Pozostałe lądy (Śaka, Kuśa, Krauńća i kraniec świata)
Ląd Śaka
mały|Ląd Śaka - prowincje i góry Kilka faktów świadczy za tym, że ląd Śaka był umiejscawiany przez bardów jako drugi po Dźambu (późniejsze kosmologie umieszczają go jako szósty) oraz odgrywał istotniejszą rolę niż inne lądy:
- ląd Śaka omówiony został jako pierwszy zaraz po Dźambu,
- poświęcono mu cały rozdział (6.12),
- jego rozmiar jest dwa razy większy od Dźambu (ogólna zasada: miary kolejnych lądów zwiększają się dwukrotnie),
- znajduje się przy Oceanie Mleka (6.12.9), który ma być na północ od Dźambu (6.9.15-18).
Ląd Śaka podzielony jest na siedem prowincji, z których pierwsza zaczyna się za pasmem gór, nazwanym tak samo jak szczyt w środku lądu Dźambu – Meru. Każdej prowincji przypisana jest jedna z siedmiu rzek[1]:
| góry (parvata) | prowincje (varṣa) | rzeki (nadī) |
|---|---|---|
| Meru | Mahākāśa | Sukumārī |
| Malaya | Kumudottara | Kumārī |
| Jaladhāra (Wododzierżne) | Sukumāra | Sītā |
| Raivataka | Kaumāra | Kāverakā |
| Śyāma (Czarne) | Maṇīcaka | Mahānadī |
| Durgaśaila | Modākin | Maṇijalā |
| Kesarin | Mahāpuman | Ikṣuvarhanikā |
W samym środku lądu rośnie dąb indyjski (śāka), który ma być większy od drzewa dźambu[2]. Cały ląd dzieli się na cztery kraje (janapada: Magā, Maśakā, Mānasa, Mandagā), zamieszkane przez cztery stany społeczne (brāhmaṇa, rājanya, vaiśya, śūdra). Autorzy wyraźnie rozróżniają podział lądu na prowincje (varṣa) i krainy (janapada). Pierwsze wiązane są z ukształtowaniem terenu, a drugie z zamieszkującą je ludnością. Zrównanie krain ze stanami społecznymi świadczy o tym, że bardowie łączą procesy wyłaniania się grup społecznych z procesami kształtowania się struktur państwowych.
Ląd Kuśa
Góry i prowincje lądu Kuśa (6.13.9-15):
| góry (parvata) | prowincje (varṣa) |
|---|---|
| Audbhida | |
| Sudhāman (Pięknosiedzibna) | Veṇumaṇḍala |
| Dyutimat (Jaśniejąca) | Rathākāra |
| Kumuda (Liliowa) | Pālana |
| Puṣpavat (Kwiatowa) | Dhṛtimat |
| Kuśeśaya (Kuśołożna) | Prabhākara |
| Harigiri (góra Hariego) | Kāpila |
Góry i prowincje lądu lądu Krauńca (6.13.17-23):
| góry (parvata) | prowincje (varṣa) |
|---|---|
| Kuśala | |
| Krauñca (Żurawiowa) | Manonuga |
| Vāmanaka | Uṣṇa |
| Andhakāraka | Prāvaraka |
| Maināka[3] | Andhakāraka |
| Govinda | Munideśa |
| Nibiḍa | Dundubhisvana |
MBh nie jest systematyczna w przedstawieniu zwiększających się rozmiarów gór i prowincji. W przypadku lądu Śaka dwukrotnie zwiększają się pasma górskie (6.12.22, nie wiadomo tylko czy szerokością czy wysokością), w przypadku lądów Kuśa i Krauńća to lądy są dwukrotnie szersze.
Oceany
MBh nie wymienia oceanów (samudra) w kolejności ustalonej w późniejszej tradycji. Zdaje się robić to przypadkowo, bez chęci systematyzowania. Oto kolejność oceanów przedstawiona w MBh 6.13.1-2 (z uwzględnieniem strof usuniętych do aparatu krytycznego – zaznaczone na szaro):
- dugdhodaka / kṣīroda (ocean mleka)
- ikṣurasodaka (ocean syropu trzcinowego)
- ghṛtatoya / sarpis (ocean klarowanego masła)
- dadhimaṇḍodaka (ocean śmietany i jogurtu)
- suroda (ocean wina)
- gharmasāgara (ocean ciepły)
- śuddhodadhi (ocean czystej wody)
{} - tekst spoza aparatu krytycznego.
Oceany czasem przypisywane są lądom, które mają otaczać. Przyporządkowanie to nie jest jednak systematyczne i dowiadujemy się tylko o trzech korelacjach:
- ląd Śalmala – Surā (ocean wina)
- ląd Kuśa – Sarpis (ocean klarowanego masła)
- ląd Śaka – Kṣīroda (ocean mleka)
Kraniec świata
mały|Kraniec świata - Sama i słonie kierunków. Na krańcu świata znajduje się kwadratowy obszar nazwany Sama, podzielony na trzydzieści trzy okręgi (maṇḍala). Jest to archaiczne wyobrażenie, nieobecne w późniejszych kosmologiach. Ilość okręgów może odnosić się do liczby bogów. Mielibyśmy więc na krańcach świata siedzibę bogów ze strzegącymi kierunków świata słoniami (diggaja). Owe słonie pełnią funkcję wiatrów wiejących z różnych stron. W przeciwieństwie do późniejszych kosmologii MBh nie przypisuje im funkcji podtrzymywania świata.
Przypisy
- ↑ Warto zauważyć, że Bhagawatapurana wymieniając góry, prowincje i rzeki lądu Śaka nie podaje żadnej z nazw obecnych w MBh.
- ↑ Przywołanie obrazu drzewa z lądu Dźambu przy opisie axis mundi lądu Śaka jest znaczące, gdyż potwierdza teorię, że w starszej wersji to drzewo, a nie góra Meru stanowiła centralny punkt lądu Dźambu.
- ↑ Maināka – syn Himawata i Menaki lub Meny (Menakā, Menā). Mityczna góra na lądzie Krauńća (Krauñcadvīpa), w jej pobliżu są jeziora Bindusaras i Hiranjaśrynga (Bindusaras, Hiraṇyaśṛṅga). Jako jedyna nie straciła skrzydeł, gdy Indra obcinał je innym górom.
