Category:Katalog roślin: Difference between revisions

From en-MahabharataWiki
Jump to navigationJump to search
imported>AndBab
imported>AndBab
No edit summary
Line 199: Line 199:
|
|
====== ''hāridra'' ======
====== ''hāridra'' ======
|'''kurkum, ostryż długi''' –  bylina, znana głównie jako przyprawa pozyskiwana z kłącza rośliny, kolor intensywnie pomarańczowożółty. W MBh używany jako określenie koloru np. koni (7.22.10)'''.'''
|'''kurkum, ostryż długi''' –  bylina, znana głównie jako intensywnie pomarańczowożółta przyprawa pozyskiwana z kłącza rośliny. W MBh termin używany jako określenie koloru, np. maści koni (7.22.10)'''.'''
* '''łacina:''' ''Curcuma longa''
* '''łacina:''' ''Curcuma longa''
* '''liczba wzmianek:''' 8
* '''liczba wzmianek:''' 8

Revision as of 09:14, 4 August 2021


Alfabetyczna lista roślin występujących w MBh

sanskryt opis zdjęcie
arimeda
 arimeda – średniej wielkości drzewo, dobrze znosi susze, żółtawe kwiaty, kora wykorzystywana w medycynie ludowej. Czasem identyfikowane z drzewem śami (śami).
  • łacina: Vachellia leucophloea
  • liczba wzmianek: 1
 centruj|bezramki|100x100px
arka
 arka, mleczara olbrzymia – krzew do 5 m wysokości, wydziela gęsty mleczny sok, który jest trujący, kwiaty w baldachach – kremowo-fioletowe. Roślina związana z kultem Słońca, które nazywane jest tym samym imieniem (Arka). W MBh (1.3) odnajdujemy historię Upamanju (Upamanyu,), który po zjedzeniu liści arki ślepnie, a odzyskuje wzrok sławiąc Słońce. Dziś używana w kulcie Śiwy.
  • łacina: Calotropis gigantea
  • liczba wzmianek: (177*)
 centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px
atasī
 len zwyczajny – jednoroczna roślina, dziś tylko uprawna, o                                                                 niebieskich kwiatach. W MBh jest wykorzystywany jako metafora koloru cery Kryszny (atasīpuṣpasaṃkāśa).
  • łacina: Linum usitatissimum
  • liczba wzmianek: 5
 centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px
āmra
 mango indyjskie – drzewo do 30 m wysokości, owoc uważany za króla owoców w Indiach. Kwiaty drobne zebrane w duże kwiatostany, liście podłużne używane w ceremoniach religijnych. Drzewo Azji Pd., dopiero potem rozpowszechniło się w Afryce i Amerykach (Brazylia, Meksyk). MBh porównuje syna do owocującego drzewa mango, przy okazji informuje, że najlepsze owoce daje drzewo po piątym roku owocowania (7.44.27). czarne mango (kālāmra) to mityczne drzewo w dzielnicy Bhadraśva (6.8.13).
  • łacina: Mangifera indica
  • inne nazwy: cūta (6), sahakāra (1), kālāmra (3)
  • liczba wzmianek: 15
 centruj|bezramki|196x196px centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px
āmrātaka
 dzikie mango, śliwiec pierzasty – drzewo do 15 m wysokości, owoce wielkości i kształtu śliwki, żółtawe po dojrzeniu.
  • łacina: Spondias pinnata
  • liczba wzmianek: 4
 centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px
arjuna
 migdałecznik ardźuna – duże drzewo do 25 m wysokości. Kora, liście, owoce wykorzystywane w medycynie ajurwedyjskiej. Twarde drewno wykorzystywane dawniej m.in. do budowy kół wozów.
  • łacina: Terminalia arjuna
  • liczba wzmianek: (1564*)
 centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px
aśoka
 mały|150x150px|Fałszywy aśoka - dewadaruaśoka – średnie drzewo do 9 m wysokości, kwiaty pomarańczowo-żółte zebrane w baldachogronach o intensywnym zapachu. Drzewo będące symbolem miłości. Z jego kwiatu wykonana jest jedna ze strzał Kamy. Często obecne w rzeźbie – jakszini zazwyczaj jest pod nim przedstawiana. w Ramajanie Hanuman odnajduje Sitę w ogrodzie drzew aśoka. Z czasem zaczęło być identyfikowane z fałszywą aśoką (Monoon longifolium, hind. devadārī, aśokā). Wizerunki Sity siedzącej pod tym drzewem spotyka się co najmniej od V w. Ma to uzasadnienie w tym, że drzewo jest charakterystyczne dla Srilanki.
  • łacina: Saraca asoca lub Monoon longifolium
  • inne nazwy: vañjula (1)
  • liczba wzmianek: (42*)
 centruj|bezramki|133x133px centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px
aśvakarṇa
 aśwakarna (hindi: gurjan) – okazałe drzewo do 45 m wysokości, cenione ze względu na drewno i żywicę, drobne kwiaty. Pod tą nazwą może się kryć również drzewo śala (śāla).
  • łacina: Dipterocarpus turbinatus
  • liczba wzmianek: 1
 centruj|bezramki|100x100px
aśvattha
 figowiec pagodowy, aśwatha, pippala – figowiec pagodowy, drzewo do 30 m wysokości, o charakterystycznych sercowatych liściach.  Dzięki Buddzie znane jest jako drzewo bodhi (drzewo oświecenia). Pojawia się już na pieczęciach cywilizacji harrappańskiej, prawdopodobnie w znaczeniu kultowym. W literaturze bramińskiej ma znaczenie religijne i symboliczne – metafory świata jako odwróconego drzewa oraz duszy jako ptaka spożywającego jego figi.
  • łacina: Ficus religiosa
  • inne nazwy: caitya (29*), pippala (8)
  • liczba wzmianek: 19
 centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px
āṭarūṣaka
 arusa (hindi: arusa) – krzew do 4 m wysokości, białe kwiaty w formie kłosów.
  • łacina: Justicia adhatoda
  • liczba wzmianek: 2
 centruj|bezramki|135x135px|alt=
atimuktaka
 atimuktaka (hinidi: sandan) – średniej wielkości drzewo do 12 m, cenione ze względu na swoje drewno, duże trójlistkowe liście, różowe kwiaty oraz owoce – płaskie strąki.
  • łacina: Desmodium oojeinense
  • liczba wzmianek: 7
 centruj|bezramki|100x100px
badara
 głożyna – głożyna omszona, krzew lub drzewo do 10 m, małe żółtawe kwiaty, owoce (badarikā) jadalne (na surowo, gotowane, marynowane, suszone) w kształcie kolistym lub podłużnym. W literaturze puranicznej pojawia się jako określenie eremu i miejsca pielgrzymkowego u jednego z źródeł Gangesu (badarikāśrama – zamieszkały przez Wjasę lub Narę i Narajanę). W MBh występuje w opowieści o gotowaniu owoców głożyny (9.47) oraz w imieniu wieszcza identyfikowanego z Wjasą (Bādarāyaṇa).
  • łacina: Ziziphus jujuba
  • liczba wzmianek: 11
 centruj|bezramki|123x123px centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px
bakula
 bakul – średniej wielkości drzewo do 14 m wysokości, małe białe kwiaty o intensywnych zapachu, jadalne owoce. Roślina używana w medycynie ajurwedyjskiej. Twarde drewno o ładnym czerwonym zabarwieniu. Dziś popularne w parkach i ogrodach, gdyż daje cień i pięknie pachnie.
  • łacina: Mimusops elengi
  • liczba wzmianek: 9
 centruj|bezramki|150x150px centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px
bilva
 kleiszcze smakowite (hindi: bel) – drzewo do 13 m, żółte jadalne owoce wielkości jabłka ze zdrewniałą twardą skórką, używane w kulcie Śiwy.
  • łacina: Aegle marmelos
  • liczba wzmianek: 16
 centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px
campaka
 ćampaka (hindi: ćampa) – wysokie wiecznie zielone drzewo do 30 m, duże kwiaty w kolorach od kremowego do żółto-pomarańczowego o intensywnym zapachu. Kwiaty używane w kulcie świątynnym. Wykorzystywane do produkcji perfum. Cenione drewno.
  • łacina: Magnolia champaca
  • liczba wzmianek: 14
 centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px
candana
 sandałowiec biały – powoli rosnące drzewo do 18 m wysokości, półpasożyt. Drobne kwiaty. Cenione ze względu na pachnące drewno. W rytuałach hinduistycznych drewno ściera się na papkę sandałową, która ma działanie chłodzące i walory zapachowe. Wykorzystuje się je także do produkcji kadzideł.
  • łacina: Santalum album
  • liczba wzmianek: 85
 centruj|bezramki|151x151px centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px
ciribilva
 mały|100x100px|ciribilva - korawiąz indyjski – duże drzewo liściaste do 25 m wysokości, drobne kwiaty, owoce – jajowate skrzydlaki (płaskie nasiona ze skrzydełkami), szara kora łuszcząca się w korkowatych łuskach.
  • łacina: Holoptelea integrifolia
  • liczba wzmianek: 1
 centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px
devadāru
 mały|150x150px|Fałszywy aśoka - dewadarucedr himalajski – iglaste drzewo rosnące do 50 m, szerokostożkowata korona ze zwisającymi gałęziami i wierzchołkiem. Cenione za swe drewno – strzelisty i prosty pień. Dziś występuje rzadziej ze względu na masową wycinkę. Sanskrycka nazwa sugeruje, że jego drewno (dāru) mogło być wykorzystywane na wizerunki bóstw (teksy rzeźbiarskie radzą by z niego wykonywać idole dla braminów), lub też, że było ono siedzibą bogów. Z czasem w Indiach zaczęto z nim utożsamiać fałszywą aśokę (Monoon longifolium, hind. devadārī, aśokā), może ze względu na równie strzelisty pień i podobny krój korony (dążące w dół gałęzie).
  • łacina: Cedrus deodara lub Monoon longifolium
  • liczba wzmianek: 7
 centruj|bezramki|133x133px centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px
dhava
 dhawa – wiecznie zielone średniej wielkości drzewo. Kwiaty zebrane w główkowatych kwiatostanach, bez płatków. Liście zasobne w garbniki.
  • łacina: Anogeissus latifolia
  • liczba wzmianek: 6
 centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px
hāridra
 kurkum, ostryż długi –  bylina, znana głównie jako intensywnie pomarańczowożółta przyprawa pozyskiwana z kłącza rośliny. W MBh termin używany jako określenie koloru, np. maści koni (7.22.10).
  • łacina: Curcuma longa
  • liczba wzmianek: 8
 centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|129x129px
hintāla
 daktylowiec bagienny – niewysokie drzewa do 5 m, rosną w kępach na terenach nadbrzeżnych, długie pierzaste liście do 2-3 m.
  • łacina: Phoenix paludosa
  • liczba wzmianek: 2
 centruj|bezramki|100x100px
iṅguda
 migdałecznik właściwy – drzewo do 25 m wysokości, drewno odporne na wodę, drobne kwiaty w kwiatostanach, owoce – spłaszczone pestkowce, wytłacza się z nich olej.
  • łacina: Terminalia catappa
  • liczba wzmianek: 10
 centruj|bezramki|133x133px centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px
jambu
 dźambu, czapetka kuminowa – drzewo do 30 m wysokości, szybko rośnie, może żyć ponad 100 lat, drobne białe kwiaty w wiechach, owoce ciemnofioletowe (niemal czarne) jak śliwki, jadalne. W MBh i literaturze puranicznej występuje jako nazwa środkowego spośród siedmiu mitycznych kontynentów (Jambu-dvīpa), w którego centrum (lub na zachód od góry Meru) rośnie gigantyczne drzewo tego gatunku.
  • łacina: Syzygium cumini
  • liczba wzmianek: 10
 centruj|bezramki|150x150px centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px
japā
 róża chińska (hind. dźoba) – krzew do 2-5 m, kwiaty czerwone (rzadziej białe, różowe, żółte), pręciki połączone w rurkę charakterystycznie wychodzą z kielicha. MBh 3.220.3 wymienione wśród innych gajów (vana) drzew kwitnących upiększających górę Mandarę (saṃtānaka, karavīra, pārijāta, aśoka, kadamba). Używane w kulcie Durgi.
  • łacina: Hibiscus rosa-sinensis
  • liczba wzmianek: 1
 centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px
kadala
 banan zwyczajny – trwała bylina do 15 m wysokości, z ogromnymi liśćmi na długich ogonkach, tworzących nibypień, duży kwiatostan oraz beznasienne podłużne owoce – banany.
  • łacina: Musa paradisiaca
  • inne nazwy: kadalī (1)
  • liczba wzmianek: 27
 centruj|bezramki|150x150px centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px
kadaṃba
 kadamba (hindi: kadam) – szybko rosnące drzewo do 45 m wysokości, duże liście, kwiaty pomarańczowe w kulistych kwiatostanach. Kwiaty używane do wyrobu perfum. Na pn. Indii związane z kultem Kryszny, na pd. nazywane drzewem Parwati.
  • łacina: Neolamarckia cadamba
  • liczba wzmianek: 10
 centruj|bezramki|150x150px centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px
kalāya
 groch zwyczajny polny – jednoroczna roślina strączkowa, kwiaty czerwono fioletowe. W MBh wykorzystywana jako określenie maści koni.
  • łacina: Pisum sativum
  • liczba wzmianek: 2
 centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px
karavīra
 oleander – duży krzew lub małe drzewo, kwiaty zebrane w kwiatostany, w kilku kolorach (czerwone, różowe lub białe), pachnące. Roślina wydziela mleczny sok i jest trująca.
  • łacina: Nerium oleander
  • liczba wzmianek: 7
 centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px
karīra
 mały|100x100px|karīra - owocekarira – krzew do 5 m wysokości, owoce jadalne (gotowane z warzywami, marynowane). W MBh występuje niemal zawsze razem z drzewami śami i piku (śamī, pīlu), a przebywanie wśród tych drzew charakteryzuje mieszkańców lasu (8.30.24).
  • łacina: Capparis decidua
  • liczba wzmianek: 4
 centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px
karṇikāra
 karnikara (hindi: kanak ćampa) – drzewo do 30 m wysokości, o białych, mięsistych kwiatach. W MBh girlandę z kwiatów karnikary nosi Śiwa (12.310.20). Drzewo karniki (symbol niewzruszoności) spadające ze szczytu góry pojawia się w domenie źródłowej metafory zabijanego potężnego wojownika (np. 7.28.43). Sztandar z drzewem karnika (lub z niego wykonany) posiada Abhimanju.
  • łacina: Pterospermum acerifolium
  • inne nazwy: karṇikā (1)
  • liczba wzmianek: 25
 centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px
kāśa
 kaśa – wieloletnia trawa dorastająca do 3 m wysokości. Wyplata się z niej maty do siedzenia. W tekście MBh często występuje razem z trawą kuśa.
  • łacina: Saccharum spontaneum
  • liczba wzmianek: 8
 centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|151x151px
kāśmarya
 gmelina, biała teczyna (hindi: gamhar) – szybko rosnące drzewo do 20 m, kwiaty brązowożółte. Drewno stosunkowo twarde wykorzystuje się do wyrobu mebli, instrumentów i domowych sprzętów (źródło zdjęć: floraofbangladesh.com).
  • łacina: Gmelina arborea
  • inne nazwy: kāśmarī (1)
  • liczba wzmianek: 3
 centruj|bezramki|133x133px centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px
kesara
 Może mieć kilka znaczeń:
  1. pręciki kwiatu lotosu (1.176.29 – aparat krytyczny),
  2. Mesua ferrea (ang. ironwood) – wysokie drzewo o twardym drewnie. Młode listki czerwonawe, białe pachnące kwiaty. Jedna ze strzał Kamadewy. W buddyzmie drzewo, pod którym ma zyskać oświecenie przyszły budda Maitreja (Maitreya).
  3. Mimusops elengi – częściej w sanskrycie nazywane bakula.
  • łacina: Mesua ferrea; Mimusops elengi
  • liczba wzmianek: 11
 centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px
ketaka
 ketaki, pandan połaciowy – wiecznie zielony krzew lub małe drzewo, posiada korzenie przybyszowe, jest rozdzielnopłciowe. Kwiaty męskie duże, białe, pachnące. Okrągławe owoce jadalne. Występuje najczęściej na wybrzeżu lub wzdłuż rzek.
  • łacina: Pandanus tectarius
  • inne nazwy: ketakī (3)
  • liczba wzmianek: 5
 centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px
khadira
 [[Plik:Khadira.jpg|mały|138x138px|khadira (źródło: wikimedia)]]akacja katechu – niewielkie drzewo, liście pierzaste z drobnymi listkami, drobne kwiaty zebrane w kłosach. Identyfikowane jako drzewo pojawiające się na pieczęciach z kultury harappańskiej.
  • łacina: Acacia catechu
  • liczba wzmianek: 4
 centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px
kharjūra
 daktylowiec leśny – drzewo dorastające do 15 m wysokości, liście długie, pierzaste. Owoce – czerwonawe lub żółtawe pestkowce. Z soku z naciętego pnia wyrabia się cukier i wino.
  • łacina: Phoenix sylvestris
  • liczba wzmianek: 3
 centruj|bezramki|136x136px centruj|bezramki|130x130px centruj|bezramki|100x100px
kimpāka
 [[Plik:Kimpaka (kulczyba) - liście.jpg|mały|135x135px|kimpāka (źródło: wikimedia).]]kulczyba wronie oko – średniej wysokości drzewo, którego owoce (a właściwie znajdujące się w nich nasiona) są źródłem gorzkiej i trującej strychniny (wykorzystywana w medycynie). W MBh pojawia się jako domena źródłowa metafory skutków grzesznych czynów.
  • łacina: Strychnos nux-vomica
  • liczba wzmianek: 2
 centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px
kiṃśuka
 [[Plik:Kimśuka - kwiat.jpg|mały|100x100px|kiṃśuka (źródło: wikipedia).]]leśny płomień, palaśa (ang. flame of the forest, hindi: palaś) – średniej wysokości drzewo do 15 m, pokrywające się pomarańczowymi kwiatami na wiosnę. Kwiaty używane w rytuałach, a drewno do ofiar. W MBh pojawia się w domenie źródłowej na określenie poranionego ciała wojownika.
  • łacina: Butea monosperma
  • inne nazwy: palāśa (22)
  • liczba wzmianek: 41
 centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px
kovidāra
 bauhinia – dosł. „łatwe bądź trudne do rozdwojenia”, niewysokie drzewo lub krzew, popularnie nazywane drzewem storczykowym, ale nie należy do tej rodziny. Ciemnoróżowe kwiaty. W tradycji sanskryckiej jedno z drzew w raju Indry. W MBh  sztandar z bauhinią (lub z jej drzewa) posiada Dhrysztadjumna.
  • łacina: Bauhinia purpurea
  • liczba wzmianek: 3
 centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px
kunda
 [[Plik:Kunda - rysunek.jpg|mały|138x138px|kunda (źródło: wikimedia).]]jaśmin wielokwiatowy albo gwiaździsty – duży krzew, białe kwiaty o intensywnym zapachu. W MBh używany na określenie białego koloru. Często występuje w złożeniu „jaśmin i księżyc” (kundendu).
  • łacina: Jasminum multiflorum
  • liczba wzmianek: 7
 centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px
kuśa
 kuśa – gęstokępowa trawa do 1 m wysokości, uważana za świętą. Używana podczas ofiar i w rytuałach, wyplata się z niej maty do siedzenia i spania.
  • łacina: Desmostachya bipinnata
  • inne nazwy: darbha (25)
  • liczba wzmianek: 61
 centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px
kūṭaśālmali
 kutaśalmali (hindi: pithradź) – drzewo do 20 m wysokości, mocne drewno. Roślina użyteczna w medycynie ajurwedyjskiej; znana też pod nazwą rohitaka (rohītaka).
  • łacina: Aphanamixis polystachya
  • liczba wzmianek: 2
 centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px
lakuca
 dziki chlebowiec – duże drzewo do 35 m wysokości, owoce mniejsze niż u chlebowca, jadalne. Cenne twarde drewno, roślina wykorzystywana w medycynie ajurwedyjskiej.
  • łacina: Artocarpus hirsutus
  • liczba wzmianek: 1
 centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px
lodhra
 lodhra – małe wiecznie zielone drzewo do 7 m wysokości, drobne biało-żółtawe kwiaty zebrane w gronach.
  • łacina: Symplocos racemosa
  • liczba wzmianek: 6
 centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px
madhūka
 [[Plik:Madhuka - kwiat.jpg|mały|100x100px|madhūka wysuszony kwiat do produkcji wina (źródło: wikimedia).]]madhuka – dosł. „miodowe”, szybko rosnące drzewo do 20 m wysokości. Kwiaty wykorzystywane do produkcji alkoholu przez ludy plemienne.
  • łacina: Madhuca longifolia
  • liczba wzmianek: 4
 centruj|bezramki|106x106px centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px
mādhavī
 [[Plik:Madhavi - kwiat.jpg|mały|100x100px|mādhavī (źródło: wikimedia).]]madhawi – wiecznie zielony krzew pnący, kwiaty zebrane w gronach, biało-żółte, pachnące. Występuje we Wryndawanie, związany z historiami Kryszny.
  • łacina: Hiptage benghalensis
  • liczba wzmianek: (32*)
 centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px
māṣa
 fasolka mung – fasola złota, gatunek strączkowych, ma żółte kwiaty. W MBh wykorzystywany na określenie koloru żółtego np. maści koni.
  • łacina: Vigna radiata
  • liczba wzmianek: 7
 centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|106x106px
mucukunda
 mały|145x145px|mucukunda - ilustroacja William Roxburgh. (źródło: [http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77166350-1 plantsoftheworldonline.org]).mućukunda – średniej wielkości wiecznie zielone drzewo, kwiaty białe, pachnące. W MBh pojawia się jako imię władcy z przeszłości, który pomagał bogom w wojnach i poprosił o błogosławieństwo nieprzerwanego snu – obudzony przez Krysznę (zdjęcia obok Pradeep Rajatewa, źródło: plantsoftheworldonline.org).
  • łacina: Pterospermum suberifolium
  • liczba wzmianek: (21*)
 centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px
nikumbha
 [[Plik:Nikumbha - rysunek.jpg|mały|120x120px|nikumbha (źródło: wikimedia).]]kroton, krocień - roślina zielna z rodziny wilczomleczowatych,  wykorzystywana w medycynie (działanie przeczyszczające). W MBh termin wykorzystywany jako imię bohaterów.
  • łacina: Croton tiglium
  • liczba wzmianek: (6*)
 centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px
nīpa
 iksora szkarłatna – wiecznie zielony krzew lub niewielkie drzewo o szerokiej koronie. Kwiaty 4-płatkowe w baldachach, czerwone. Łacińska nazwa ixora ma być fonetycznym zapisem sanskryckiego słowa īśvara. W rytuałach hinduskich kwiaty ofiarowywane Śiwie.
  • łacina: Ixora coccinea
  • liczba wzmianek: (8*)
 alt=|centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px
nyagrodha
 figowiec banian lub bengalski – dosł. „rosnący w dół”, duże drzewo z rozłożystą koroną i korzeniami przybyszowymi. Święte drzewo w hinduizmie i buddyzmie. W MBh jego korona jest schronieniem dla ascetów i wieszczów, pod nim medytuje Śiwa, a widok sowy mordującej wrony w jego konarach (10.1.21) staje się dla Aśwatthamany inspiracją do rzezi w uśpionym obozie synów Pandu. Nilą (nīla) w partiach kosmologicznych nazywane jest pasmo górskie położone na północ od Meru, być może jego nazwa pochodzi od banianu (nīla).
  • łacina: Ficus bengalensis
  • inne nazwy: nīla (44*), vaṭa (21)
  • liczba wzmianek: 32
 centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px
padma
 lotos orzechodajny – roślina wodna, piękne kwiaty różowe lub białe (puṇḍarīka) i duże owalne liście, jadalna. Święta w hinduizmie i buddyzmie. W MBh najczęściej płatki lotosu pojawiają się w domenie źródłowej metafory określającej piękne części ciała (twarz, oczy). Liście lotosu wykorzystywane są w domenie źródłowej braku lgnięcia do przedmiotu (kropla wody nie dotyka powierzchni liścia choć się na nim znajduje). Jest to też nazwa formacji militarnej (7.53.27) oraz określenie jednego z siedmiu mitycznych kontynentów (puṣkara-dvīpa).
  • łacina: Nelumbo nucifera
  • inne nazwy: puṣkara (157*), puṇḍarīka (29)
  • liczba wzmianek: 212
 centruj|bezramki|102x102px centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px
panasa
 chlebowiec – duże drzewo o charakterystycznych wielkich mięsistych owocach (ang. jackfruit) wykorzystywanych w kuchni (surowy i gotowany).
  • łacina: Artocarpus heterophyllus
  • liczba wzmianek: 15
 centruj|bezramki|150x150px centruj|bezramki|150x150px centruj|bezramki|150x150px
pārijāta
 drzewo koralowe, erytryna zmienna – drzewo do 20 m wysokości, charakterystyczne jaskrawoczerwone kwiaty. W literaturze sanskryckiej jedno z drzew w raju Indry. W MBh słynie z tego, że Kryszna wykradł je z ogrodów Indry i przywiózł na ziemię (7.10.22).
  • łacina: Erythrina variegata
  • inne nazwy: mandāra (7), pāribhadraka (1)
  • liczba wzmianek: 12
 centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px
parūṣaka
 grewia (hindi: falsa) – krzew lub małe drzewo do 8 m wysokości, liście okrągławe, małe jagodowe czarne owoce jadalne.
  • łacina: Grewia asiatica
  • liczba wzmianek: 2
 centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px
pāṭala
 patala (hindi: padri) – duże drzewo do 30 m wysokości, kwiaty różowe w kształcie trąbki. W MBh wykorzystywane jako określenie barwy (źródło zdjęć: floraofbangladesh.com)
  • łacina: Stereospermum chelonoides
  • liczba wzmianek: 3
 centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px
pīlu
 [[Plik:Pilu (salwadora) - grafika.png|mały|148x148px|pīlu (źródło: wikimedia).]]salwadora – krzew (do 7 m), popularny w suchym klimacie (pasza dla wielbłądów i kóz), wytrzymuje duże zasolenie gleby. W MBh często z występuje z drzewami śami i karira (śamī, karira)
  • łacina: Salvadora oleoides
  • liczba wzmianek: 6
 centruj|bezramki|136x136px centruj|bezramki|100x100px
plakṣa
 [[Plik:Plaksa - rysunek.jpg|mały|147x147px|plakṣa (źródło: wikimedia).]]figowiec plaksza (ang. laurel fig) – duże wiecznie zielone drzewo, ma korzenie przybyszowe. W MBh od niego pochodzi nazwa jednego z siedmiu mitycznych kontynentów (plakṣadvīpa).
  • łacina: Ficus microcarpa
  • liczba wzmianek: 11
 centruj|bezramki|120x120px centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px
priyāla
 prijal (hindi: ćirondźi) – średniej wielkości drzewo do 18 m wysokości, drobne białawe kwiaty. Owoce – pestkowce w smaku przypominają migdały, używane jako przyprawa. Kora wykorzystywana w medycynie ajurwedyjskiej (źródło zdjęć: indiabiodiversity.org).
  • łacina: Buchanania lanzan
  • liczba wzmianek: 5
 centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px
sarṣapa
 [[Plik:Sarsapa (gorczyca) - rysunek.jpg|mały|127x127px|sarṣapa (źródło: wikimedia).]]gorczyca (kapusta) sitowata – jednoroczna roślina do 1 m wysokości, żółte kwiatki. W MBh używana na określenie żółtej barwy, np. koni (7.22.44).
  • łacina: Brassica juncea
  • liczba wzmianek: 6
 centruj|bezramki|132x132px centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px
syandana
 [[Plik:Syandana - rysunek.png|mały|146x146px|syandana (źródło: wikimedia).]]sandan (hindi: sandan) – małe drzewo do 12 m wysokości, liście duże trójlistkowe, kwiaty drobne zebrane w kwiatostany, białe lub różowe. W literaturze sanskryckiej popularne określenie na rydwan (źródło zdjęć: efloraofindia.com).
  • łacina: Desmodium oojeinense
  • liczba wzmianek: (81*)
 centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px
śaivala
 [[Plik:Śaivala (wodorosty) - rysunek.jpg|mały|169x169px|rogatek sztywny (źródło: wikimedia).]]wodorosty, trawy wodne, np.
  1. blyksa - roślina wodna, wpół wynurzona,
  2. rogatek sztywny – roślina wodna, zanurzona, do 90 cm długości.

W partiach batalistycznych MBh w metaforze rzeki trupów włosy rycerzy przyrównane są do śaiwali.

  • łacina: Blyxa octan dra lub Ceratophyllum demersum
  • liczba wzmianek: 19
 centruj|bezramki|133x133px centruj|bezramki|100x100px
śāka
 [[Plik:Śaka - rysunek.jpg|mały|121x121px|śāka (źródło: wikimedia).]]teczyna wyniosła, dąb indyjski – duże drzewo do 40 m wysokości, duże liście, drobne pachnące kwiaty. Znane z twardego drewna, odpornego na wodę – wykorzystywane do budowy okrętów czy wagonów kolejowych. W MBh Od niego pochodzi nazwa jednego z siedmiu mitycznych kontynentów (śākadvīpa). W sanskrycie jest to również określenie na potrawy wegetariańskie (szczególnie z zielonych liści).
  • łacina: Tectona grandis
  • liczba wzmianek: 2
 centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px
śāla
 [[Plik:Śala (damarzyk) - rysunek.jpg|mały|138x138px|śāla (źródło: wikimedia). ]]śala, damarzyk mocny (hindi: sal)– wysokie drzewo do 35 m wysokości, w suchym terenie zrzuca liście zimą. Ma drobne białawe kwiaty o żółtych środkach. Częsty motyw w rzeźbie indyjskiej – jakszini stojąca pod drzewem śala (śālabhañjikā). MBh 7.22.23 przyrównuje barwę kwiatów do wschodzącego słońca (ādityataruṇa) i wykorzystuję ją na określenie maści koni. W Ramajanie Rama przebija jedną strzałą siedem drzew śala.
  • łacina: Shorea robusta
  • inne nazwy: sāla (9)
  • liczba wzmianek: 51
 centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px
śalmali
 [[Plik:Śalmali - rysunek.jpg|mały|142x142px|śalmali (źródło: wikimedia).]]wełniak azjatycki (ang. cotton tree) – drzewo do 40 m wysokości, zrzuca liście w styczniu, by w lutym zakwitnąć dużymi czerwonymi kwiatami. Owoce – podłużne, wypełnione białym puchem. W MBh od niego pochodzi nazwa jednego z siedmiu mitycznych kontynentów (śalmalidvīpa).
  • łacina: Bombax ceiba
  • liczba wzmianek: 26
 centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px
śamī
 [[Plik:Śami - rysunek.jpg|mały|146x146px|(źródło: wikimedia). ]]śami – krzew lub nieduże drzewo do 10 m wysokości, o głęboko sięgających korzeniach. Długowieczne. Jest w stanie przetrwać na pustyni – przykładem jest Drzewo Życia na wyspie Bahrain wiązane z rajem boga Enkiego. W MBh wiązane z krzesaniem ognia: pierwszy ogień miał wykrzesać Pururawasa przez pocieranie drewna śami i aśwathy. W drzewie śami chowa się ogień bojąc klątwy Bhrygu (9.46.12-20). Na drzewie śami Pandawowie schowali swoje bronie przed udaniem się na dwór Wiraty (4.5.12-27).
  • łacina: Prosopis cineraria czasem identyfikowane jako Acacia catechu (patrz: khadira)
  • liczba wzmianek: 30
 centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px
śara
 trzcinowiec dziki – kępiasta trawa dorastająca do 1,5 m wysokości. W MBh typowe określenie na strzałę, do których wyrobu były wykorzystywane były źdźbła tej trawy.
  • łacina: Saccharum arundinaceum lub Saccharum bengalense
  • liczba wzmianek: (2810*)
 centruj|bezramki|105x105px
śirīṣa
 śiris (hindi: siris) – średnie drzewo do 20 m wysokości o parasolowatej koronie. Liście pierzaste, kwiaty białe o wielu pręcikach, silnie pachnące. Owoce – strąki.
  • łacina: Albizia lebbeck
  • liczba wzmianek: 3
 centruj|bezramki|120x120px centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px
śṛṅgāṭa
 [[Plik:Śrngata (kotewka) - rysunek.jpg|mały|161x161px|śṛṅgāṭa (źródło: wikimedia).]]kotewka orzech wodny – wodna roślina jednoroczna. Liście i kwiaty unoszą się na powierzchni wody. Orzechy przypominają kotwicę – stąd jej nazwa. Roślina lecznicza i ozdobna.
  • łacina: Trapa natans
  • liczba wzmianek: 1
 centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px
tāla
 palma winna, palmira, winodań wachlarzowata, borazus –  palma do wysokości 30 m, o wachlarzowatych liściach i kulistej koronie, okrągławe owoce do 20 cm średnicy – jadalne. W MBh występuje jako godło na sztandarze Balaramy i Bhiszmy. Często pojawia się na określenie łuku (tālamātra), co może wskazywać na jego wielkość, ale raczej oznacza materiał, z którego został wykonany (Arthaśāstra 2.18.8-11 informuje, że drewno palmiry było jednym ze składników łuku kompozytywego).
  • łacina: Borassus flabellifer
  • liczba wzmianek: (65*)
 centruj|bezramki|136x136px centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px
tamāla
 identyfikowany jako:

tamal, fałszywy mangostan – nieduże drzewo, żółte owalne owoce, jadalne, z których produkuje się żółty barwnik.

  • łacina: Garcinia xanthochymus
  • liczba wzmianek: 4


święta grusza czosnkowa – nieduże drzewo, kwiaty z długimi pręcikami, przyciągają wiele owadów.

  • łacina: Crateva religiosa


cynamonowiec tamala – średnie drzewo do 20 m wysokości z rodziny wawrzynowatych, aromatyczne liście używane jako przyprawa, w dawnej Europie znane jako malabathrum.

  • łacina: Cinnamomum tamala
 [[Plik:Tamala (garcinia).jpg|centruj|mały|100x100px|Garcinia xanthochymus (źródło: wikimedia).]] [[Plik:Tamala (crateva).jpg|centruj|mały|100x100px|Crateva religiosa (źródło: wikimedia).]] [[Plik:Tamala (cynamonowiec).jpg|centruj|mały|100x100px|Cinnamomum tamala (źródło: wikimedia).]]
tilaka
 tilaka, arni – krzew do 3 m wysokości, rosnący na suchych terenach. Pachnące kwiaty w wiechach białe lub różowe z długimi pręcikami.
  • łacina: Clerodendrum phlomidis czasem identyfikowane również jako Symplocos racemosa – patrz: lodhra
  • liczba wzmianek: 7
 centruj|bezramki|100x100px
tinduka
 indyjska hurma – duże drzewo do 35 m wysokości, czarna kora, drobne kwiaty, owoce jadalne. Lliście i niedojrzałe owoce służyły do farbowania tkanin na czarno.
  • łacina: Diospyros malabarica
  • liczba wzmianek: 6
 centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px
udumbara
 figowiec groniasty – długowieczne drzewo do 30 m wysokości, z nieregularną koroną. Owocostany (figi) wyrastają tuż przy pniu. W MBh używany jest jako symbol symbiozy między figą a bleskotką (12.187.38).
  • łacina: Ficus racemosa
  • liczba wzmianek: 14
 centruj|bezramki|150x150px centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px
utpala
 lilia wodna – roślina wodna, piękne kwiaty i duże owalne liście, układające się na powierzchni wody. Roślina jadalna, ma właściwości lecznicze. Szczególnie wyróżnia się niebieskie lilie wodne (nīlotpala). Natomiast kumuda to lilia (na ogół biała), która rozkwita przy świetle Księżyca.
  • łacina: Nymphaea nouchali
  • inne nazwy: nīlotpala (14), kumuda (10)
  • liczba wzmianek: 19
 centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px
vaṃśa
 bambus żelazny – wieloletnia trawa o grubych drewniejących łodygach dochodzących do 18 m wysokości, wykorzystywana jako materiał budulcowy.
  • łacina: Dendrocalamus strictus
  • liczba wzmianek: (281*)
 centruj|bezramki|120x120px centruj|bezramki|100x100px
vāraṇapuṣpa
 indyjski laurowiec, tamanu – średnie, wiecznie zielone drzewo do 18 m wysokości, drobne kwiaty. Znane z całym regionie Australii i Oceanii. Drewno wykorzystywano do budowy statków. Olej z nasion tamanu stosowany jest w kosmetyce i medycynie polinezyjskiej. Dziś często sadzone jako drzewo ozdobne.
  • łacina: Calophyllum inophyllum
  • liczba wzmianek: 1
 centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px
veṇu 
 bambus trzcinowaty – wieloletnia trawa o drewniejących łodygach dochodzących do 30 m wysokości, lekki i wytrzymały materiał budulcowy. W sanskrycie określenie na flet, który był wykonywany z tego gatunku bambusa.
  • łacina: Bambusa bambus
  • inne nazwy: kīcaka-veṇu (2)
  • liczba wzmianek: 25
 centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px
vetasa
 [[Plik:Vetasa - rysunek.jpg|mały|182x182px|vetasa (źródło: wikimedia).]]kalamus rotangowy – pnąca roślina o kolczastych długich wiotkich pędach, które są ulistnione. Kwiaty w wiotkich kwiatostanach, owoce kuliste, jadalne. Giętkie łodygi używane do wyrobu koszy, mat, mebli.
  • łacina: Calamus rotang
  • liczba wzmianek: 10
 centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px
vibhītaka
 migdałecznik bibhitaka – drzewo do 30 m wysokości, duże liście. Owoce wykorzystywane w indyjskiej medycynie (składnik mieszanki triphala).
  • łacina: Terminalia bellirica
  • liczba wzmianek: 10
 centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px centruj|bezramki|100x100px
Retrieved from "https://en-wiki.mahabharata.ckc.uw.edu.pl/index.php?title=Category:Katalog_roślin&oldid=1830"