litery „T”.

bezramki
bichuvā (hindi) - „żądło skorpiona”

- powstał w księstwie Widźajanagaru

- podwójnie wygięte ostrze, podobne do bawolego rogu, często rozwidlone lub podwójne (ok. 25 cm)

- rękojeść w kształcie pętli chroniącej dłoń

bezramki
chilanum

(cilānam – hindi?)

- „obrać”

- charakterystyczna rękojeść rozwidlająca się przy ostrzu by chronić dłoń

- ostrze falujące

- pochodzi z Nepalu lub rejonu Marathów

bezramki
bhuj - nazwa miejscowości w Kaććh

- sztylet z Sindhu i Gudźaratu

- nazywany „nożem słoniowym”, gdyż przy rękojeści ma stylizowanego słonia

- jednosieczne tasakowate ostrze, na długiej rękojeści (17-25 cm)

bezramki
kukri

(khukurī – nepal.)

- nepalski nóż bojowy używany przez Gurkhów

- klinga zakrzywiona w kierunku ostrza

- używany jako broń sieczna lub maczeta

bezramki
bāgh-nakh (marathi) - „szpon tygrysa”

- broń stosowana przez Radźputów i Marathów

- cztery lub pięć zakrzywionych ostrzy przypominających szpony tygrysa umieszczonych na metalowym pręcie z dwoma pierścieniami

- haczykowate ostrza można było schować w zaciśniętej pięści, a na pierścieniach dla niepoznaki umieszczano szlachetne kamienie

- mógł mieć dodatkowe ostrze typu bichuwā przytwierdzone do jednego z pierścieni

- przeznaczona do cięcia, szczególnie podrzynania gardła

- bāgh-nakh użył bohater Marathów Śiwadźi podczas spotkania z Afzal Khanem

bezramki

bezramki

maru

(maduvu -  tamil.)

- „róg antylopy”

- broń tamilska sporządzona z dwóch rogów antylopy (Antilope cervicapra) połączonych tak, by powstał uchwyt

- dłoń dodatkowo może być chroniona małą tarczą

- w Pendźabie maru wykonywano w całości ze stali; jej wariantem jest vajra-muṣṭi – „piorunowa pięść”

bezramki

bezramki

• Rysunki oręża w tabeli z: (Paul, 2005, s. 59, 70–71, 100–101)[6].

Przypisy

  1. ↑ Morio, A. R. (2015). Mohenjo Daro, Leading Land of Ancient Culture. Indus Cultural Literary Organization.
  2. ↑ Allchin, B., & Allchin, R. (1973). Narodziny cywilizacji indyjskiej (T. 180). Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
  3. ↑ Dezso, T. (2012). Tamas Dezso: The Assyrian Army I/1-2. The Structure of the Neo-Assyrian Army. 1. Infantry 2. Cavalry and Chariotry (1st Edition). ELTE Eötvös Kiadó/Eötvös University Press.
  4. ↑ Lippe, A. (1970). The Freer Indian sculptures. Freer Gallery. https://library.si.edu/digital-library/book/freerindiansculp00lipp
  5. ↑ 5.0 5.1 Murthy, K. K. (1966). Weapons of War in the Sculptures of Nāgārjunakoṇḍa. Artibus Asiae, 28(2/3), 211–218, s. 112.
  6. ↑ Paul, E. J. (2005). Arms and Armour: Traditional Weapons of India (1st Edition. Series: India Crest.). Roli Books.
Retrieved from "https://en-wiki.mahabharata.ckc.uw.edu.pl/index.php?title=Churī_–_puginał&oldid=283"