Pielgrzymka Ramy (rāmatīrthayātrā)

Pielgrzymka Ramy (rāma-tīrtha-yātrā 9.34-53)

Streszczenie

mały|Rekonstrukcja trasy pielgrzymkowej Balaramy wg MBh 9.34-53 Sekcja poświęcona pielgrzymce Ramy do brodów Saraswati zawiera 1075 strof uporządkowanych w 21 rozdziałów. Główną treścią sekcji są opowieści związane z miejscami pielgrzymkowymi, które odwiedza brat Kryszny, Rama. Niektóre z nich zyskały wielką popularność i doczekały się licznych interpretacji w literaturze puranicznej, inne są mniej znane. Oto lista najważniejszych:

• Daksza przeklina Księżyc (Prabhāsa 9.34),
• Trita spełnia ofiarę w studni (Udapāna 9.34),
• Mankanaka spotyka Śiwę (Saptasārasvata 9.37),
• głowa Rakszasy przywiera do łydki Mahodary (Kapālamocana 9.38),
• konflikt Wiśwamitry i Waśiszthy – przeklęcie Saraswati (Pṛthūdaka 9.39, Sthāṇu 9.41),
• narodziny Skandy i jego namaszczenie na generała (Sthāṇu / Soma-tīrtha 9.43-45),
• Srućawati i Arundhati gotują głożynę (Badarapācana 9.47),
• Asita Dewala poznaje wielkość ascety Dźagiszawji (Āditya-tīrtha 9.49),
• Dadića daje swe kości Indrze, a Saraswata uczy braminów Wedy (Sārasvata  9.50),
• Kuru orze pole, by zapewnić poddanym niebiosa (Samantapañcaka 9.52).

Jednak tym co najbardziej intryguje w sekcji jest sama trasa pielgrzymki wzdłuż na wpół mitycznej rzeki. Saraswati pojawia się już w Rygwedzie (74 wzmianki) obok innych rzek głównie wiązanych z doliną Indusu. W hymnie do rzek (RV 10.75.5) wymieniona jest ona po Gangesie i Jamunie, a przed Śutudri (Satledź), co uważa się za wskazówkę jej lokalizacji. W późniejszej literaturze bramińskiej (np. Pañcaviṃśa-brāhmaṇa 25.10.1) znajdujemy informacje o jej znikaniu (sarasvatyā vinaśane dīkṣante).

Rozdziały

nr strof	streszczenia rozdziałów
34. Prabhasa – przeklęcie Księżyca (prabhāsa-tīrtha-varṇana / caṃdra-śāpa-mokṣa)
1-4	Dźanamedźaja pyta o pielgrzymkę Ramy: przyczyna pielgrzymki – Rama nie chce brać udziału w konflikcie.
5-14	Waiśampajana przypomina wcześniejsze wydarzenia: paktowanie Kryszny o pokój, przygotowania do bitwy, Rama wyrusza na pielgrzymkę do Saraswati, a Kryszna na wojnę.
15-28	Przygotowania do wyprawy (zabierany dobytek): procedury odwiedzania świętych brodów (orszak, jałmużna, karmienie ubogich), opis dobrobytu na drodze pielgrzymkowej.
29-32	Dary rozdawane prze Ramę (metrum triṣṭubh).
33-39	Dźanamedźaja pyta o święte brody, a szczególnie Prabhasę (Prabhāsa) i historię choroby Księżyca.
40-77	Opowieść o tym, jak Daksza przeklina Księżyc wątleniem.
78-81	Z Prabhasy Rama udaje się do Ćamasodbhedy (Camasodheda), a następnie do Udapany (Udapāna).
35. Udapana – studnia Trity (trita-kūpa-varṇana / udapāna-praśaṃsana / trita-vara-lābha)
1-29	Kapłan Trita wpada do studni, jego bracia zabierają bydło i odchodzą.
30-41	Trita wyobraża sobie, że przeprowadza ofiarę z somy – bogowie przybywają do studni.
42-51	Uwolnienie Trity, studnia staje się świętym brodem, a bracia małpami.
52-53	Rama dotyka wody, rozdaje dary i udaje się do Winaśany (Vinaśana).
36. Brody nad Saraswati (naimiṣeya-kuñja-praśaṃsā / sarasvatī-praśaṃsana)
1-3	Vinaśana – miejsce, gdzie  znika Saraswati z nienawiści do Abhirów i sług (śūdra).
4-10	Subhūmika – bród nimf, co miesiąc przybywają tu niebianie, ziemi zamieszkana przez braminów.
11-13	Bród gandharwów – miejsce muzyki i tańca.
14-19	Gargasrotas – Garga przedstawia tu wiedzę astronomiczną.
20-25	Śaṅkha – ogromne drzewo, przy którym gromadzą się wieszczowie i niebianie, a jedząc jedynie owoce tego drzewa, osiągają niewidzialność.
26-28	Las Dvaita.
29-33	Nāga-dhanvāna – siedziba Wasukiego i węży.
34-38	Miejsce, w którym Saraswati zawraca i płynie na wschód – Dźanamedźaja pyta, jak to jest możliwe.
39-47	Asceci po ofierze w Naimiszy zasiedlają brzegi Saraswati aż po Samantapańćakę: opis licznych ofiar i nagromadzenia ascetów, rodzaje ascetów (vālakhilya, aśmakuṭṭa itd.).
48-56	Ofiarnicy z zachodu przybywają na Pole Kurów: brak miejsca na rozłożenie placów ofiarnych, to dla nich Saraswati zmienia bieg, tworząc gaje.
57-63	Saptasārasvata – lista drzew rosnących w gajach oraz kategorie ascetów.
37. Siedem Saraswati i historia Mankanaki (sārasvatopākhyāna / sapta-sārasvata-praśaṃsā / maṅkaṇaka-vara-pradāna / maṅkaṇaka-carita)
1-2	Dźanamedźaja chce się dowiedzieć więcej o brodzie Saptasaraswata i o Mankanace.
3-4	Istnieje siedem Saraswati, które zjawiają się tam, gdzie się je przywołuje: Suprabhā, Kāñcanākṣī, Viśālā, Mānasahradā, Oghavatī, Suveṇu, Vimalodakā.
5-14	Ofiara Brahmy w Puszkarze – przywołana jest Suprabhā.
15-18	Ofiara w Naimiszy – przywołana jest Kāñcanākṣī.
19-20	Ofiara w Gaji – przywołana jest Viśālā.
21-23	Ofiara Uddalaki w północnej Kosali – przywołana jest Mānasahradā.
24-25	Ofiara na polu Kurów – przywołane są Suveṇu oraz Oghavatī.
26	Ofiara Dakszy u źródeł Gangi – przywołana jest Vimalodakā.
27-50	Opowieści o Mankanace: wszystkie siedem rzek jest obecnych w brodzie Saptasārasvata, Mankanaka kąpie się w Apadze (Āpagā) i na widok nagiej kobiety roni nasienie – z niego rodzą się rodzice wiatrów (maruta), Mankanaka tańczy na widok soku płynącego z rany – spotkanie z Śiwą (pochwała Boga).
38. Brody Kapalamoćana i Prythudaka (kapālamocana-pṛthudaka)
1-3	Rama spędza noc w brodzie, rozdaje dary i wyrusza w dalszą drogę.
4-21	Bród Auśanasy Kapālamocana, w którym Śukra stworzył dzieło o prawie (Śukra-nīti): opowieść o tym jak głowa rakszasy przywarła do łydki wieszcza Mahodary.
22-33	Bród Pṛthūdaka – w nim można zyskać bramińskość: umierający Ruṣaṅgu wychwala świętość brodu, bramińskość uzyskali tu: Ārṣṭiṣeṇa, Viśvāmitra, Sindhudvīpa, Devāpi i inni.
39. Prythudaka – historia Wiśwamitry (viśvāmitra-vara-pradāna / pṛthūdaka-praśaṃsana)
1-9	Mało zdolny Arsztiszena poznaje Wedy i błogosławi bród.
10-32	Opowieść o tym, jak Wiśwamitra zostaje braminem: Gadhi przekazuje tron swemu synowi Wiśwamitrze, konflikt Wasiszthy i Wiśwamitry, umartwienia Wiśwamitry, Rama rozdaje dary i udaje się do pustelni Dalbhja Baki.
40. Opowieść o Bace i bród Jajatiego (bakopākhyāna / yāyāta-mahātmya)
1-25	Opowieść o Dalbhja Bace: Dhrytarasztra obraża bramina Bakę, a ten w ofierze niszczy jego królestwo, król na radą astrologów błaga Bakę o przebaczenie, Bryhaspati składa w tym brodzie ofiarę, w której niszczy demony.
28-35	Rama rozdaje dary i udaje się do brodu Jajatiego – opis ofiary syna Nahuszy.
41. Bród Sthanu – opowieść o przeklęciu Saraswati (sarasvatī-śāpa)
1-24	Bród Vasiṣṭhāpavāha – rywalizacja między Wiśwamitrą a Wasiszthą: tu Sthanu praktykuje ascezę, a Skanda zostaje namaszczony na generała, Wiśwamitra rozkazuje Saraswati porwać Wasiszthę i przynieść do eremu.
25-39	Ganga oszukuje Wiśwamitrę i zostaje przeklęta: Wasisztha wysławia Saraswati (29-31), Saraswati wypełnia się krwią.
42. Saraswati uwalnia się od klątwy i staje się Jutrznią (vasiṣṭānvāpavaha / aruṇā-praśaṃsana / śāpa-mokṣa)
1-13	Uwolnienie Saraswati od klątwy: krew płynąca w rzece staje się pożywieniem rakszasów, wieszczowie zdejmują klątwę.
14-22	Rakszasy proszą o inne źródło pożywienia i je otrzymują: kto zostaje rakszasem po śmierci (lista grzechów), nieczyste jadło spożywane przez rakszasy.
23-37	Saraswati przemienia się w rzekę Arunę (Aruṇā) – historia klątwy Indry: Indra zawiera pakt z demonem Namućim i zrywa go, zabijając demona, Brahma zaleca Indrze kąpiel w Jutrzni, by uwolnił się od grzechu.
38-41	Rama kąpie się w rzece i podąża do brodu Księżyca – skrót opowieści o ofierze Księżyca i bitwie Skandy z Taraką (metrum triṣṭubh).
43. Narodziny Karttikeji – zgromadzenie niebian (kumāra-saṃbhava / kumārābhiṣeke deva-gaṇa-samāgama)
1-18	Historia narodzin Karttikeji: Siwa roni spermę, która wpada w ogień, płód przekazany jest Gangesowi, następnie Himalajom, mamkami dziecka zostają Plejady.
19-33	Lista bóstw, które przybyły do chłopca i spotkanie z Śiwą – opis zdeformowanych członków orszaku Śiwy.
34-42	Karttikeja przyjmuje cztery postacie i jednocześnie podchodzi do czwórki rodziców.
43-52	Brahma obdarowuje Karttikeję przywództwem wśród bogów.
44. Namaszczenie Karttikeji – opis armii (kumārābhiṣeke gaṇa-saṃkīrtana /  kumāra-sainya-varṇana)
1-20	Ceremonia namaszczenia – lista przybyłych bogów, wieszczów i boskich istot.
21-50	Każdy z bogów przekazuje swych towarzyszy-wojów Karttikeji – lista.
51-72	Imiona wojowników w armii Karttikeji.
73-110	Opis wyglądu orszaku – krzyżówki zwierząt, deformacje ciała.
45. Zwycięstwo Karttikeji – śmierć Taraki i rozłupanie góry Krauńća (kumāra-vijaya / krauñca-bhedana / tāraka-vadha)
1-29	Mateczki (mātṛ-gaṇa) służące Karttikeji – lista imion.
30-40	Opis wyglądu i miejsca zamieszkania mateczek.
41-47	Dary bogów dla Karttikeji.
48-58	Karttikeja rusza do boju – opis armii i wymarszu.
59-70	Opis bitwy z Taraką: potęga włóczni Karttikeji, uśmiercenie Taraki i innych demonów – opis pogromu.
71-81	Rozłupanie góry Krauńća: demon Bana chroni się w górze Krauńća, Karttikeja ją przeszywa włócznią, opis zbiegających z góry zwierząt i boskich istot.
82-95	Bogowie opiewają zwycięstwo Karttikeji; Rama czci bród, w którym wydarzenie miało miejsce.
46. Koronacja Waruny i błogosławieństwo Kubery (varuṇābhiṣeka / kubera-vara-lābha)
1-4	Dźanamedźaja pyta o namaszczenie Waruny.
5-11	Opowieść o koronacji Warnuny na króla Wód.
12-29	Rama kąpie się i udaje do kolejnych brodów: Ognia – historia ukrycia się Ognia w drzewie śami, Brahmayoni – gdzie Brahma stworzył pożywienie niebian, Kubery – gdzie bóg ten otrzymuje władzę nad bogactwem i inne błogosławieństwa, Badara-pācana (Głożynowarowy).
47. Bród Głożynowarowy – śluby Srućawati i Arundhati (badara-pācanopākhyāna / srucāvatī-vara-lābha)
1-27	Opowieść o ślubie Srućawati: Srućawati spełnia ascezę, by mieć Indrę za męża, Indra przychodzi w postaci Wasiszthy i prosi ascetkę o gotowanie owoców głożyny, gdy kończy się opał, kobieta zaczyna spalać swe ciało – Indra darzy ją błogosławieństwem.
28-46	Indra opowiada historię Arundhati i siedmiu mędrców: mędrcy udają się w Himalaje, zostawiając swą żonę Arundhati, przez dwanaście lat suszy Arundhati gotuje głożynę i słucha opowieści od Śiwy przebranego za bramina, Arundhati prosi o pobłogosławienie brodu.
47-55	Indra błogosławi Srućawati i bród Głożynowarowy.
57-61	Opowieść o narodzinach Srućawati; Rama udaje się do brodu Indry.
48. Rama odwiedza brody: Indry, Ramy, Jamuny i Słońca (aditya-varṇana / aditya-stuti)
1-5	Bród Indry, w którym spełnił on setkę ofiar.
6-9	Bród Paraśuramy, w którym spełnił on ofiarę przekazując ziemię braminom.
10-14	Bród Jamuny, gdzie Waruna przeprowadził ofiarę, podczas której wybuchła wojna bogów z demonami.
15-23	Bród Słońca, gdzie spełnił on ofiarę i zyskał zwierzchnictwo nad światem; w brodzie obmył się też Wisznu po zabiciu Madhu i Kaitabhy.
49. Opowieść o Dźagiszawji (jagīṣavya-māhātmya)
1-11	Pochwała cech Asita Dewali, u którego zatrzymuje się Dźagiszawja.
12-23	Asita Dewala wątpi w świętość Dźagiszawji – mędrzec ukazuje się wszędzie tam, gdzie podąża Dewala.
24-44	Dewala podąża do coraz wyższych światów i we wszystkich widzi czczonego Dźagiszawję: sidda-loka, pitṛ-loka, yāmya-loka, soma-loka, światy odprawiających ofiarę: agnihota, paurṇamāsa, cāturmāsya, agniṣṭoma, vājapeya, rājasūya, puṇḍarīka, aśvamedha, naramedha, sautrāmaṇi; światy bogów: mitrāvaruṇa, āditya, rudra, vasu, bṛhaspati; oraz go-loka; brahmasatrin; pati-vrata-loka; brahma-loka.
45-51	Nie mogąc podążać dalej za Dźagiszawją, Dewala prosi mędrców o objaśnienie sytuacji i zstępuje do swego eremu – tu widzi ponownie Dźagiszawję.
52-65	Dewala prosi Dźagiszawję o nauki i wyrzeka się świata – wyższość wyrzeczenia nad obowiązkami głowy domu.
50. Opowieść o Saraswacie (sārasvata-stuti)
1	Bród Księżyca – gdzie miał miejsce bój z Taraką lub o Tarę.
2-24	Bród Saraswaty – narodziny Saraswaty: nimfa Alambusza kusi Dadhićego, Saraswati przyjmuje jego nasienie, Saraswati przekazuje dziecko ojcu, a ten ją błogosławi.
25-33	Dadhića oddaje swe kości Indrze, który z nich wykonuje oręż do walki z demonami.
34-42	Podczas dwunastu lat suszy Saraswata pozostaje nad Saraswati, inni bramini odchodzą i zapominają Wedy.
43-51	Bramini proszą Saraswatę, by przekazał im Wedy, ten godzi się pod warunkiem, że zostaną jego uczniami.
51. Opowieść o starej dziewicy (vṛddha-kumāry-upākhyāna)
1-9	Wieszcz Kuni Gargja z myśli tworzy córkę, ta oddaje się ascezie, nie wychodząc za mąż.
10-23	Narada tłumaczy starej ascetce, że bez sakramentu małżeństwa nie wejdzie do wyższych światów, ta ofiarowuje połowę swej ascezy temu, kto się z nią ożeni: układ ślubny z Śryngawatem – małżeństwo na jedna noc, ascetka ponownie staje się młodą i piękną kobietą, przed odejściem błogosławi bród.
24-26	Rama dowiaduje się o śmierci Śalji i udaje się do Samantapańćaki.
52. Pochwała Pola Kurów (kurukṣetra-praśaṃsā)
1-11	Kuru orze pole, by ludzie, którzy na nim umrą, wyzwolili się od grzechów – Indra wyśmiewa króla.
12-16	Indra błogosławi miejsce – niebo osiągną ci, którzy tu umrą w boju lub poszcząc.
17-21	Pochwała świętości Pola Kurów i Samantapańćaki.
53. Spotkanie z Naradą (nārada-vacana)
1-9	Erem Wisznu, w którym bóg odprawiał ofiary, a córka Śandilii osiągnęła niebiosa.
10-15	Kolejne miejsca odwiedzane przez Ramę: Plakṣaprasravaṇa, Kārapacana, erem Mitry i Waruny, brzeg Jamuny – gdzie Rama spotyka się z Naradą.
16-31	Opis wyglądu i charakteru Narady, przywitanie – wieszcz opowiada o wieściach z pola walki (lista poległych i ocalałych) i radzi obejrzeć pojedynek na maczugi Bhimy i Durjodhany.
32-37	Rama odsyła towarzyszy pielgrzymki do Dwaraki, a sam wychwala Saraswati i udaje się obejrzeć pojedynek.