Zabicie Abhimanju (abhimānyuvadha)

Zabicie Abhimanju

Dzień trzeci generalstwa Drony (abhimānyuvadha / tṛtīyadivasa 7.32-51)

Streszczenie

Trzecia sekcja księgi Drony poświęcona jest dokonaniom i śmierci syna Ardźuny – Abhimanju. Składa się ona z dwudziestu rozdziałów, które możemy podzielić na  trzy części:

1. Pierwsze trzy (32-34) stanowią wstęp. Dhrytarasztra dowiaduje się o śmierci Abhimanju, rozpacza nad zabitym wnukiem i prosi o dokładny opis wydarzeń. Drona ustawia szyk dysku i bardowie informują czytelnika, że jedynie Abhimanju może go przerwać.
2. Rdzeniem sekcji są rozdziały od 35 do 48 opisujące zmagania Abhimanju wewnątrz pierścienia Drony. Tu wyróżniają się dwa rozdziały (41-42) przedstawiające błogosławieństwo Dźajadrathy, dzięki któremu może on powstrzymać Pandawów.
3. Ostatnie trzy rozdziały (49-51) to lamentacje po śmierci młodego bohatera, po których Ardźuna przysięga zabić Dźajadrathę.

mały|Szyk dysku – cakravyūha (MBh 7.33-35) Dla przebiegu walki istotny jest szyk dysku (cakra), uformowany przez Dronę. Rozstawienie w nim poszczególnych dowódców zostało opisane w MBh 7.33.11-20, a jego przełamanie i kolejne warstwy w rozdziale 7.35. Istotą szyku są pierścienie składające się z czterech części armii. Zewnętrzny stanowią rydwannicy, po nich następuje formacja słoni, następnie kawaleria i na końcu piechota. Cały szyk jest w wirowym ruchy (7.35.13). Autorzy często zwracają uwagę na jego zwarte ustawienie (7.33.13; 7.35.14). Szyk nie jest pozbawiony walorów estetycznych – wszyscy wojownicy ubrani są na czerwono i stoją pod czerwonymi flagami, a jedynym złotym akcentem są wieńce i proporce (7.33.13-14). Jako pierwszą linię uderzeniową Drona ustawił łuczników, na których czele stanął syn Durjodhany, Lakszmana. Dalej stał sam generał, a za nim Dźajadratha chroniony z jednej strony przez Aśwatthamanę z 30 synami Dhrytarasztry, a z drugiej Śakuniego, Śalję i Bhuriśrawasę. Jednak rozstawienie tych wojowników nie ma znaczenia w opisie walk. Gdy Abhimanju dostaje się do wnętrza szyku, wszyscy dowódcy walczą z nim wewnątrz szyku, bez widocznego porządku. Na zewnątrz formacji pozostaje jedynie Dźajadratha, gdyż sam szyk po zamknięciu stanowi wystarczającą ochroną.

Dział ma ogromną potencję:

1. budząca sympatię postać głównego bohatera – młody wojownik, ukochany syn Ardźuny, o niezwykłych umiejętnościach;
2. intrygująca fabuła – bohater musi się przedrzeć przez formację nie do złamania i bez wsparcia walczyć z potężnymi oponentami;
3. tragizm – zostaje otoczony i podstępnie zabity przez sześciu wrogów.

Mimo tego potencjału, narracja często jest dość jednostajna i brak w niej wartkości. Można odnieść wrażenie, że bardowie rozbudowują ją, by zwiększyć objętość sekcji. Przyczyną tego może być fakt, że opowieść o Abhimanju zyskała popularność i chciano odwlec wielką kulminację. Rozdziały są stosunkowo krótkie (ok. 20 strof), pełne pochwał bohatera i opisów pobojowiska. Bohater jednak, poza Bryhadbalą i Lakszmaną (synem Durjodhany), nie uśmierca nikogo znaczącego. Pozostali zabici przez niego wojownicy nie odgrywają ważnej roli w narracji, ale są istotni ze względu na swe relacje pokrewieństwa: brat Karny, brat i syn Śalji, syn władcy Magadhy.

W sekcji nie brak pięknych opisów i ciekawych fragmentów. Do takich można zaliczyć wprowadzającą rozmowę Abhimanju z Judhiszthirą, a następnie ze swym woźnicą (7.34-35). Fragment przedstawia dylematy targające bohaterami, przeczucie nieuchronności klęski i postawę względem niej. Intrygującym rozdziałem jest 7.38, w którym Drona wychwala Abhimanju, czym doprowadza do wściekłości Durjodhanę. Rozdział zaczyna się od mowy Drhytarasztry o sprzecznych uczuciach względem zwycięstwa Abhimanju. Dalej ta ambiwalencja ukazana jest w postawie Drony, który nie może powstrzymać się od sławienia młodego bohatera. Prowadzi to do silnie emocjonalnej reakcji Durjodhany na słowa mistrza.

Opis walki Abhimanju zyskuje na dynamice w ostatnich trzech rozdziałach przed lamentacjami (7.45-47), począwszy od walki z synem Durjodhany. W rozdziale 45 pojawia się lista sześciu wojowników, którzy otaczają syna Ardźuny: Drona, Krypa, Karna, Aśwatthaman, Krytawarman, Bryhadbala. Chociaż jeden z nich (Bryhadbala) zostaje zabity przez Abhimanju, to w ostatnim starciu znów mowa jest o sześciu wielkich wojach atakujących chłopca. Jest to więc raczej liczba należąca do schematu narracyjnego – faktycznie możemy doliczyć się znacznie większej liczby atakujących go wojowników.

Rozdział poświęcony śmierci Abhimanju jest majstersztykiem narracyjnym. Wspaniale przedstawia bezradność wielkich wojowników przed obliczem walecznego chłopca, jego bitewne zdolności (włożone w usta Drony), knowania Śakuniego i Karny. Drona zdaje się wahać, czy odpowiedzieć Karnie na jego pytanie, jak można pokonać chłopca, jednak ostatecznie doradza podstępny plan pozbawienia bohatera łuku i rydwanu. Abhimanju zmuszony jest chwycić za miecz i tarczę (tu pojawia się baśniowy opis kroczenia chłopca po przestworzu), następnie dysk, a ostatecznie maczugę. Opis samej śmierci pozostawia czytelnika z lekkim niedosytem, ale robi wrażenie przypadkowością – wycieńczony, poraniony bohater ginie bardziej ze zmęczenia niż zadanego mu razu maczugą.

Koniec rozdziału 7.48 przeraża grozą. Przedstawia zmierzch, pobojowisko i trupożerne zwierzęta rozciągające zwłoki po polu. Ostatnia część sekcji poświęcona jest lamentacjom po śmierci Abhimanju. Na przykładzie skarg Judhiszthiry i Ardźuny poznajemy możliwy schemat lamentacji wygłaszanej przy marach poległego: wymienienie dokonań, pochwała zalet, wspominanie przerwanych relacji rodzinnych, opis smutku własnego i krewnych. Szczególnie przejmująca jest rozpacz Ardźuny – przeczucie nadchodzącego nieszczęścia, niedopuszczanie do siebie usłyszanej wieści, dylemat jak przekazać ją krewnym.

Inne ciekawe wątki wplecione w treść sekcji

• listy oręży, zbroi, części rydwanu, osprzętu militarnego na pobojowisku (7.35.22-44; 7.37.1-8; 7.40.7-24; 7.43.13-21; 7.48.22-31),

• opisy dobrze przygotowanych do walki koni (7.35.9-10; 36-38; 7.42.1-6) – dowiadujemy się, że optymalny wiek dla konia to 3 lata (wiek pełnej siły słonia, jaki podaje MBh 7.27.20 to 60 lat),
• błogosławieństwo otrzymane przez Dźajadrathę (7.41) – historia zyskania przychylności Śiwy,
• opis zmierzchu, pobojowiska (rozbudowana metafora rzeki trupów), zwierząt rozciągających i pożerających zwłoki (7.48.41-53).
• lista grzeszników, których światy osiągnie Ardźuna, gdy nie dopełni przysięgi (7.51-25-36) – podobna do zamieszczonej przy okazji ślubowania Trigartów (7.16.29-36).

Rozdziały

nr strof	streszczenie rozdziałów
32. Dhrytarasztra dowiaduje się o śmierci Abhimanju (abhimānyuvadha)
1-5	Opis klęski dnia poprzedniego – przygnębienie Kaurawów.
6-14	Durjodhana wyrzuca Dronie stronniczość względem Pandawów, Drona ripostuje i zapowiada stworzenie formacji nie do pokonania.
15-20	Sandźaja streszcza wydarzenia dnia: Ardźuna ponownie wezwany przez tych, co przysięgli, Drona formuje szyk dysku, Abhimanju go przerywa, zabija licznych wojowników i sam ginie.
21-24	Dhrytarasztra opłakuje śmierć Abhimanju, skarży się na kod rycerski i prosi o szczegóły wydarzeń.
25-26	Zapowiedź opowieści.