Dorzecze Gangesu i Jamuny (doab)

From en-MahabharataWiki
Revision as of 15:03, 12 July 2021 by imported>AndBab
Jump to navigationJump to search

mały|Północny wschód Indii mały|Doab

Lewe dopływy Gangesu

nazwa, ilość wzmianek opis
Gaṇgā (326)
Ganges

święta rzeka i bogini ją uosabiająca. Starsza córka Himawaty i Menaki. Żona króla Śantanu i matka Bhiszmy. Matka Kartikeji. Jej wierzchowcem jest potwór wodny (makara). Płynie przez nieboskłon jako Droga Mleczna (Ākāśagaṅgā). Na ziemi pojawia się na skutek modlitw króla Bhagirathy. Impet jej spadającego strumienia bierze na swą głowę Śiwa (w ikonografii pojawia się w koku jego splątanych włosów). Spadając z góry Meru rozdziela się na cztery strumienia płynące w cztery strony Dźambudwipy. Nazywana jest płynącą trzema drogami (tripathagā), co wskazuje, że przebiega przez trzy światy (Ganges w niebiosach zwany jest Mandakini, na ziemi Gangą, a światach podziemnych Bhogawati). Powstaje z połączenia dwóch strumieni: Bhāgīrathī i Mandākinī. Za miejsce jej powstania uważa się Gangotri. Rzeka zmienia swój górski bieg i wypływa na niziny w Hardwarze nazywanym bramą Gangi (Gaṅgadvāra). Z Jamuną łączy się w Prajag.  

miasta: Hāstinapura, Kāmpilyā, Kauśāmbī, Vārāṇasī, Campā

krainy: Kuru, Pañcāla, Vatsa, Kāśi, Magadha, Aṅga, Suhma, Vaṅga, Puṇḍra

inne nazwy: Bhāgīrathī (46), Jāhnavī (30), Tripathagā (10), Jahnusutā, Devanadī, Ākāśagaṅgā, Śailasutā, Haimavatī, Samudramahiṣī

Bhāgīrathī (46)
Bhagirathi

jedno z głównych źródeł Gangesu – początek w Gangotri, łączy się z Mandakini (Mandākinī) tworząc Ganges w Dewaprajadze przed Rishikesh. Alternatywna nazwa na określenie Gangesu.

Mandākinī (11) Alaknanda

jedno z głównych źródeł Gangesu. Ma swój początek w Kedaranath, łączy się z Bhagirathi (Bhāgīrathī) tworząc Ganges w Devaprayag przed Rishikesh. Określenie Gangesu płynącego przez niebiosa.

Varāṇasī (1) Varuna

lewy niewielki dopływ Gangesu, znany z tego że płynie przez Waranasi

miasto: Vārāṇasī

kraina: Kāśi

Gomatī (19) Gomati lub Gomul

lewy dopływ Gangesu (wpada za Waranasi). Rzeka znana z miejsca pielgrzymkowego położonego na jej brzegu. W lesie Naimisza miała miejsce ofiara podczas której recytowano MBh i purany

miejsce pielgrzymkowe: Naimiṣa

lub

prawy dopływ Sindhu (Gomul).

Sarayū (12) Ghaghra

lewy dopływ Gangesu, znana z przepływania przez królestwo Ramy – Ajodhję. Dziś Saraju nazywana jest  jedynie górna część Ghagry płynąca przez Ajodhję. Swe źródła, wraz z Indusem, Satledźem i Brahmaputrą, ma w okolicach góry Kailasa

miasto: Ayodhyā

kraina: Kosala

Sadānīrā (2) Rapti

lewy dopływ Ghagry (dopływ Gangesu). Płynęła na granicy Kosali i Videhy. Czasem identyfikowana jako Gandaki, ale MBh (2.18.27) wymienia obie rzeki razem

miasto: Śrāvasti

krainy: Kosala, Malla

inne nazwy:  Karatoyā (nazwa zaświadczona w Amarakośa 1.10.33)

Hiraṇvatī (6) Hiranyavati

prawy dopływ rzeki Khanua (dopływ Chhoti Gandak – dopływ Ghagry – dopływ Gangesu). W tekstach buddyjskich występuje jako Hiranjawati (Hiraṇyavatī), rzeka przy której zmarł i został skremowany Budda

miasta: Kuśinagara

krainy: Malla

Gaṇḍakī (4) Gandaki

lewy dopływ Gangesu, wpada za Waiśali. W górnym biegu płynie przez Nepal tworząc najgłębszą dolinę świat (między Dhaulagiri i Annapurną). W późniejszym hinduizmie słynie z czarnych kamieni (amonity) znajdowanych w jej nurcie, wielbionych jako reprezentacje Wisznu (śālīgrāma)

miasta: Vaiśālī

krainy: Malla, Videha

Kauśikī (25*) Kośi

lewy dopływ Gangesu, wpada za Ćampą (Campā). Płynie przez Tybet, Nepal i Indie, nazywana też Saptakośi, jako że zbiera nurty siedmiu rzek

miasta: Aṅga

krainy: Campā

Tāmrā (3) Tamor

lewy dopływ Kośi (dopływ Gangesu). Jedna z głównych rzek wschodniego Nepalu

krainy: Kirāta

Karatoyā (5) Karatoya

prawy dopływ Brahmaputry. Rzeka płynąca przez stolicę Pundry (identyfikowaną jako Mohasthangarh), dziś niewielkich rozmiarów

kraina: Puṇḍra

Lauhitya (5) Brahmaputra

„miedziana”, łączy się z deltą Gangesu w kraju Pundra (Puṇḍra). Powstaje w okolicach jeziora Manasarowar w pobliżu góry Kailasa wspólnie z Indusem, Satledźem i Ghaghrą

krainy: Prāgjyotiṣa, Puṇḍra, Vaṅg

Prawe dopływy Gangesu

nazwa, ilość wzmianek opis
Yamunā (64) Jamuna

rzeka biorąca początek w górach Kalinda, stąd też nazywana Kalindi. Uważana za córkę Słońca i Sańdźńi. Identyfikowana jako siostra Jamy – boga śmierci. Nad jej brzegami miała znajdować się pasterska wioska, w której wychował się Kryszna. Łączy się z Gangą w okolicy Prajag.

miasta: Indraprastha, Mathurā, Ekacakrā, Kauśāmbi

krainy: Kuru, Vṛṣṇi, Vatsa

inne nazwy: Kālindī (3), Kalmāṣī

Carmaṇvatī (14) Chambel

„skórozdobna”, prawy dopływ Jamuny, wpada przy: Ekaćakrze (Ekacakrā). Jej słynnym dopływem jest Parnaśa (Parṇāśā) identyfikowana jako Saraswati płynąca ku wschodowi lub Dryszadwati

miasto: Ujjayinī, Ekacakrā

krainy: Avanti, Kunti, Karūṣa

Parṇāśā (4) Banas

lewy dopływ Chambel (dopływ Jamuny). W wypływa z południowej części gór Aravalli. Czasem identyfikowana jako Saraswati płynąca ku wschodowi lub Dryszadwati (Dṛṣadvatī). W MBh jej synem jest Śrutajudha (Śrutāyudha)

Vetravatī (5) Betwa

prawy dopływ Jamuny, wpada przed Kauśambi (Kauśāmbī). Rzeka Widiśa (Vidiśā) ma płynąć przez stolicę Daśarnów, jeśli przyjmiemy, że ową stolicą jest współczesna miejscowość Vidiśa, to tak mógł być nazywany górny bieg Betwy, dalej do ujścia nosiła ona miano Wetrawati

miasto: Vidiśā

krainy: Daśārṇa, Karūṣa, Vatsa

inne nazwy: Vidiśā (2)

Daśārṇa (29*) Dhasan

prawy dopływ Betwy (dopływ Jamuny). Nazwa pochodzi od ludu Daśarna i w znaczeniu nazwy ludu najczęściej pojawia się w MBh

kraina: Daśārṇa

Śuktimatī (4) Beehar-Tamas

prawy dopływ Tamas (prawy dopływ Gangesu). Ma płynąć przy stolicy kraju Ćedich Śuktimati (Śuktimatī), jeśli przyjmiemy, że była nią Rewa będzie to rzeka Beehar

miasto: Śuktimatī

kraina: Cedi

Śona (10) Sone

prawy dopływ Gangesu, wpada na wysokości  Waiśali (Vaiśālī)

krainy: Cedi, Magadha

Phalgu (2) Falgu

prawy dopływ Gangesu , wpada na wysokości Radźagrychy (Rājagṛha). Rzeka znana z tego, że przepływa przez Gaję – miejsce pielgrzymkowe, w którym spełnia się ryty zaduszne. Dziś prawie wyschła

miasto: Gayā

kraina: Magadha