Vajra – piorun

Informacje wstępne

Wadźra (piorun, diament) to symboliczna broń, przypisywana rygwedyjskiemu bogu burzy Indrze. Podobną broń dzierżą bogowie burzy na Bliskim Wschodzie. Ikonografia indyjskiej wadźry jako instrumentu o dwustronnej buławowej głowicy lub dwóch szpicach spotykana w buddyzmie i hinduizmie zdaje się być wspólną tradycją związaną ze starożytnym kultem boga burzy.

Historia

Bliskowschodni bóg burzy (1800-631 p.n.e.)
[[Plik:Teszub, muzeum Gaziantep; Hetycki bóg burzy, relief z Samal Berlin, Muzeum Pergamońskie; Tarhunz z Aleppo..jpg|mały|* Teszub ze świątyni hetyckiej, muzeum Gaziantep, Turcja (źródło: wikimedia). * Hetycki bóg burzy, relief z Samal (dziś Zincirli), Turcja, Berlin, Muzeum Pergamońskie (źródło: wikimedia). * Tarhunz z Aleppo, (źródło: wikimedia).|link=https://wiki.mahabharata.ckc.uw.edu.pl/index.php%3Ftitle=Plik:Teszub,_muzeum_Gaziantep;_Hetycki_b%C3%B3g_burzy,_relief_z_Samal_Berlin,_Muzeum_Pergamo%C5%84skie;_Tarhunz_z_Aleppo..jpg]] hetycki czasownik tarhu oznacza – „zdobywać”, „być władny” i łączy się z preindoaryjskim terh – „przekraczać” od niego wziął swoje imię hetycki bóg burzy Tarhun, bardziej znany pod huryckim imieniem Teszub Luwici znali go pod imieniem Tarhunz i czcili jako boga wód w państwie Urartu (XIII-VI p.n.e.) Teszub pojawia się jako Tejszeba hetycki bóg burzy i nieba – w swym ręku dzierży topór oraz piorun w kształcie trójzębu często towarzyszy mu byk, a u pasa nosi miecz lub – na modę asyryjską – bułat
[[Plik:Adad, syryjska stela z Arslan Tash w północnej Syrii (VIII wiek p.n.e.), obecnie w Luwrze. Asyryjscy żołnierze niosący posąg Adada..jpg|mały|* Adad na byku z piorunami w dwóch dłoniach, syryjska stela z Arslan Tash w północnej Syrii (VIII wiek p.n.e.), obecnie w Luwrze (źródło: http:oracc.museum.upenn.edu). * Asyryjscy żołnierze niosący posąg Adada, prawdopodobnie jako łup wojenny, szkic za Leyardem (źródło: wikimedia).|link=https://wiki.mahabharata.ckc.uw.edu.pl/index.php%3Ftitle=Plik:Adad,_syryjska_stela_z_Arslan_Tash_w_p%C3%B3%C5%82nocnej_Syrii_(VIII_wiek_p.n.e.),_obecnie_w_Luwrze._Asyryjscy_%C5%BCo%C5%82nierze_nios%C4%85cy_pos%C4%85g_Adada..jpg]] Adad lub Hadad (symeryjki Iszkur) to mezopotamski bóg burzy i deszczu do Mezopotamii trafił z Lewantu dzięki Amorytom i stał się bóstwem akadyjskim, a potem asyryjsko-babilońskim jego imię zapisywane jest tym samym logogramem co imię Teszuba w akadyjskim nazywany był również Rammanu (piorun) często nazywano go Belu, co jest potocznym określeniem na „pana” jego ikonografia jest podobna do ikonografii Teszuba – w rękach dzierży siekierkę i piorun lub dwa pioruny piorun zmienił swój wygląd i z pojedynczego trójzębu stał się podwójnym o krótkiej rękojeści łączącej tak jak Teszubowi towarzyszy mu byk lub ma na głowie rogi byka w Asyrii Adad nabiera cech boga wojny i często gości na proporcach wojennych jednocześnie łączy się go z bogiem słońca i prawa – Szamaszem
[[Plik:Baal, Ugarit, Louvre .jpg|alt=|mały|* Wizerunek Baala na steli z Ugarytu (XV-XIII p.n.e.), odnaleziony w Ras Shamra (źródło: wikimedia). Figura Baala z brązu, 14-12 p.n.e., z Ras Shamra, Muzeum w Luwrze (źródło: wikimedia)]] Baal (w językach semickich: władca, pan; akadyjskie: belu) – tak najczęściej określano Adada w Ugarycie przedstawiany był on z uniesioną ręką, w której dzierży buławę lub piorun na jednym z wizerunków z Ugarytu piorun wyobrażony jest jako dzida w postaci rośliny – symbol wegetacji wynika to z tego, że w Ugarycie Baal łączony był z rocznym cyklem wegetacyjnym
[[Plik:Chaos Monster and Sun God.png|mały|Ninurta z piorunami ściga Anzu, który ukradł Tablicę Przeznaczeń z sanktuarium Enlila (alternatywna interpretacja: Adad i Asakku)  (zamieszczone w: A.H.Layard, Monuments of Nineveh, 2nd Series, 1853) (źródło: wikimedia).]] bogowie babilońscy i asyryjscy często zapożyczają cechy gromowładnego Adada na reliefie odnalezionym w Nimrut w świątyni Ninurty widzimy boga, który dzierży charakterystyczne podwójne trójzęby znane z wyobrażeń Adada prawdopodobnie jest to Ninurta, bóg rolnictwa, myślistwa i wojny, walczący z ptakiem Anzu, który wykradł tabliczki losu alternatywna interpretacja utożsamia go z Adadem, który walczy z Asakku
[[Plik:Zeus - zgromadzenie olimpijskie, Etruria; amfora, Luwr.jpg|mały| Zgromadzenie olimpijskie, Apollo, Zeus, Hera; Etruria 420-400 p.n.e. (źródło: wikimedia). Amfora, Zeus 470-460p.n.e., muzeum Luwru, (źródło: theoi.com) ]] Zeus, najwyższy bóg panteonu greckiego przejął wiele swych cech od Teszuba i Adada jako bóg nieba i burzy Zeus najczęściej dzierży dwustronny płomienny oręż ma on po środku rękojeść, z której wychodzą dwa szpice lub bardziej skomplikowane mnogie dzidopodobne ostrza na pierwszej z waz piorun wygląda jak krótka włócznia i niezwykle przypomina wadźrę z Nagarjunakondy Zeus często stoi w pozycji wyprostowanej z jedną ręką uniesioną w górę, by cisnąć piorun pozycja ta jest charakterystyczna dla Teszuba i innych bliskowschodnich bogów burzy
Rzeźba od Mauriów do Kuszanów (320 p.n.e.-267 n.e.)
[[Plik:Bhaja Caves Amit R Mahadik 12 - vajra.jpg|mały|150x150px|Bhājā, Mahārāṣṭra, Bóg słońca (po lewej), Indra (po prawej) strzegący wejścia do wihary nr 19 (100-70 p.n.e.) (źródło: wikimedia)]][[Plik:Temptation of the Buddha - vajra.jpg|mały|Sanchi, brama zachodnia, kuszenie Buddy i ucieczka armii Mary (50-0 p.n.e.) (źródło: wikimedia)|150x150px]] Indra w Rygwedzie włada piorunem (vajra) lub toporem (kuliśa) na wczesnej ikonografii piorun Indry przedstawiany jest jako dwustronnie zaostrzony oręż niewielkich rozmiarów, dzierżony w prawej dłoni boga na reliefie z Sanchi oręż, przypominający ten spotykany w dłoni Indry, dzierży jeden z uciekających demonów z orszaku Mary
mały|150x150px|Puginały, rekonstrukcja wyglądu na podstawie rzeźb z Nagarjunakondy (Murthy, 1966, s. 212)[1] wadźra z Nagarjunakondy (Andhra Pradesh, rok: 210-325) broń jest uderzająco podobna do wyobrażenia pioruna w ręku Zeusa na wazie z Etrurii (powyżej)
Maru – broń Marathów
[[Plik:24 maduvu.png|mały|Maru (źródło: wikimedia). ]] bronią przypominającą wadźrę jest maru (tamil. maduvu) była ono stosowana przez Tamilów i Marathów wykonywano ją z połączonych rogów antylopy (Antilope cervicapra), tak by w miejscu zespolenia powstał uchwyt w Pendźabie maru tworzono w całości ze stali. Jego wariantem jest vajra-muṣṭi („piorunowa pięść”)

Dodatkowe informacje z subkontynentu indyjskiego

W MBh termin vajra pojawia się 362 razy, przede wszystkim w znaczeniu pioruna Indry w terminach go określających np. Piorunodzierżca (vajrabṛt). Często pojawia się też w metaforach mówiących o twardości, wówczas występuje w znaczeniu diamentu. W księgach militarnych pojawia się jako nazwa formacji militarnej oraz magicznej broni siejącej spustoszenie wśród nieprzyjaciół (np. MBh 7.26.20).