Churī – puginał: Difference between revisions

From en-MahabharataWiki
Jump to navigationJump to search
imported>AndBab
No edit summary
imported>AndBab
No edit summary
 
(11 intermediate revisions by the same user not shown)
Line 1: Line 1:
== '''Informacje wstępne''' ==
== Informacje wstępne ==
Różnica między mieczem a sztyletem jest dość płynna. Podstawą rozróżnienia jest długość narzędzia. Jedna z sanskryckich nazw na sztylet ukazuje właśnie tę różnicę: ''asiputrikā'' – „córka miecza”.
Różnica między mieczem a sztyletem jest dość płynna. Podstawą rozróżnienia jest długość narzędzia. Jedna z sanskryckich nazw na sztylet ukazuje właśnie tę różnicę: ''asiputrikā'' – „córka miecza”.


== '''Historia''' ==
== Historia ==
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|
! style="text-align: center;"|
=== '''Późny okres  harappański''' (1900-1300 p.n.e.) ===
=== Późny okres  harappański (1900-1300 p.n.e.)===
|-
|-
|[[Plik:Obraz1aa.png|mały|Miecz  i sztylet z kultury harappańskiej (źródło: Morio, 2015, s. 102)<ref>Morio, A. R. (2015). ''Mohenjo Daro, Leading Land of Ancient Culture''. Indus Cultural Literary Organization.</ref>.|link=https://wiki.mahabharata.ckc.uw.edu.pl/index.php%3Ftitle=Plik:Obraz1aa.png]]W górnych warstwach wykopalisk w Mohendżo Daro datowanych na  1800-1600 p.n.e. odnaleziono dwa miecze i dwa sztylety zaopatrzone w grube  wzmacniające żeberka oraz otwory na nity (Allchin  & Allchin, 1973, s. 207 rys. 25 nr 5 i 9).
|[[Plik:Obraz1aa.png|mały|200x200px|Miecz  i sztylet z kultury harappańskiej (źródło: Morio, 2015, s. 102)<ref>Morio, A. R. (2015). ''Mohenjo Daro, Leading Land of Ancient Culture''. Indus Cultural Literary Organization.</ref>.|link=https://wiki.mahabharata.ckc.uw.edu.pl/index.php%3Ftitle=Plik:Obraz1aa.png|alt=]]
 
* w górnych warstwach wykopalisk w Mohendżo Daro datowanych na  1800-1600 p.n.e. odnaleziono dwa miecze i dwa sztylety
* zaopatrzone są one w grube  wzmacniające żeberka oraz otwory na nity (Allchin  & Allchin, 1973, s. 207 rys. 25 nr 5 i 9)<ref name=":1" />
|-
|-
|
! style="text-align: center;"|
=== '''Kultura skarbów  miedzianych''' (1500-1100 p.n.e.) ===
=== Kultura skarbów  miedzianych (1500-1100 p.n.e.) ===
|-
|-
|[[Plik:Narzędzia i broń ze skarbów wyrobów miedzianych z Doabu (wg B.B. Lal).png|mały|Miecz i sztylet ze skarbów wyrobów miedzianych z  Doabu  (wg B.B. Lal) opublikowane na: [https://archaeologyonline.net/artifacts/19th-century-paradigms-5 https://archaeologyonline.net]]]Wśród miedzianym przedmiotów epoki odnajdujemy też puginały. Tak jak miecze i groty tego okresu są zaopatrzone w  żeberko.
|[[Plik:Narzędzia i broń ze skarbów wyrobów miedzianych z Doabu (wg B.B. Lal).png|mały|200x200px|Miecz i sztylet ze skarbów wyrobów miedzianych z  Doabu  (wg B.B. Lal) opublikowane na: [https://archaeologyonline.net/artifacts/19th-century-paradigms-5 https://archaeologyonline.net]|alt=]]
 
* wśród miedzianym przedmiotów epoki odnajdujemy też puginały
* miecze i groty tego okresu są zaopatrzone w  żeberko
|-
|-
|[[Plik:Skanowanie0009aa.jpg|mały|Miedziany mieczyk, Fort Munro (wg S. Pigotta)  źródło: (Allchin  & Allchin, 1973, s. 212)<ref>Allchin, B., & Allchin, R. (1973). ''Narodziny cywilizacji indyjskiej'' (T. 180). Państwowe Wydawnictwo Naukowe.</ref>.|link=https://wiki.mahabharata.ckc.uw.edu.pl/index.php%3Ftitle=Plik:Skanowanie0009aa.jpg]]Mieczyk odnaleziony w Forcie Munro  (Pakistan), a datowany na 1150 p.n.e. mierzy jedynie ok. 18 cm, więc może być  traktowany jako rodzaj puginału.
|[[Plik:Skanowanie0009aa.jpg|mały|200x200px|Miedziany mieczyk, Fort Munro (wg S. Pigotta)  źródło: (Allchin  & Allchin, 1973, s. 212)<ref name=":1">Allchin, B., & Allchin, R. (1973). ''Narodziny cywilizacji indyjskiej'' (T. 180). Państwowe Wydawnictwo Naukowe.</ref>.|link=https://wiki.mahabharata.ckc.uw.edu.pl/index.php%3Ftitle=Plik:Skanowanie0009aa.jpg|alt=]]
 
* mieczyk odnaleziony w Forcie Munro  (Pakistan), datowany na 1150 p.n.e.  
* mierzy jedynie ok. 18 cm, więc może być  traktowany jako rodzaj puginału.
|-
|-
|
! style="text-align: center;"|
=== '''Reliefy neoasyryjskie''' (883-631 p.n.e.) ===
=== Reliefy neoasyryjskie (883-631 p.n.e.) ===
|-
|-
|[[Plik:Żołnierz asyryjski, Dezso, 2012.png|mały|Wojownik asyryjski z puginałem (źródło: Dezso, 2012, ilustracje uzupełniające)<ref>Dezso, T. (2012). ''Tamas Dezso: The Assyrian Army I/1-2. The Structure of the Neo-Assyrian Army. 1. Infantry 2. Cavalry and Chariotry'' (1st Edition). ELTE Eötvös Kiadó/Eötvös University Press.</ref>.]]Miecze armii asyryjskiej swą długością  bardziej przypominają puginały. Dłuższe były buławy, często przytraczane do  pasa lub za niego zatykane.
|[[Plik:Żołnierz asyryjski, Dezso, 2012.png|mały|331x331px|Wojownik asyryjski z puginałem (źródło: Dezso, 2012, ilustracje uzupełniające)<ref>Dezso, T. (2012). ''Tamas Dezso: The Assyrian Army I/1-2. The Structure of the Neo-Assyrian Army. 1. Infantry 2. Cavalry and Chariotry'' (1st Edition). ELTE Eötvös Kiadó/Eötvös University Press.</ref>.|alt=]]
 
* miecze armii asyryjskiej swą długością  bardziej przypominają puginały
* dłuższe były buławy, często przytraczane do  pasa lub za niego zatykane
|-
|-
|
! style="text-align: center;"|
=== '''Reliefy Achemenidów''' (559-330 p.n.e.) ===
=== Reliefy Achemenidów (559-330 p.n.e.) ===
|-
|-
|[[Plik:Achemenidzki kawalerzysta z Hellespontu, sarkofag Altikulac’a, wczesny IV w. p.n.e. - puginał.jpg|mały|Achemenidzki kawalerzysta z Hellespontu, sarkofag Altikulac’a, wczesny IV w. p.n.e. (źródło: [[commons:File:Achaemenid_cavalry_in_Asia_Minor.jpg|wikimedia]]).]]Miecz u pasa kawalerzysty perskiego  może z powodzeniem uchodzić za puginał.
|[[Plik:Achemenidzki kawalerzysta z Hellespontu, sarkofag Altikulac’a, wczesny IV w. p.n.e. - puginał.jpg|mały|150x150px|Achemenidzki kawalerzysta z Hellespontu, sarkofag Altikulac’a, wczesny IV w. p.n.e. (źródło: [[commons:File:Achaemenid_cavalry_in_Asia_Minor.jpg|wikimedia]]).]]
 
* miecz u pasa kawalerzysty perskiego  może z powodzeniem uchodzić za puginał
|-
|-
|
! style="text-align: center;"|
=== '''Rzeźba i  artefakty od Mauriów do Kuszanów''' (320 p.n.e.-267 n.e.) ===
=== Rzeźba i  artefakty od Mauriów do Kuszanów (320 p.n.e.-267 n.e.) ===
|-
|-
|[[Plik:Sirkap, II w. p.n.e – II w. n.e. Muzeum Taksili (zdjęcie A.Babkiewicz 2018).jpg|mały|Sirkap, II w. p.n.e – II w. n.e. Muzeum Taksili  (zdjęcie: A.Babkiewicz 2018)]]Proste noże odnajdujemy wśród  artefaktów odkrywanych w Taksili.
|[[Plik:Sirkap, II w. p.n.e – II w. n.e. Muzeum Taksili (zdjęcie A.Babkiewicz 2018).jpg|mały|150x150px|Sirkap, II w. p.n.e – II w. n.e. Muzeum Taksili  (zdjęcie: A.Babkiewicz 2018)]]
 
* proste noże odnajdujemy wśród  artefaktów odkrywanych w Taksili
|-
|-
|[[Plik:Atak Mary II-III w., Lahore Museum (zdjęcie A.Babkiewicz 2018) - puginał.jpg|mały|Atak Mary, muzeum Lahore, II-III w. (zdjęcie: A.Babkiewicz 2018)]][[Plik:Atak Mary II-III w., Feer Gallery.jpg|mały|Atak Mary, Gandhara, okres Kuszanów, II-III w.,  wysokość 67 cm, Freer Galery of Art., (źródło: Lippe,  1970, plate 11)<ref>Lippe, A. (1970). ''The Freer Indian sculptures''. Freer Gallery. <nowiki>https://library.si.edu/digital-library/book/freerindiansculp00lipp</nowiki></ref>.]]Na rzeźbach z okresu Kuszanów  spotykamy broń, którą można uznać za puginały. Obok dwa przykłady ze scen  ataku Mary. Puginały w tym czasie odróżniają się od mieczy przytraczanych do  pasa. Na drugim z reliefów puginał ma kształt liścia (''asipattra''), a jego jelec zagina się ku ostrzu.
|[[Plik:Atak Mary II-III w., Lahore Museum (zdjęcie A.Babkiewicz 2018) - puginał.jpg|mały|150x150px|Atak Mary, muzeum Lahore, II-III w. (zdjęcie: A.Babkiewicz 2018)]][[Plik:Atak Mary II-III w., Feer Gallery.jpg|mały|Atak Mary, Gandhara, okres Kuszanów, II-III w.,  wysokość 67 cm, Freer Galery of Art., (źródło: Lippe,  1970, plate 11)<ref>Lippe, A. (1970). ''The Freer Indian sculptures''. Freer Gallery. <nowiki>https://library.si.edu/digital-library/book/freerindiansculp00lipp</nowiki></ref>.]]
 
* na rzeźbach z okresu Kuszanów  spotykamy broń, którą można uznać za puginały
* przykłady ze scen  ataku Mary
* puginały w tym okresie już odróżniają się od mieczy przytraczanych do  pasa
* na drugim z reliefów puginał ma kształt liścia (''asipattra''), a jego jelec zagina się ku ostrzu
|-
|-
|[[Plik:Puginały z nagarjunakondy, Murthy, 1966..jpg|mały|Puginały, rekonstrukcja wyglądu na podstawie rzeźb z Nagarjunakondy (Murthy, 1966, s. 212)<ref name=":0">Murthy, K. K. (1966). Weapons of War in the Sculptures of Nāgārjunakoṇḍa. ''Artibus Asiae'', ''28''(2/3), 211–218, s. 112.</ref>]]Puginały na rzeźbach z ''Nagarjunakondy''  mają mocno zakrzywioną klingę.  Ich wygląd może przywoływać skojarzenie z  pazurem. Tak mógł wyglądać „pazur” (''nakhara''), broń kilkakrotnie wspomniana w MBh.
|[[Plik:Puginały z nagarjunakondy, Murthy, 1966..jpg|mały|150x150px|Puginały, rekonstrukcja wyglądu na podstawie rzeźb z Nagarjunakondy (Murthy, 1966, s. 212)<ref name=":0">Murthy, K. K. (1966). Weapons of War in the Sculptures of Nāgārjunakoṇḍa. ''Artibus Asiae'', ''28''(2/3), 211–218, s. 112.</ref>]]
|}  
 
* puginały na rzeźbach z ''Nagarjunakondy''  mają mocno zakrzywioną klingę
* ich wygląd może przywoływać skojarzenie z  pazurem
* tak mógł wyglądać „pazur” (''nakhara''), broń kilkakrotnie wspomniana w MBh
|}


== '''Dodatkowe informacje z subkontynentu indyjskiego''' ==
== Dodatkowe informacje z subkontynentu indyjskiego ==
W MBh nie odnajdujemy terminów nazywających puginał takich jak: ''ćurikā, vāsi, kṛpāṇī, asiputrikā''. Spotykany termin '''''kṣurapra''''', który w pewnych kontekstach może wskazywać na sztylet, ale najczęściej określa on strzałę lub jakikolwiek ostry przedmiot.
W MBh nie odnajdujemy terminów nazywających puginał takich jak: ''ćurikā, vāsi, kṛpāṇī, asiputrikā''. Spotykany termin '''''kṣurapra''''', który w pewnych kontekstach może wskazywać na sztylet, ale najczęściej określa on strzałę lub jakikolwiek ostry przedmiot.


Line 45: Line 70:
Poniżej prezentujemy typowe dla późniejszych Indii puginały, ukazujące fantazję orientalnych twórców oręża:
Poniżej prezentujemy typowe dla późniejszych Indii puginały, ukazujące fantazję orientalnych twórców oręża:
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|'''katar'''
! style="text-align: center;"|'''katar'''


(''kaṭāra'' – tamil.)
(''kaṭāra'' – tamil.)
|<nowiki>- poprzeczny uchwyt</nowiki>
|
 
* poprzeczny uchwyt
- służy do zadawania sztychów
* służy do zadawania sztychów
 
* pojawił się w czasach państwa Widźajanagar (ok. XIV w.)
- pojawił się w czasach państwa Widźajanagar (ok. XIV w.)
|[[Plik:12 Katar.png|bezramki|200x200px|alt=]]
|[[Plik:12 Katar.png|bezramki]]
|-
|-
|'''''jambiya''''' (arab.)
! style="text-align: center;"|'''''jambiya''''' (arab.)
|<nowiki>- arabskiego pochodzenia, popularny w Turcji, Persji i Indiach</nowiki>
|
 
* arabskiego pochodzenia, popularny w Turcji, Persji i Indiach
- głownia obosieczna, krzywa
* głownia obosieczna, krzywa
 
* charakterystyczna pochwa wygięta w kształcie litery U
- charakterystyczna pochwa wygięta w kształcie litery U
|[[Plik:13 Jambiya.png|bezramki|200x200px|alt=]]
|[[Plik:13 Jambiya.png|bezramki]]
|-
|-
|'''''khanjar''''' (arab.)
! style="text-align: center;"|'''''khanjar''''' (arab.)
|<nowiki>- pochodzenia tureckiego lub perskiego</nowiki>
|
 
* pochodzenia tureckiego lub perskiego
- podobny do jambiyi (również pochwa), różni się rękojeścią  przypominającą pistolet
* podobny do jambiyi (również pochwa), różni się rękojeścią  przypominającą pistolet
|[[Plik:14 Khanjar.png|bezramki]]
|[[Plik:14 Khanjar.png|bezramki|200x200px|alt=]]
|-
|-
|'''''pesh kabz''''' (pers.)
! style="text-align: center;"|'''''pesh kabz''''' (pers.)
|<nowiki>- „chwyt przedni”</nowiki>
|
 
* „chwyt przedni”
- pochodzenia perskiego wprowadzony w Indiach przez Mogołów
* pochodzenia perskiego wprowadzony w Indiach przez Mogołów
 
* jednostronne ostrze, zakrzywione, z grubym grzbietem w  kształcie litery „T”.
- jednostronne ostrze, zakrzywione, z grubym grzbietem w  kształcie litery „T”.
|[[Plik:15 Pesh Kabz.png|bezramki|200x200px|alt=]]
|[[Plik:15 Pesh Kabz.png|bezramki]]
|-
|-
|'''''bichuvā''''' (hindi)
! style="text-align: center;"|'''''bichuvā''''' (hindi)
|<nowiki>- „żądło skorpiona”</nowiki>
|
 
* „żądło skorpiona”
- powstał w księstwie Widźajanagaru
* powstał w księstwie Widźajanagaru
 
* podwójnie wygięte ostrze, podobne do bawolego rogu, często  rozwidlone lub podwójne (ok. 25 cm)
- podwójnie wygięte ostrze, podobne do bawolego rogu, często  rozwidlone lub podwójne (ok. 25 cm)
* rękojeść w kształcie pętli chroniącej dłoń
 
|[[Plik:16 Bichuva.png|bezramki|200x200px|alt=]]
- rękojeść w kształcie pętli chroniącej dłoń
|[[Plik:16 Bichuva.png|bezramki]]
|-
|-
|'''chilanum'''
! style="text-align: center;"|'''chilanum'''


(''cilānam'' – hindi?)
(''cilānam'' – hindi?)
|<nowiki>- „obrać”</nowiki>
|
 
* „obrać”
- charakterystyczna rękojeść rozwidlająca się przy ostrzu by  chronić dłoń
* charakterystyczna rękojeść rozwidlająca się przy ostrzu by  chronić dłoń
 
* ostrze falujące
- ostrze falujące
* pochodzi z Nepalu lub rejonu Marathów
 
|[[Plik:17 Chilanum.png|bezramki|200x200px|alt=]]
- pochodzi z Nepalu lub rejonu Marathów
|[[Plik:17 Chilanum.png|bezramki]]
|-
|-
|'''''bhuj'''''
! style="text-align: center;"|'''''bhuj'''''
|<nowiki>- nazwa miejscowości w Kaććh</nowiki>
|
 
* nazwa miejscowości w Kaććh
- sztylet z Sindhu i Gudźaratu
* sztylet z Sindhu i Gudźaratu
 
* nazywany „nożem słoniowym”, gdyż przy rękojeści ma  stylizowanego słonia
- nazywany „nożem słoniowym”, gdyż przy rękojeści ma  stylizowanego słonia
* jednosieczne tasakowate ostrze, na długiej rękojeści (17-25  cm)
 
|[[Plik:18 Bhuj.png|bezramki|200x200px|alt=]]
- jednosieczne tasakowate ostrze, na długiej rękojeści (17-25  cm)
|[[Plik:18 Bhuj.png|bezramki]]
|-
|-
|'''kukri'''
! style="text-align: center;"|'''kukri'''


(''khukurī'' – nepal.)
(''khukurī'' – nepal.)
|<nowiki>- nepalski nóż bojowy używany przez Gurkhów</nowiki>
|
 
* nepalski nóż bojowy używany przez Gurkhów
- klinga zakrzywiona w kierunku ostrza
* klinga zakrzywiona w kierunku ostrza
 
* używany jako broń sieczna lub maczeta
- używany jako broń sieczna lub maczeta
|[[Plik:19 Kukri.png|bezramki|200x200px|alt=]]
|[[Plik:19 Kukri.png|bezramki]]
|-
|-
|'''''bāgh-nakh''''' (marathi)
! style="text-align: center;"|'''''bāgh-nakh''''' (marathi)
|<nowiki>- „szpon tygrysa”</nowiki>
|
 
* „szpon tygrysa”
- broń stosowana przez Radźputów i Marathów
* broń stosowana przez Radźputów i Marathów
* cztery lub pięć zakrzywionych ostrzy przypominających szpony  tygrysa umieszczonych na metalowym pręcie z dwoma pierścieniami
* haczykowate ostrza można było schować w zaciśniętej pięści, a  na pierścieniach dla niepoznaki umieszczano szlachetne kamienie
* mógł mieć dodatkowe ostrze typu ''bichuwā'' przytwierdzone do jednego z pierścieni
* przeznaczona do cięcia, szczególnie podrzynania gardła
* ''bāgh-nakh'' użył bohater Marathów Śiwadźi podczas  spotkania z Afzal Khanem
|[[Plik:20 Bhag nakh.png|bezramki|200x200px|alt=]]


- cztery lub pięć zakrzywionych ostrzy przypominających szpony  tygrysa umieszczonych na metalowym pręcie z dwoma pierścieniami
[[Plik:21 Bhag nakh.png|bezramki|200x200px|alt=]]
 
- haczykowate ostrza można było schować w zaciśniętej pięści, a  na pierścieniach dla niepoznaki umieszczano szlachetne kamienie
 
- mógł mieć dodatkowe ostrze typu ''bichuwā'' przytwierdzone do jednego z pierścieni
 
- przeznaczona do cięcia, szczególnie podrzynania gardła
 
- ''bāgh-nakh'' użył bohater Marathów Śiwadźi podczas  spotkania z Afzal Khanem
|[[Plik:20 Bhag nakh.png|bezramki]]
 
[[Plik:21 Bhag nakh.png|bezramki]]
|-
|-
|'''maru'''
! style="text-align: center;"|'''maru'''


(''maduvu'' -  tamil.)
(''maduvu'' -  tamil.)
|<nowiki>- „róg antylopy”</nowiki>
|
* „róg antylopy”
* broń tamilska sporządzona z dwóch rogów antylopy (Antilope cervicapra)  połączonych tak, by powstał uchwyt
* dłoń dodatkowo może być chroniona małą tarczą
* w Pendźabie maru wykonywano w całości ze stali; jej wariantem  jest ''vajra-muṣṭi'' – „piorunowa  pięść”
|[[Plik:22 maru.png|bezramki|200x200px|alt=]]


- broń tamilska sporządzona z dwóch rogów antylopy (Antilope cervicapra)  połączonych tak, by powstał uchwyt
[[Plik:23 maru.png|bezramki|200x200px|alt=]]


- dłoń dodatkowo może być chroniona małą tarczą
|}
 
- w Pendźabie maru wykonywano w całości ze stali; jej wariantem  jest ''vajra-muṣṭi'' – „piorunowa  pięść”
|[[Plik:22 maru.png|bezramki]]


[[Plik:23 maru.png|bezramki]]
* <small>Rysunki oręża w tabeli z: (Paul, 2005, s. 59, 70–71, 100–101)<ref>Paul, E. J. (2005). ''Arms and Armour: Traditional Weapons of India'' (1st Edition. Series: India Crest.). Roli Books.</ref>.</small>
 
|}
<small>• Rysunki oręża w tabeli z: (Paul, 2005, s. 59, 70–71, 100–101)<ref>Paul, E. J. (2005). ''Arms and Armour: Traditional Weapons of India'' (1st Edition. Series: India Crest.). Roli Books.</ref>.</small>  


== '''Przypisy''' ==
== Przypisy ==
[[Category:Amukta – do walki wręcz]]
[[Category:Amukta – do walki wręcz]]

Latest revision as of 08:31, 12 November 2021

Informacje wstępne

Różnica między mieczem a sztyletem jest dość płynna. Podstawą rozróżnienia jest długość narzędzia. Jedna z sanskryckich nazw na sztylet ukazuje właśnie tę różnicę: asiputrikā – „córka miecza”.

Historia

Późny okres harappański (1900-1300 p.n.e.)

mały|200x200px|Miecz i sztylet z kultury harappańskiej (źródło: Morio, 2015, s. 102)[1].|link=https://wiki.mahabharata.ckc.uw.edu.pl/index.php%3Ftitle=Plik:Obraz1aa.png|alt=
  • w górnych warstwach wykopalisk w Mohendżo Daro datowanych na 1800-1600 p.n.e. odnaleziono dwa miecze i dwa sztylety
  • zaopatrzone są one w grube wzmacniające żeberka oraz otwory na nity (Allchin & Allchin, 1973, s. 207 rys. 25 nr 5 i 9)[2]

Kultura skarbów miedzianych (1500-1100 p.n.e.)

mały|200x200px|Miecz i sztylet ze skarbów wyrobów miedzianych z Doabu  (wg B.B. Lal) opublikowane na: [https://archaeologyonline.net/artifacts/19th-century-paradigms-5 https://archaeologyonline.net]|alt=
  • wśród miedzianym przedmiotów epoki odnajdujemy też puginały
  • miecze i groty tego okresu są zaopatrzone w żeberko
mały|200x200px|Miedziany mieczyk, Fort Munro (wg S. Pigotta) źródło: (Allchin & Allchin, 1973, s. 212)[2].|link=https://wiki.mahabharata.ckc.uw.edu.pl/index.php%3Ftitle=Plik:Skanowanie0009aa.jpg|alt=
  • mieczyk odnaleziony w Forcie Munro (Pakistan), datowany na 1150 p.n.e.
  • mierzy jedynie ok. 18 cm, więc może być traktowany jako rodzaj puginału.

Reliefy neoasyryjskie (883-631 p.n.e.)

mały|331x331px|Wojownik asyryjski z puginałem (źródło: Dezso, 2012, ilustracje uzupełniające)[3].|alt=
  • miecze armii asyryjskiej swą długością bardziej przypominają puginały
  • dłuższe były buławy, często przytraczane do pasa lub za niego zatykane

Reliefy Achemenidów (559-330 p.n.e.)

[[Plik:Achemenidzki kawalerzysta z Hellespontu, sarkofag Altikulac’a, wczesny IV w. p.n.e. - puginał.jpg|mały|150x150px|Achemenidzki kawalerzysta z Hellespontu, sarkofag Altikulac’a, wczesny IV w. p.n.e. (źródło: wikimedia).]]
  • miecz u pasa kawalerzysty perskiego może z powodzeniem uchodzić za puginał

Rzeźba i artefakty od Mauriów do Kuszanów (320 p.n.e.-267 n.e.)

mały|150x150px|Sirkap, II w. p.n.e – II w. n.e. Muzeum Taksili (zdjęcie: A.Babkiewicz 2018)
  • proste noże odnajdujemy wśród artefaktów odkrywanych w Taksili
mały|150x150px|Atak Mary, muzeum Lahore, II-III w. (zdjęcie: A.Babkiewicz 2018)mały|Atak Mary, Gandhara, okres Kuszanów, II-III w., wysokość 67 cm, Freer Galery of Art., (źródło: Lippe, 1970, plate 11)[4].
  • na rzeźbach z okresu Kuszanów spotykamy broń, którą można uznać za puginały
  • przykłady ze scen ataku Mary
  • puginały w tym okresie już odróżniają się od mieczy przytraczanych do pasa
  • na drugim z reliefów puginał ma kształt liścia (asipattra), a jego jelec zagina się ku ostrzu
mały|150x150px|Puginały, rekonstrukcja wyglądu na podstawie rzeźb z Nagarjunakondy (Murthy, 1966, s. 212)[5]
  • puginały na rzeźbach z Nagarjunakondy  mają mocno zakrzywioną klingę
  • ich wygląd może przywoływać skojarzenie z pazurem
  • tak mógł wyglądać „pazur” (nakhara), broń kilkakrotnie wspomniana w MBh

Dodatkowe informacje z subkontynentu indyjskiego

W MBh nie odnajdujemy terminów nazywających puginał takich jak: ćurikā, vāsi, kṛpāṇī, asiputrikā. Spotykany termin kṣurapra, który w pewnych kontekstach może wskazywać na sztylet, ale najczęściej określa on strzałę lub jakikolwiek ostry przedmiot.


Najciekawszym terminem wskazującym na rodzaj puginału wzmiankowanym w MBh jest nakhara – „pazur”. Etymologia przywołuje na myśl nóż podobny do indonezyjskiego karambitu z zagiętym ostrzem i otworem na kciuk umożliwiający zadawanie ciosów podobnych do cięć pazurów tygrysa. Zagięte ostrza sztyletów spotykamy na rzeźbach z Nagarjunakondy[5]. Broń inspirowana nazwą sanskryckiego „pazura” pojawia się w okresie Mogołów i nazywana jest bāgh-nakh – „szpony tygrysa”. Jest to rodzaj kastetu z otworami na palce i metalowymi szponami.


Poniżej prezentujemy typowe dla późniejszych Indii puginały, ukazujące fantazję orientalnych twórców oręża:

katar

(kaṭāra – tamil.)

  • poprzeczny uchwyt
  • służy do zadawania sztychów
  • pojawił się w czasach państwa Widźajanagar (ok. XIV w.)
 bezramki|200x200px|alt=
jambiya (arab.)
  • arabskiego pochodzenia, popularny w Turcji, Persji i Indiach
  • głownia obosieczna, krzywa
  • charakterystyczna pochwa wygięta w kształcie litery U
 bezramki|200x200px|alt=
khanjar (arab.)
  • pochodzenia tureckiego lub perskiego
  • podobny do jambiyi (również pochwa), różni się rękojeścią przypominającą pistolet
 bezramki|200x200px|alt=
pesh kabz (pers.)
  • „chwyt przedni”
  • pochodzenia perskiego wprowadzony w Indiach przez Mogołów
  • jednostronne ostrze, zakrzywione, z grubym grzbietem w kształcie litery „T”.
 bezramki|200x200px|alt=
bichuvā (hindi)
  • „żądło skorpiona”
  • powstał w księstwie Widźajanagaru
  • podwójnie wygięte ostrze, podobne do bawolego rogu, często rozwidlone lub podwójne (ok. 25 cm)
  • rękojeść w kształcie pętli chroniącej dłoń
 bezramki|200x200px|alt=
chilanum

(cilānam – hindi?)

  • „obrać”
  • charakterystyczna rękojeść rozwidlająca się przy ostrzu by chronić dłoń
  • ostrze falujące
  • pochodzi z Nepalu lub rejonu Marathów
 bezramki|200x200px|alt=
bhuj
  • nazwa miejscowości w Kaććh
  • sztylet z Sindhu i Gudźaratu
  • nazywany „nożem słoniowym”, gdyż przy rękojeści ma stylizowanego słonia
  • jednosieczne tasakowate ostrze, na długiej rękojeści (17-25 cm)
 bezramki|200x200px|alt=
kukri

(khukurī – nepal.)

  • nepalski nóż bojowy używany przez Gurkhów
  • klinga zakrzywiona w kierunku ostrza
  • używany jako broń sieczna lub maczeta
 bezramki|200x200px|alt=
bāgh-nakh (marathi)
  • „szpon tygrysa”
  • broń stosowana przez Radźputów i Marathów
  • cztery lub pięć zakrzywionych ostrzy przypominających szpony tygrysa umieszczonych na metalowym pręcie z dwoma pierścieniami
  • haczykowate ostrza można było schować w zaciśniętej pięści, a na pierścieniach dla niepoznaki umieszczano szlachetne kamienie
  • mógł mieć dodatkowe ostrze typu bichuwā przytwierdzone do jednego z pierścieni
  • przeznaczona do cięcia, szczególnie podrzynania gardła
  • bāgh-nakh użył bohater Marathów Śiwadźi podczas spotkania z Afzal Khanem
 bezramki|200x200px|alt=

bezramki|200x200px|alt=

maru

(maduvu -  tamil.)

  • „róg antylopy”
  • broń tamilska sporządzona z dwóch rogów antylopy (Antilope cervicapra) połączonych tak, by powstał uchwyt
  • dłoń dodatkowo może być chroniona małą tarczą
  • w Pendźabie maru wykonywano w całości ze stali; jej wariantem jest vajra-muṣṭi – „piorunowa pięść”
 bezramki|200x200px|alt=

bezramki|200x200px|alt=

  • Rysunki oręża w tabeli z: (Paul, 2005, s. 59, 70–71, 100–101)[6].

Przypisy

  1. ↑ Morio, A. R. (2015). Mohenjo Daro, Leading Land of Ancient Culture. Indus Cultural Literary Organization.
  2. ↑ 2.0 2.1 Allchin, B., & Allchin, R. (1973). Narodziny cywilizacji indyjskiej (T. 180). Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
  3. ↑ Dezso, T. (2012). Tamas Dezso: The Assyrian Army I/1-2. The Structure of the Neo-Assyrian Army. 1. Infantry 2. Cavalry and Chariotry (1st Edition). ELTE Eötvös Kiadó/Eötvös University Press.
  4. ↑ Lippe, A. (1970). The Freer Indian sculptures. Freer Gallery. https://library.si.edu/digital-library/book/freerindiansculp00lipp
  5. ↑ 5.0 5.1 Murthy, K. K. (1966). Weapons of War in the Sculptures of Nāgārjunakoṇḍa. Artibus Asiae, 28(2/3), 211–218, s. 112.
  6. ↑ Paul, E. J. (2005). Arms and Armour: Traditional Weapons of India (1st Edition. Series: India Crest.). Roli Books.
Retrieved from "https://en-wiki.mahabharata.ckc.uw.edu.pl/index.php?title=Churī_–_puginał&oldid=295"