Śmierć Dźajadrathy – noc (jayadrathavadha)

Dzień pierwszy generalstwa Drony (prathamadivasa 7.1-15)

Streszczenie

Pierwsza sekcja księgi Drony opisuje jedenasty dzień bitwy, w którym Drona zostaje generałem. Składa się ona z piętnastu rozdziałów (adhyāya). Akcja rozpoczyna się tuż po pokonaniu Bhiszmy. Pierwsze strofy opisują chaos w armii Kaurawów i dylemat związany z wyborem nowego generała. Do walk przystępuje Karna, który znieważony przez Bhiszmę, dotychczas nie brał udziału w potyczce. Po swoim namaszczeniu Drona daje Durjodhanie możliwość wybrania upragnionego błogosławieństwa. Durjodhana prosi o pojmanie Judhiszthiry.

Podczas gdy opisy scenerii MBh nie porywają plastycznością, to głębia psychologicznych dylematów i subtelność przedstawienia relacji międzyludzkich jest imponująca. Rozterki bohaterów, ich cierpienia, radości, namiętności, zachowania względem siebie motywowane grzecznością, uczuciem, zobowiązaniem, polityczną poprawnością lub egoizmem porywają głębią, subtelnością wyrazu i realizmem. Wielu z nich czytelnik jedynie domyśla się na podstawie delikatnej sugestii. W niniejszej sekcji znajdujemy tego dobitne przykłady. Chociażby lament Dhrytarasztry, gdy dowiaduje się o śmierci Drony (7.8). Autor przedstawia jego niedowierzanie, omdlenie, rozpacz, zdanie się na przeznaczenie, a jednocześnie czytelnik domyśla się, że gdzieś głęboko tli się nadzieja na odmianę losu.

Spotkanie Karny i Bhiszmy podobnie obfituje w fajerwerki emocjonalne. Niełatwa to relacja. Bhiszma obraził Karnę wątpiąc w jego wartość jako wojownika, ten unosi się dumą, ale mimo wszystko przychodzi do pokonanego starca. Radość, pokora, zapanowanie nad urażoną dumą, miłość, ojcowska życzliwość, bezradność – czytelnik odbiera całą gamę emocji towarzyszących temu spotkaniu.

Durjodhana jako polityk nie podejmuje sam decyzji przy wyborze generała. Nie chce zrazić Karny, który dopiero co przystąpił do walki, a który jest doskonałym kandydatem na dowódcę – tak przynajmniej wielu uważa. Prosi więc właśnie jego o dokonanie wyboru. Zabieg politycznie doskonały, gdyż Durjodhana wie, że Karna nie zgłosi własnej kandydatury.

Wspomnijmy jeszcze o wybuchu entuzjazmu Drony po tym jak dowiaduje się, że Durjodhana chce jedynie pojmać Judhiszthirę, a następnie o zniechęceniu, gdy słyszy o stojącym za tym motywie. Choć nie jest to powiedziane explicite, czytelnik domyśla się, że zastrzeżenie dotyczące pojmania Judhiszthiry, dodane przez Dronę po usłyszeniu motywu Durjodhany, jest rezultatem właśnie tego zniechęcenia, a nie faktyczną koniecznością.

Inne ciekawe wątki wplecione w treść sekcji

• wyróżniająca się na tle opisów batalistycznych walka Abhimanju przy użyciu miecza i tarczy (7.13.45-80) oraz pojedynek na maczugi Bhimy z Śalją (7.14),
• przygotowania do bitwy Karny (7.2) – informacje o rynsztunku wojennym, np. dowiadujemy się, że proporce z godłem przed wyruszeniem w bój polerowano miękkim suknem,
• metaforyczne przedstawienia pola walki w kategoriach rzeki – tworzy ją Drona (7.13.8-18) oraz Ardźuna (7.15.42-43),
• opis dokonań Kryszny niespodziewanie włożony w usta Dhrytarasztry (7.10).

Rozdziały

nr strof	streszczenie
1. Pochwała Karny (karṇapraśaṃsā)
1-8	Dźanamedźaja pyta, jak Dhrytarasztra zareagował na wieść o klęsce Bhiszmy.
9-12	Dhrytarasztra pyta Sandźaji, co uczynili Kaurawowie po upadku Bhiszmy.
13-17	Rozpostarcie łoża ze strzał dla pradziada.
18-22	Kontynuacja bitwy po klęsce Bhiszmy, aż do zachodu słońca.
23-29	Opis złej kondycji armii Durjodhany: metafory np. owce wśród drapieżników, niebo bez gwiazd, przestwór bez wiatru.
30-33	Znękani wojownicy Kaurawów zwracają się o pomoc do Karny.
34-44	Historia znieważenie Karny przez Bhiszmę i jego decyzja o wycofaniu się z bitwy.
45-49	Dhrytarasztra wątpi, że Karna może odnieść sukces i ochronić Kaurawów.
2. Przygotowania Karny – rychtowanie rydwanu (karṇaniryāṇa) Podniosły nastrój, rozdział w całości w dłuższych metrach (jedenasto- i dwunastosylabowych).
1-3	Sandźaja przedstawia reakcję Karny na upadek Bhiszmy.
4-19	Karna lamentuje: pochwała wielkości Bhiszmy, niepewność losu, przeczucie klęski i niepokonalności armii Pandawów.
20-22	Karna decyduje się podjąć walkę.
23-29	Przygotowania: zbroja, rydwan, ekwipunek, muzycy, pomyślne przedmioty.
30-37	Opis wyjazdu Karny do obozu Durjodhany.
3. Karna spotyka się z Bhiszmą – rozpacz (karṇavilāpa / bhīṣmakarṇasamāgama)
1-8	Sandźaja opisuje Bhiszmę na łożu ze strzał i wychwala go: był wyspą na rzece, jego klęska przypomina upadek góry Mainaka td.
9-23	Karna oddaje cześć Bhiszmie: wychwala jego rolę jako wodza, opisuje moc Ardźuny, prosi o błogosławieństwo do walki.