Namaszczenie Drony (droṇābhiṣeka)

Namaszczenie Drony

Dzień pierwszy generalstwa Drony (Droṇābhiṣeka / Prathamadivasa  7.1-15)

Streszczenie

Pierwsza sekcja księgi Drony opisuje jedenasty dzień bitwy, w którym Drona zostaje generałem. Składa się ona z piętnastu rozdziałów (adhyāya). Akcja rozpoczyna się tuż po pokonaniu Bhiszmy. Pierwsze strofy opisują chaos w armii Kaurawów i dylemat związany z wyborem nowego generała. Do walk przystępuje Karna, który znieważony przez Bhiszmę, dotychczas nie brał udziału w potyczce. Po swoim namaszczeniu Drona daje Durjodhanie możliwość wybrania upragnionego błogosławieństwa. Durjodhana prosi, by Drona pojmał Judhiszthirę.  

Podczas gdy opisy scenerii MBh nie porywają plastycznością, to głębia psychologicznych dylematów i subtelność przedstawienia relacji międzyludzkich są imponujące. Rozterki bohaterów, ich cierpienia, radości, namiętności, zachowania względem siebie, motywowane grzecznością, uczuciem, zobowiązaniem, polityczną poprawnością lub egoizmem, zachwycają realizmem. Wielu z nich odbiorca jedynie się domyśla na podstawie delikatnej sugestii. W niniejszej sekcji znajdujemy tego dobitne przykłady. Chociażby lament Dhrytarasztry, gdy dowiaduje się o śmierci Drony (7.8). Autor przedstawia jego niedowierzanie, omdlenie, rozpacz, zdanie się na przeznaczenie, a jednocześnie słuchacz odnosi wrażenie, że gdzieś głęboko tli się nadzieja na odmianę losu.

Spotkanie Karny i Bhiszmy podobnie obfituje w fajerwerki emocjonalne. Niełatwa to relacja. Bhiszma obraził Karnę, wątpiąc w jego wartość jako wojownika, ten unosi się dumą, ale mimo wszystko przychodzi do pokonanego starca. Radość, pokora, zapanowanie nad urażoną dumą, miłość, ojcowska życzliwość, bezradność – czytelnik odbiera całą gamę emocji towarzyszących temu spotkaniu.

Durjodhana jako polityk nie podejmuje sam decyzji przy wyborze generała. Nie chce zrazić Karny, który dopiero co przystąpił do walki, a jest doskonałym kandydatem na dowódcę – tak przynajmniej wielu uważa. Prosi więc właśnie jego o dokonanie wyboru. Zabieg politycznie doskonały, gdyż Durjodhana wie, że Karna nie zgłosi własnej kandydatury.

Wspomnijmy jeszcze o wybuchu entuzjazmu Drony po tym, jak się dowiaduje, że Durjodhana chce jedynie pojmać Judhiszthirę, a następnie o zniechęceniu, gdy słyszy o stojącym za tym motywie. Choć nie jest to powiedziane explicite, czytelnik się domyśla, że zastrzeżenie dotyczące pojmania Judhiszthiry, dodane przez Dronę, kiedy usłyszał motyw Durjodhany, jest rezultatem właśnie tego zniechęcenia, a nie faktyczną koniecznością.

Inne ciekawe wątki wplecione w treść sekcji

• wyróżniająca się na tle opisów batalistycznych walka Abhimanju przy użyciu miecza i tarczy (7.13.45-80) oraz pojedynek na maczugi Bhimy z Śalją (7.14);
• przygotowania do bitwy Karny (7.2) – informacje o rynsztunku wojennym, np. dowiadujemy się, że proporce z godłem przed wyruszeniem w bój polerowano miękkim suknem;
• metaforyczne przedstawienia pola walki w kategoriach rzeki – tworzy ją Drona (7.13.8-18) oraz Ardźuna (7.15.42-43);
• opis dokonań Kryszny niespodziewanie włożony w usta Dhrytarasztry (7.10).

Rozdziały

nr strof	streszczenia rozdziałów
1. Pochwała Karny (karṇapraśaṃsā)
1-8	Dźanamedźaja pyta, jak Dhrytarasztra zareagował na wieść o klęsce Bhiszmy.
9-12	Dhrytarasztra pyta Sandźaji, co uczynili Kaurawowie po upadku Bhiszmy.
13-17	Rozpostarcie łoża ze strzał dla pradziada.
18-22	Kontynuacja bitwy po klęsce Bhiszmy, aż do zachodu słońca.
23-29	Opis złej kondycji armii Durjodhany: metafory np. owce wśród drapieżników, niebo bez gwiazd, przestwór bez wiatru.
30-33	Znękani wojownicy Kaurawów zwracają się o pomoc do Karny.
34-44	Historia znieważenie Karny przez Bhiszmę i jego decyzja o wycofaniu się z bitwy.
45-49	Dhrytarasztra wątpi, że Karna może odnieść sukces i ochronić Kaurawów.
2. Przygotowania Karny – rychtowanie rydwanu (karṇaniryāṇa) Podniosły nastrój, rozdział w całości w dłuższych metrach (jedenasto- i dwunastosylabowych).
1-3	Sandźaja przedstawia reakcję Karny na upadek Bhiszmy.
4-19	Karna lamentuje: pochwała wielkości Bhiszmy, niepewność losu, przeczucie klęski i niepokonalności armii Pandawów.
20-22	Karna decyduje się podjąć walkę.
23-29	Przygotowania: zbroja, rydwan, ekwipunek, muzycy, pomyślne przedmioty.
30-37	Opis wyjazdu Karny do obozu Durjodhany.
3. Karna spotyka się z Bhiszmą – rozpacz (karṇavilāpa / bhīṣmakarṇasamāgama)
1-8	Sandźaja opisuje Bhiszmę na łożu ze strzał i wychwala go: był wyspą na rzece, jego klęska przypomina upadek góry Mainaka td.
9-23	Karna oddaje cześć Bhiszmie: wychwala jego rolę jako wodza, opisuje moc Ardźuny, prosi o błogosławieństwo do walki.
4. Przemowa Bhiszmy (bhīṣmavākya)
1-3	Bhiszma błogosławi Karnę: bądź jak ocean dla rzek, ziemia dla nasion itd.
4-7	Bhiszma wymienia wcześniejsze podboje Karny.
8-13	Wychwalanie przyjaźni ponad więzy krwi.
14-15	Karna staje przed armią Kaurawów – entuzjazm wojowników.
5. Wybór Drony na generała (droṇasenāpatinirūpaṇa)
1-4	Durjodhana uznaje, że Karna będzie najlepszym generałem, ale prosi przyjaciela, by to on dokonał wyboru przywódcy.
5-15	Dyskusja nad wagą posiadania jednego dowódcy i tym, kto może zastąpić Bhiszmę.
16-20	Karna wskazuje Dronę jako osobę, za którą podążą pozostali królowie.
21-33	Durjodhana chwali Dronę i prosi go o zostanie generałem.
34-40	Drona godzi się objąć pozycję generała – namaszczenie.
6. Drona wyrusza do walki (droṇasamarāvatāra)
1-7	Drona ustawia armię – wojownicy w poszczególnych flankach.
8-14	Wojownicy wychwalają Karnę i jego dzielność.
15	Armie ustawione w szyk wozu (śakaṭa) i żurawia (krauñca).
16-20	Opis rydwanu Ardźuny – pochwała Kryszny i Ardźuny.
21-24	Wzajemna wrogość Karny i Ardźuny.
25-29	Przerażająca szarża Drony: złe omeny towarzyszące walce.
30-36	Wyniszczanie Pandawów i Sryndźajów.
37-43	Dhrysztadjumna powstrzymuje na chwilę atak Drony.
7. Zapowiedź śmierci Drony (droṇavadhopavarṇana)
1-2	Judhiszthira prosi, by wojownicy zatrzymali Dronę.
3-23	Opis ataku Drony, rzezi i dezercji armii Pandawów.
24-29	Sandźaja streszcza wydarzenia z pola walki wiodące do śmierci Drony (podniosły nastrój, metrum triṣṭubh).
30-36	Wymienienie dokonań Drony i opis lamentu po jego śmierci.
8. Lament Dhrytarasztry (dhṛtarāṣṭraparidevana)
1-5	Dhrytarasztra nie wierzy w śmierć Drony i snuje teorie, jak mogło do tego dojść.
6-11	Pochwała wielkości Drony i uznanie nieuchronności przeznaczenia.
12-14	Pogrążenie się w rozpaczy (autoopis cierpień).
15-19	Dhrytarasztra opisuje dzielność koni i wyklucza je jako przyczyny, które mogły doprowadzić do śmierci.
20-38	Przypuszczenie, że to Dhrysztadjumna z pomocą Ardźuny uśmiercił Dronę.
39	Dhrytarasztra prosi o chwilę przerwy, by mógł zapanować nad emocjami.
9. Strapienia Dhrytarasztry – opis wojów po stronie Pandawów (dhṛtarāṣṭraciṃtā)
1-3	Dhrytarasztra omdlewa, cucą go słudzy i kobiety.
4-6	Po odzyskaniu świadomości król siada na tronie i pyta Sandźaję o wojowników, którzy osłaniali Dronę.
7-70	Opis kolejnych wojowników po stronie Pandawów (powtarzający się motyw: „któż od Drony go odgrodził”).
71-73	Dhrytarasztra oznajmia boskość Kryszny – zapowiedź kolejnego rozdziału.
10. Dhrytarasztra opisuje dokonania Wasudewy (vāsudevapraśamsā / dhṛtarāṣṭravākya)
1-26	Dhrytarasztra opisuje czyny Kryszny począwszy od życia pasterskiego – uśmierceni wrogowie i podboje.
27-37	Dhrytarasztra wymienienie Wrysznich, którym przewodzi Kryszna i opisuje moc Balaramy.
38-41	Pochwała Ardźuny i Kryszny jako przejawienia Nary i Narajany.
42-51	Lament nad śmiercią Bhiszmy i Drony oraz nieuchronnością przeznaczenia.
11. Drona obiecuje schwytać Judhiszthirę (droṇapratijñā / yudhiṣṭhiragrahaṇamatra)
1-2	Sandźaja wznawia relację poczynając od wyboru Drony na generała.
3-7	Drona ofiarowuje błogosławieństwo Durjodhanie, a ten po konsultacjach z przyjaciółmi prosi o pojmanie Judhiszthiry.
8-18	Drona pyta o motywy stojące za takim wyborem, Durjodhana wyjaśnia, że jest to najpewniejsza metoda pokonania Pandawów.
19-28	Drona przyrzeka pochwycić Judhiszthirę, ale z zastrzeżeniem, że nie może być przy nim Ardźuny.
29-31	Durjodhana obwieszcza wojsku obietnicę Drony.
12. Pandawowie ruszają do boju – starcie armii (pāṇḍavaniryāṇa / senāvimardana)
1-6	Judhiszthira dowiaduje się od szpiegów o obietnicy Drony i prosi Ardźunę, by go nie odstępował.
7-13	Ardźuna przyrzeka ochronę brata nawet za cenę swego życia.
14-16	Zgiełk instrumentów towarzyszący rozpoczęciu bitwy.
17-21	Impas podczas walki – żadna armia nie może zyskać przewagi.
22-28	Drona rusza w wir bitwy – początek pogromu.
13. Rzeka trupów i pojedynki – kunszt fechtunku Abhimanju (dvaṃdvayuddha / abhimanyu-yuddha / jayadrathaparājaya)
1-7	Opis pogromu Drony.
8-18	Rozbudowana metafora, opis pola bitwy w kategoriach rzeki: wojownicy to przybrzeżne drzewa, krew to woda, groty to ławice ryb itd.
19-44	Opis kolejnych pojedynków: Śakuni – Sahadewa, Droṇa – Drupada, Bhīma – Vivimśati, Śalya – Nakula, Dhṛṣṭaketu – Kṛpa, Sātyaki – Kṛtavarman, Bhoja – Yuyudhāna, Suśarman – Dhṛṣṭadyumna, Virāṭa – Karṇa, Drupada – Bhagadatta, Bhūriśravas – Śikhaṇḍin, Haiḍimba – Alambuṣa, Ćekitāna – Anuvinda, Lakṣmaṇa – Kṣatradeva.
45-49	Opis walki Abhimanju z Paurawą i Krytawarmanem.
50-70	Pozbawiony łuku Abhimanju chwyta za miecz i tarczę, opis fechtunku: rozgromienie Paurawy, walka z Dźajadrathą i złamanie jego miecza.
71-80	ucieczce Dźajadrathy Śalja atakuje Abhimanju włócznią, a ten zabija mu woźnicę – pochwała sprawności chłopca.
14. Bhima pokonuje Śalję – pojedynek na maczugi (dvaṃdvayuddhe śalyaparājaya / śalyabīmayuddha)
1-3	Dhrytarasztra podziwia kunszt wojowników i prosi o dalszy opis zmagań.
4-7	Widząc martwego woźnicę, Śalja skacze z maczugą ku Abhimanju, ale drogę zastępuje mu Bhima.
8-29	Pojedynek na maczugi.
30-32	Krytawarman ratuje nieprzytomnego Śalję, uwożąc go z pola bitwy.
33-37	Triumf Bhimy i przygnębienie Kaurawów.
15. Próba pojmania Judhiszthiry i koniec dnia (dvaṃdvayuddha / senāvimardana / vyāgradattasiṃhasenavadha)
1-5	Ujrzawszy rejteradę Kaurawów, Karna przypuszcza atak tworząc złudę.
6-17	Próba powstrzymania Karny – jatka wywołana przez synów Draupadi.
18-22	Drona wstrzymuje rejteradę armii i uderza na Judhiszthirę.
23-25	Chłopiec strzegący kół wozu Judhiszthiry ratuje króla, ale zostaje zabity przez Dronę.
26-41	Drona walczy z kolejnymi obrońcami Judhiszthiry, zabija Simhasenę, Wjaghradattę i staje tuż przy najstarszym z Pandawów.
42-43	Nadciąga Ardźuna i ratuje króla, tworząc rzekę trupów.
44-47	Ardźuna wywołuje wielki zamęt na polu bitwy.
48-52	Ponieważ w zamęcie niczego nie można już dojrzeć, a dzień się kończy, generałowie wycofują swe armie – Pandawowie tryumfalnie wracają do obozu.