Category:Katalog roślin: Difference between revisions
From en-MahabharataWiki
Jump to navigationJump to search
imported>AndBab No edit summary |
imported>AndBab No edit summary |
||
| Line 136: | Line 136: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''badara''''' | | | ||
====== '''''badara''''' ====== | |||
|'''głożyna''' – głożyna omszona, krzew lub drzewo do 10 m, małe żółtawe kwiaty, owoce (''badarikā'') jadalne (na surowo, gotowane, marynowane, suszone) w kształcie kolistym lub podłużnym. W literaturze puranicznej pojawia się jako określenie eremu i miejsca pielgrzymkowego u jednego z źródeł Gangesu (''badarikāśrama'' – zamieszkały przez Wjasę lub Narę i Narajanę). W MBh występuje w opowieści o gotowaniu owoców głożyny (9.47) oraz w imieniu wieszcza identyfikowanego z Wjasą (''Bādarāyaṇa''). | |'''głożyna''' – głożyna omszona, krzew lub drzewo do 10 m, małe żółtawe kwiaty, owoce (''badarikā'') jadalne (na surowo, gotowane, marynowane, suszone) w kształcie kolistym lub podłużnym. W literaturze puranicznej pojawia się jako określenie eremu i miejsca pielgrzymkowego u jednego z źródeł Gangesu (''badarikāśrama'' – zamieszkały przez Wjasę lub Narę i Narajanę). W MBh występuje w opowieści o gotowaniu owoców głożyny (9.47) oraz w imieniu wieszcza identyfikowanego z Wjasą (''Bādarāyaṇa''). | ||
| Line 146: | Line 147: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''bakula''''' | | | ||
====== '''''bakula''''' ====== | |||
|'''bakul''' – średniej wielkości drzewo do 14 m wysokości, małe białe kwiaty o intensywnych zapachu, jadalne owoce. Roślina używana w medycynie ajurwedyjskiej. Twarde drewno o ładnym czerwonym zabarwieniu. Dziś popularne w parkach i ogrodach, gdyż daje cień i pięknie pachnie. | |'''bakul''' – średniej wielkości drzewo do 14 m wysokości, małe białe kwiaty o intensywnych zapachu, jadalne owoce. Roślina używana w medycynie ajurwedyjskiej. Twarde drewno o ładnym czerwonym zabarwieniu. Dziś popularne w parkach i ogrodach, gdyż daje cień i pięknie pachnie. | ||
| Line 156: | Line 158: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''bilva''''' | | | ||
====== '''''bilva''''' ====== | |||
|'''kleiszcze smakowite''' (hindi: '''bel''') – drzewo do 13 m, żółte jadalne owoce wielkości jabłka ze zdrewniałą twardą skórką, używane w kulcie Śiwy. | |'''kleiszcze smakowite''' (hindi: '''bel''') – drzewo do 13 m, żółte jadalne owoce wielkości jabłka ze zdrewniałą twardą skórką, używane w kulcie Śiwy. | ||
| Line 166: | Line 169: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''campaka''''' | | | ||
====== '''''campaka''''' ====== | |||
|'''ćampaka''' (hindi: ćampa) – wysokie wiecznie zielone drzewo do 30 m, duże kwiaty w kolorach od kremowego do żółto-pomarańczowego o intensywnym zapachu. Kwiaty używane w kulcie świątynnym. Wykorzystywane do produkcji perfum. Cenione drewno. | |'''ćampaka''' (hindi: ćampa) – wysokie wiecznie zielone drzewo do 30 m, duże kwiaty w kolorach od kremowego do żółto-pomarańczowego o intensywnym zapachu. Kwiaty używane w kulcie świątynnym. Wykorzystywane do produkcji perfum. Cenione drewno. | ||
| Line 178: | Line 181: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''candana''''' | | | ||
====== '''''candana''''' ====== | |||
|'''sandałowiec biały''' – powoli rosnące drzewo do 18 m wysokości, półpasożyt. Drobne kwiaty. Cenione ze względu na pachnące drewno. W rytuałach hinduistycznych drewno ściera się na papkę sandałową, która ma działanie chłodzące i walory zapachowe. Wykorzystuje się je także do produkcji kadzideł. | |'''sandałowiec biały''' – powoli rosnące drzewo do 18 m wysokości, półpasożyt. Drobne kwiaty. Cenione ze względu na pachnące drewno. W rytuałach hinduistycznych drewno ściera się na papkę sandałową, która ma działanie chłodzące i walory zapachowe. Wykorzystuje się je także do produkcji kadzideł. | ||
| Line 188: | Line 192: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''ciribilva''''' | | | ||
====== '''''ciribilva''''' ====== | |||
|'''wiąz indyjski''' – duże drzewo liściaste do 25 m wysokości, drobne kwiaty, owoce – jajowate skrzydlaki (płaskie nasiona ze skrzydełkami), szara kora łuszcząca się w korkowatych łuskach. | |'''wiąz indyjski''' – duże drzewo liściaste do 25 m wysokości, drobne kwiaty, owoce – jajowate skrzydlaki (płaskie nasiona ze skrzydełkami), szara kora łuszcząca się w korkowatych łuskach. | ||
| Line 198: | Line 203: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''devadāru''''' | | | ||
====== '''''devadāru''''' ====== | |||
|'''cedr himalajski''' – iglaste drzewo rosnące do 50 m, szerokostożkowata korona ze zwisającymi gałęziami i wierzchołkiem. Cenione za swe drewno – strzelisty i prosty pień. Dziś występuje rzadziej ze względu na masową wycinkę. Sanskrycka nazwa sugeruje, że jego drewno (''dāru'') mogło być wykorzystywane na wizerunki bóstw (teksy rzeźbiarskie radzą by z niego wykonywać idole dla braminów), lub też, że było ono siedzibą bogów. Z czasem w Indiach zaczęto z nim utożsamiać fałszywą aśokę (''Monoon longifolium'', hind. ''devadārī, aśokā''), może ze względu na równie strzelisty pień i podobny krój korony (dążące w dół gałęzie). | |'''cedr himalajski''' – iglaste drzewo rosnące do 50 m, szerokostożkowata korona ze zwisającymi gałęziami i wierzchołkiem. Cenione za swe drewno – strzelisty i prosty pień. Dziś występuje rzadziej ze względu na masową wycinkę. Sanskrycka nazwa sugeruje, że jego drewno (''dāru'') mogło być wykorzystywane na wizerunki bóstw (teksy rzeźbiarskie radzą by z niego wykonywać idole dla braminów), lub też, że było ono siedzibą bogów. Z czasem w Indiach zaczęto z nim utożsamiać fałszywą aśokę (''Monoon longifolium'', hind. ''devadārī, aśokā''), może ze względu na równie strzelisty pień i podobny krój korony (dążące w dół gałęzie). | ||
| Line 211: | Line 215: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''dhava''''' | | | ||
====== '''''dhava''''' ====== | |||
|'''dhawa''' – wiecznie zielone średniej wielkości drzewo. Kwiaty zebrane w główkowatych kwiatostanach, bez płatków. Liście zasobne w garbniki. | |'''dhawa''' – wiecznie zielone średniej wielkości drzewo. Kwiaty zebrane w główkowatych kwiatostanach, bez płatków. Liście zasobne w garbniki. | ||
| Line 223: | Line 227: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''hāridra''''' | | | ||
====== '''''hāridra''''' ====== | |||
|'''kurkum, ostryż długi''' – bylina, znana głównie jako przyprawa pozyskiwana z kłącza rośliny, kolor intensywnie pomarańczowożółty. W MBh używany jako określenie koloru np. koni (7.22.10)'''.''' | |'''kurkum, ostryż długi''' – bylina, znana głównie jako przyprawa pozyskiwana z kłącza rośliny, kolor intensywnie pomarańczowożółty. W MBh używany jako określenie koloru np. koni (7.22.10)'''.''' | ||
| Line 233: | Line 238: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''hintāla''''' | | | ||
====== '''''hintāla''''' ====== | |||
|'''daktylowiec bagienny''' – niewysokie drzewa do 5 m, rosną w kępach na terenach nadbrzeżnych, długie pierzaste liście do 2-3 m. | |'''daktylowiec bagienny''' – niewysokie drzewa do 5 m, rosną w kępach na terenach nadbrzeżnych, długie pierzaste liście do 2-3 m. | ||
| Line 243: | Line 249: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''iṅguda''''' | | | ||
====== '''''iṅguda''''' ====== | |||
|'''migdałecznik właściwy''' – drzewo do 25 m wysokości, drewno odporne na wodę, drobne kwiaty w kwiatostanach, owoce – spłaszczone pestkowce, wytłacza się z nich olej. | |'''migdałecznik właściwy''' – drzewo do 25 m wysokości, drewno odporne na wodę, drobne kwiaty w kwiatostanach, owoce – spłaszczone pestkowce, wytłacza się z nich olej. | ||
| Line 253: | Line 260: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''jambu''''' | | | ||
====== '''''jambu''''' ====== | |||
|'''dźambu, czapetka kuminowa''' – drzewo do 30 m wysokości, szybko rośnie, może żyć ponad 100 lat, drobne białe kwiaty w wiechach, owoce ciemnofioletowe (niemal czarne) jak śliwki, jadalne. W MBh i literaturze puranicznej występuje jako nazwa środkowego spośród siedmiu mitycznych kontynentów (''Jambu-dvīpa''), w którego centrum (lub na zachód od góry Meru) rośnie gigantyczne drzewo tego gatunku. | |'''dźambu, czapetka kuminowa''' – drzewo do 30 m wysokości, szybko rośnie, może żyć ponad 100 lat, drobne białe kwiaty w wiechach, owoce ciemnofioletowe (niemal czarne) jak śliwki, jadalne. W MBh i literaturze puranicznej występuje jako nazwa środkowego spośród siedmiu mitycznych kontynentów (''Jambu-dvīpa''), w którego centrum (lub na zachód od góry Meru) rośnie gigantyczne drzewo tego gatunku. | ||
| Line 263: | Line 271: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''japā''''' | | | ||
====== '''''japā''''' ====== | |||
|'''róża chińska''' (hind. dźoba) – krzew do 2-5 m, kwiaty czerwone (rzadziej białe, różowe, żółte), pręciki połączone w rurkę charakterystycznie wychodzą z kielicha. MBh 3.220.3 wymienione wśród innych gajów (''vana'') drzew kwitnących upiększających górę Mandarę (''saṃtānaka, karavīra, pārijāta, aśoka, kadamba''). Używane w kulcie Durgi. | |'''róża chińska''' (hind. dźoba) – krzew do 2-5 m, kwiaty czerwone (rzadziej białe, różowe, żółte), pręciki połączone w rurkę charakterystycznie wychodzą z kielicha. MBh 3.220.3 wymienione wśród innych gajów (''vana'') drzew kwitnących upiększających górę Mandarę (''saṃtānaka, karavīra, pārijāta, aśoka, kadamba''). Używane w kulcie Durgi. | ||
| Line 273: | Line 282: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''kadala''''' | | | ||
====== '''''kadala''''' ====== | |||
|'''banan zwyczajny''' – trwała bylina do 15 m wysokości, z ogromnymi liśćmi na długich ogonkach, tworzących nibypień, duży kwiatostan oraz beznasienne podłużne owoce – banany. | |'''banan zwyczajny''' – trwała bylina do 15 m wysokości, z ogromnymi liśćmi na długich ogonkach, tworzących nibypień, duży kwiatostan oraz beznasienne podłużne owoce – banany. | ||
| Line 285: | Line 295: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''kadaṃba''''' | | | ||
====== '''''kadaṃba''''' ====== | |||
|'''kadamba''' (hindi: kadam) – szybko rosnące drzewo do 45 m wysokości, duże liście, kwiaty pomarańczowe w kulistych kwiatostanach. Kwiaty używane do wyrobu perfum. Na pn. Indii związane z kultem Kryszny, na pd. nazywane drzewem Parwati. | |'''kadamba''' (hindi: kadam) – szybko rosnące drzewo do 45 m wysokości, duże liście, kwiaty pomarańczowe w kulistych kwiatostanach. Kwiaty używane do wyrobu perfum. Na pn. Indii związane z kultem Kryszny, na pd. nazywane drzewem Parwati. | ||
| Line 298: | Line 307: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''kalāya''''' | | | ||
====== '''''kalāya''''' ====== | |||
|'''groch zwyczajny polny''' – jednoroczna roślina strączkowa, kwiaty czerwono fioletowe. W MBh wykorzystywana jako określenie maści koni. | |'''groch zwyczajny polny''' – jednoroczna roślina strączkowa, kwiaty czerwono fioletowe. W MBh wykorzystywana jako określenie maści koni. | ||
| Line 308: | Line 318: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''karavīra''''' | | | ||
====== '''''karavīra''''' ====== | |||
|'''oleander''' – duży krzew lub małe drzewo, kwiaty zebrane w kwiatostany, w kilku kolorach (czerwone, różowe lub białe), pachnące. Roślina wydziela mleczny sok i jest trująca'''.''' | |'''oleander''' – duży krzew lub małe drzewo, kwiaty zebrane w kwiatostany, w kilku kolorach (czerwone, różowe lub białe), pachnące. Roślina wydziela mleczny sok i jest trująca'''.''' | ||
| Line 318: | Line 329: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''karīra''''' | | | ||
====== '''''karīra''''' ====== | |||
|'''karira''' – krzew do 5 m wysokości, owoce jadalne (gotowane z warzywami, marynowane). W MBh występuje niemal zawsze razem z drzewami śami i piku (''śamī'', ''pīlu''). | |'''karira''' – krzew do 5 m wysokości, owoce jadalne (gotowane z warzywami, marynowane). W MBh występuje niemal zawsze razem z drzewami śami i piku (''śamī'', ''pīlu''). | ||
| Line 328: | Line 340: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''karṇikāra''''' | | | ||
====== '''''karṇikāra''''' ====== | |||
|'''karnikara''' (hindi: kanak ćampa) – drzewo do 30 m wysokości, o białych, mięsistych kwiatach. W MBh girlandę z kwiatów karnikary nosi Śiwa (12.310.20). Drzewo karniki (symbol niewzruszoności) spadające ze szczytu góry pojawia się w domenie źródłowej metafory zabijanego potężnego wojownika (np. 7.28.43). Sztandar z drzewem karnika (lub z niego wykonany) posiada Abhimanju. | |'''karnikara''' (hindi: kanak ćampa) – drzewo do 30 m wysokości, o białych, mięsistych kwiatach. W MBh girlandę z kwiatów karnikary nosi Śiwa (12.310.20). Drzewo karniki (symbol niewzruszoności) spadające ze szczytu góry pojawia się w domenie źródłowej metafory zabijanego potężnego wojownika (np. 7.28.43). Sztandar z drzewem karnika (lub z niego wykonany) posiada Abhimanju. | ||
| Line 340: | Line 353: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''kāśa''''' | | | ||
====== '''''kāśa''''' ====== | |||
|'''kaśa''' – wieloletnia trawa dorastająca do 3 m wysokości. Wyplata się z niej maty do siedzenia. W tekście MBh często występuje razem z trawą kuśa. | |'''kaśa''' – wieloletnia trawa dorastająca do 3 m wysokości. Wyplata się z niej maty do siedzenia. W tekście MBh często występuje razem z trawą kuśa. | ||
| Line 350: | Line 364: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''kāśmarya''''' | | | ||
====== '''''kāśmarya''''' ====== | |||
|'''gmelina, biała teczyna''' (hindi: gamhar) – szybko rosnące drzewo do 20 m, kwiaty brązowożółte. Drewno stosunkowo twarde wykorzystuje się do wyrobu mebli, instrumentów i domowych sprzętów'''.''' | |'''gmelina, biała teczyna''' (hindi: gamhar) – szybko rosnące drzewo do 20 m, kwiaty brązowożółte. Drewno stosunkowo twarde wykorzystuje się do wyrobu mebli, instrumentów i domowych sprzętów'''.''' | ||
| Line 362: | Line 377: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''kesara''''' | | | ||
====== '''''kesara''''' ====== | |||
|Może mieć kilka znaczeń: | |Może mieć kilka znaczeń: | ||
| Line 378: | Line 394: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''ketaka''''' | | | ||
====== '''''ketaka''''' ====== | |||
|'''ketaki, pandan połaciowy''' – wiecznie zielony krzew lub małe drzewo, posiada korzenie przybyszowe, jest rozdzielnopłciowe. Kwiaty męskie duże, białe, pachnące. Okrągławe owoce jadalne. Występuje najczęściej na wybrzeżu lub wzdłuż rzek. | |'''ketaki, pandan połaciowy''' – wiecznie zielony krzew lub małe drzewo, posiada korzenie przybyszowe, jest rozdzielnopłciowe. Kwiaty męskie duże, białe, pachnące. Okrągławe owoce jadalne. Występuje najczęściej na wybrzeżu lub wzdłuż rzek. | ||
| Line 390: | Line 407: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''khadira''''' | | | ||
====== '''''khadira''''' ====== | |||
|'''akacja katechu''' – niewielkie drzewo, liście pierzaste z drobnymi listkami, drobne kwiaty zebrane w kłosach. Identyfikowane jako drzewo pojawiające się na pieczęciach z kultury harappańskiej. | |'''akacja katechu''' – niewielkie drzewo, liście pierzaste z drobnymi listkami, drobne kwiaty zebrane w kłosach. Identyfikowane jako drzewo pojawiające się na pieczęciach z kultury harappańskiej. | ||
| Line 403: | Line 419: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''kharjūra''''' | | | ||
====== '''''kharjūra''''' ====== | |||
|'''daktylowiec leśny''' – drzewo dorastające do 15 m wysokości, liście długie, pierzaste. Owoce – czerwonawe lub żółtawe pestkowce. Z soku z naciętego pnia wyrabia się cukier i wino. | |'''daktylowiec leśny''' – drzewo dorastające do 15 m wysokości, liście długie, pierzaste. Owoce – czerwonawe lub żółtawe pestkowce. Z soku z naciętego pnia wyrabia się cukier i wino. | ||
| Line 413: | Line 430: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''kimpāka''''' | | | ||
====== '''''kimpāka''''' ====== | |||
|'''kulczyba wronie oko''' – średniej wysokości drzewo, którego owoce (a właściwie znajdujące się w nich nasiona) są źródłem gorzkiej i trującej strychniny (wykorzystywana w medycynie). W MBh pojawia się jako domena źródłowa metafory skutków grzesznych czynów. | |'''kulczyba wronie oko''' – średniej wysokości drzewo, którego owoce (a właściwie znajdujące się w nich nasiona) są źródłem gorzkiej i trującej strychniny (wykorzystywana w medycynie). W MBh pojawia się jako domena źródłowa metafory skutków grzesznych czynów. | ||
| Line 425: | Line 442: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''kiṃśuka''''' | | | ||
====== '''''kiṃśuka''''' ====== | |||
|'''leśny płomień, palaśa''' (ang. flame of the forest, hindi: palaś) – średniej wysokości drzewo do 15 m, pokrywające się pomarańczowymi kwiatami na wiosnę. Kwiaty używane w rytuałach, a drewno do ofiar. W MBh pojawia się w domenie źródłowej na określenie poranionego ciała wojownika. | |'''leśny płomień, palaśa''' (ang. flame of the forest, hindi: palaś) – średniej wysokości drzewo do 15 m, pokrywające się pomarańczowymi kwiatami na wiosnę. Kwiaty używane w rytuałach, a drewno do ofiar. W MBh pojawia się w domenie źródłowej na określenie poranionego ciała wojownika. | ||
| Line 437: | Line 455: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''kovidāra''''' | | | ||
====== '''''kovidāra''''' ====== | |||
|'''bauhinia''' – dosł. „łatwe bądź trudne do rozdwojenia”, niewysokie drzewo lub krzew, popularnie nazywane drzewem storczykowym, ale nie należy do tej rodziny. Ciemnoróżowe kwiaty. W tradycji sanskryckiej jedno z drzew w raju Indry. W MBh sztandar z bauhinią (lub z jej drzewa) posiada Dhrysztadjumna. | |'''bauhinia''' – dosł. „łatwe bądź trudne do rozdwojenia”, niewysokie drzewo lub krzew, popularnie nazywane drzewem storczykowym, ale nie należy do tej rodziny. Ciemnoróżowe kwiaty. W tradycji sanskryckiej jedno z drzew w raju Indry. W MBh sztandar z bauhinią (lub z jej drzewa) posiada Dhrysztadjumna. | ||
| Line 447: | Line 466: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''kunda''''' | | | ||
====== '''''kunda''''' ====== | |||
|'''jaśmin wielokwiatowy''' albo '''gwiaździsty''' – duży krzew, białe kwiaty o intensywnym zapachu. W MBh używany na określenie białego koloru. Często występuje w złożeniu „jaśmin i księżyc” (''kundendu''). | |'''jaśmin wielokwiatowy''' albo '''gwiaździsty''' – duży krzew, białe kwiaty o intensywnym zapachu. W MBh używany na określenie białego koloru. Często występuje w złożeniu „jaśmin i księżyc” (''kundendu''). | ||
| Line 457: | Line 477: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''kuśa''''' | | | ||
====== '''''kuśa''''' ====== | |||
|'''kuśa''' – gęstokępowa trawa do 1 m wysokości, uważana za świętą. Używana podczas ofiar i w rytuałach, wyplata się z niej maty do siedzenia i spania. | |'''kuśa''' – gęstokępowa trawa do 1 m wysokości, uważana za świętą. Używana podczas ofiar i w rytuałach, wyplata się z niej maty do siedzenia i spania. | ||
| Line 472: | Line 491: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''kūṭaśālmali''''' | | | ||
====== '''''kūṭaśālmali''''' ====== | |||
|'''kutaśalmali''' (hindi: pithradź) – drzewo do 20 m wysokości, mocne drewno. Roślina użyteczna w medycynie ajurwedyjskiej; znana też pod nazwą rohitaka (''rohītaka''). | |'''kutaśalmali''' (hindi: pithradź) – drzewo do 20 m wysokości, mocne drewno. Roślina użyteczna w medycynie ajurwedyjskiej; znana też pod nazwą rohitaka (''rohītaka''). | ||
| Line 485: | Line 503: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''lakuca''''' | | | ||
====== '''''lakuca''''' ====== | |||
|'''dziki chlebowiec''' – duże drzewo do 35 m wysokości, owoce mniejsze niż u chlebowca, jadalne. Cenne twarde drewno, roślina wykorzystywana w medycynie ajurwedyjskiej'''.''' | |'''dziki chlebowiec''' – duże drzewo do 35 m wysokości, owoce mniejsze niż u chlebowca, jadalne. Cenne twarde drewno, roślina wykorzystywana w medycynie ajurwedyjskiej'''.''' | ||
| Line 497: | Line 515: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''lodhra''''' | | | ||
====== '''''lodhra''''' ====== | |||
|'''lodhra''' – małe wiecznie zielone drzewo do 7 m wysokości, drobne biało-żółtawe kwiaty zebrane w gronach. | |'''lodhra''' – małe wiecznie zielone drzewo do 7 m wysokości, drobne biało-żółtawe kwiaty zebrane w gronach. | ||
| Line 507: | Line 526: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''madhūka''''' | | | ||
====== '''''madhūka''''' ====== | |||
|'''madhuka''' – dosł. „miodowe”, szybko rosnące drzewo do 20 m wysokości. Kwiaty wykorzystywane do produkcji alkoholu przez ludy plemienne. | |'''madhuka''' – dosł. „miodowe”, szybko rosnące drzewo do 20 m wysokości. Kwiaty wykorzystywane do produkcji alkoholu przez ludy plemienne. | ||
| Line 517: | Line 537: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''mādhavī''''' | | | ||
====== '''''mādhavī''''' ====== | |||
|'''madhawi''' – wiecznie zielony krzew pnący, kwiaty zebrane w gronach, biało-żółte, pachnące. Występuje we Wryndawanie, związany z historiami Kryszny. | |'''madhawi''' – wiecznie zielony krzew pnący, kwiaty zebrane w gronach, biało-żółte, pachnące. Występuje we Wryndawanie, związany z historiami Kryszny. | ||
| Line 527: | Line 548: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''māṣa''''' | | | ||
====== '''''māṣa''''' ====== | |||
|'''fasolka mung''' – fasola złota, gatunek strączkowych, ma żółte kwiaty. W MBh wykorzystywany na określenie koloru żółtego np. maści koni. | |'''fasolka mung''' – fasola złota, gatunek strączkowych, ma żółte kwiaty. W MBh wykorzystywany na określenie koloru żółtego np. maści koni. | ||
| Line 537: | Line 559: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''mucukunda''''' | | | ||
====== '''''mucukunda''''' ====== | |||
|'''mućukunda''' – średniej wielkości wiecznie zielone drzewo, kwiaty białe, pachnące. W MBh pojawia się jako imię władcy z przeszłości, który pomagał bogom w wojnach i poprosił o błogosławieństwo nieprzerwanego snu – obudzony przez Krysznę. | |'''mućukunda''' – średniej wielkości wiecznie zielone drzewo, kwiaty białe, pachnące. W MBh pojawia się jako imię władcy z przeszłości, który pomagał bogom w wojnach i poprosił o błogosławieństwo nieprzerwanego snu – obudzony przez Krysznę. | ||
| Line 549: | Line 571: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''nikumbha''''' | | | ||
====== '''''nikumbha''''' ====== | |||
|'''kroton''', '''krocień''' - roślina zielna z rodziny wilczomleczowatych, wykorzystywana w medycynie (działanie przeczyszczające). W MBh termin wykorzystywany jako imię bohaterów. | |'''kroton''', '''krocień''' - roślina zielna z rodziny wilczomleczowatych, wykorzystywana w medycynie (działanie przeczyszczające). W MBh termin wykorzystywany jako imię bohaterów. | ||
| Line 559: | Line 582: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''nīpa''''' | | | ||
====== '''''nīpa''''' ====== | |||
|'''iksora szkarłatna''' – wiecznie zielony krzew lub niewielkie drzewo o szerokiej koronie. Kwiaty 4-płatkowe w baldachach, czerwone. Łacińska nazwa ''ixora'' ma być fonetycznym zapisem sanskryckiego słowa ''īśvara''. W rytuałach hinduskich kwiaty ofiarowywane Śiwie'''.''' | |'''iksora szkarłatna''' – wiecznie zielony krzew lub niewielkie drzewo o szerokiej koronie. Kwiaty 4-płatkowe w baldachach, czerwone. Łacińska nazwa ''ixora'' ma być fonetycznym zapisem sanskryckiego słowa ''īśvara''. W rytuałach hinduskich kwiaty ofiarowywane Śiwie'''.''' | ||
| Line 569: | Line 593: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''nyagrodha''''' | | | ||
====== '''''nyagrodha''''' ====== | |||
|'''figowiec banian''' lub '''bengalski''' – dosł. „rosnący w dół”, duże drzewo z rozłożystą koroną i korzeniami przybyszowymi. Święte drzewo w hinduizmie i buddyzmie. W MBh jego korona jest schronieniem dla ascetów i wieszczów, pod nim medytuje Śiwa, a widok sowy mordującej wrony w jego konarach (10.1.21) staje się dla Aśwatthamany inspiracją do rzezi w uśpionym obozie synów Pandu. Nilą (''nīla'') w partiach kosmologicznych nazywane jest pasmo górskie położone na północ od Meru, być może jego nazwa pochodzi od banianu (''nīla''). | |'''figowiec banian''' lub '''bengalski''' – dosł. „rosnący w dół”, duże drzewo z rozłożystą koroną i korzeniami przybyszowymi. Święte drzewo w hinduizmie i buddyzmie. W MBh jego korona jest schronieniem dla ascetów i wieszczów, pod nim medytuje Śiwa, a widok sowy mordującej wrony w jego konarach (10.1.21) staje się dla Aśwatthamany inspiracją do rzezi w uśpionym obozie synów Pandu. Nilą (''nīla'') w partiach kosmologicznych nazywane jest pasmo górskie położone na północ od Meru, być może jego nazwa pochodzi od banianu (''nīla''). | ||
| Line 584: | Line 607: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''padma''''' | | | ||
====== '''''padma''''' ====== | |||
|'''lotos orzechodajny''' – roślina wodna, piękne kwiaty różowe lub białe (''puṇḍarīka'') i duże owalne liście, jadalna. Święta w hinduizmie i buddyzmie. W MBh najczęściej płatki lotosu pojawiają się w domenie źródłowej metafory określającej piękne części ciała (twarz, oczy). Liście lotosu wykorzystywane są w domenie źródłowej braku lgnięcia do przedmiotu (kropla wody nie dotyka powierzchni liścia choć się na nim znajduje). Jest to też nazwa formacji militarnej (7.53.27) oraz określenie jednego z siedmiu mitycznych kontynentów (''puṣkara-dvīpa''). | |'''lotos orzechodajny''' – roślina wodna, piękne kwiaty różowe lub białe (''puṇḍarīka'') i duże owalne liście, jadalna. Święta w hinduizmie i buddyzmie. W MBh najczęściej płatki lotosu pojawiają się w domenie źródłowej metafory określającej piękne części ciała (twarz, oczy). Liście lotosu wykorzystywane są w domenie źródłowej braku lgnięcia do przedmiotu (kropla wody nie dotyka powierzchni liścia choć się na nim znajduje). Jest to też nazwa formacji militarnej (7.53.27) oraz określenie jednego z siedmiu mitycznych kontynentów (''puṣkara-dvīpa''). | ||
| Line 599: | Line 621: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''panasa''''' | | | ||
====== '''''panasa''''' ====== | |||
|'''chlebowiec''' – duże drzewo o charakterystycznych wielkich mięsistych owocach (ang. jackfruit) wykorzystywanych w kuchni (surowy i gotowany). | |'''chlebowiec''' – duże drzewo o charakterystycznych wielkich mięsistych owocach (ang. jackfruit) wykorzystywanych w kuchni (surowy i gotowany). | ||
| Line 609: | Line 632: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''pārijāta''''' | | | ||
====== '''''pārijāta''''' ====== | |||
|'''drzewo koralowe, erytryna zmienna''' – drzewo do 20 m wysokości, charakterystyczne jaskrawoczerwone kwiaty. W literaturze sanskryckiej jedno z drzew w raju Indry. W MBh słynie z tego, że Kryszna wykradł je z ogrodów Indry i przywiózł na ziemię (7.10.22). | |'''drzewo koralowe, erytryna zmienna''' – drzewo do 20 m wysokości, charakterystyczne jaskrawoczerwone kwiaty. W literaturze sanskryckiej jedno z drzew w raju Indry. W MBh słynie z tego, że Kryszna wykradł je z ogrodów Indry i przywiózł na ziemię (7.10.22). | ||
| Line 621: | Line 645: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''parūṣaka''''' | | | ||
====== '''''parūṣaka''''' ====== | |||
|'''grewia''' (hindi: falsa) – krzew lub małe drzewo do 8 m wysokości, liście okrągławe, małe jagodowe czarne owoce jadalne. | |'''grewia''' (hindi: falsa) – krzew lub małe drzewo do 8 m wysokości, liście okrągławe, małe jagodowe czarne owoce jadalne. | ||
| Line 631: | Line 656: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''pāṭala''''' | | | ||
====== '''''pāṭala''''' ====== | |||
|'''patala''' (hindi: padri) – duże drzewo do 30 m wysokości, kwiaty różowe w kształcie trąbki. W MBh wykorzystywane jako określenie barwy. | |'''patala''' (hindi: padri) – duże drzewo do 30 m wysokości, kwiaty różowe w kształcie trąbki. W MBh wykorzystywane jako określenie barwy. | ||
| Line 641: | Line 667: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''pīlu''''' | | | ||
====== '''''pīlu''''' ====== | |||
|'''salwadora''' – krzew (do 7 m), popularny w suchym klimacie (pasza dla wielbłądów i kóz), wytrzymuje duże zasolenie gleby. W MBh często z występuje z drzewami śami i karira (''śamī'', ''karira'') | |'''salwadora''' – krzew (do 7 m), popularny w suchym klimacie (pasza dla wielbłądów i kóz), wytrzymuje duże zasolenie gleby. W MBh często z występuje z drzewami śami i karira (''śamī'', ''karira'') | ||
| Line 651: | Line 678: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''plakṣa''''' | | | ||
====== '''''plakṣa''''' ====== | |||
|'''figowiec plaksza''' (ang. '''laurel fig''') – duże wiecznie zielone drzewo, ma korzenie przybyszowe. W MBh od niego pochodzi nazwa jednego z siedmiu mitycznych kontynentów (''plakṣadvīpa'')'''.''' | |'''figowiec plaksza''' (ang. '''laurel fig''') – duże wiecznie zielone drzewo, ma korzenie przybyszowe. W MBh od niego pochodzi nazwa jednego z siedmiu mitycznych kontynentów (''plakṣadvīpa'')'''.''' | ||
| Line 661: | Line 689: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''priyāla''''' | | | ||
====== '''''priyāla''''' ====== | |||
|'''prijal''' (hindi: ćirondźi) – średniej wielkości drzewo do 18 m wysokości, drobne białawe kwiaty. Owoce – pestkowce w smaku przypominają migdały, używane jako przyprawa. Kora wykorzystywana w medycynie ajurwedyjskiej. | |'''prijal''' (hindi: ćirondźi) – średniej wielkości drzewo do 18 m wysokości, drobne białawe kwiaty. Owoce – pestkowce w smaku przypominają migdały, używane jako przyprawa. Kora wykorzystywana w medycynie ajurwedyjskiej. | ||
| Line 671: | Line 700: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''sarṣapa''''' | | | ||
====== '''''sarṣapa''''' ====== | |||
|'''gorczyca''' (kapusta) '''sitowata''' – jednoroczna roślina do 1 m wysokości, żółte kwiatki. W MBh używana na określenie żółtej barwy, np. koni (7.22.44). | |'''gorczyca''' (kapusta) '''sitowata''' – jednoroczna roślina do 1 m wysokości, żółte kwiatki. W MBh używana na określenie żółtej barwy, np. koni (7.22.44). | ||
| Line 681: | Line 711: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''syandana''''' | | | ||
====== '''''syandana''''' ====== | |||
|'''sandan''' (hindi: sandan) – małe drzewo do 12 m wysokości, liście duże trójlistkowe, kwiaty drobne zebrane w kwiatostany, białe lub różowe. W literaturze sanskryckiej popularne określenie na rydwan. | |'''sandan''' (hindi: sandan) – małe drzewo do 12 m wysokości, liście duże trójlistkowe, kwiaty drobne zebrane w kwiatostany, białe lub różowe. W literaturze sanskryckiej popularne określenie na rydwan. | ||
| Line 691: | Line 722: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''śaivala''''' | | | ||
====== '''''śaivala''''' ====== | |||
|'''wodorosty''', '''trawy wodne''', np. | |'''wodorosty''', '''trawy wodne''', np. | ||
| Line 707: | Line 739: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''śāka''''' | | | ||
====== '''''śāka''''' ====== | |||
|'''teczyna wyniosła, dąb indyjski''' – duże drzewo do 40 m wysokości, duże liście, drobne pachnące kwiaty. Znane z twardego drewna, odpornego na wodę – wykorzystywane do budowy okrętów czy wagonów kolejowych. W MBh Od niego pochodzi nazwa jednego z siedmiu mitycznych kontynentów (''śākadvīpa''). W sanskrycie jest to również określenie na potrawy wegetariańskie (szczególnie z zielonych liści). | |'''teczyna wyniosła, dąb indyjski''' – duże drzewo do 40 m wysokości, duże liście, drobne pachnące kwiaty. Znane z twardego drewna, odpornego na wodę – wykorzystywane do budowy okrętów czy wagonów kolejowych. W MBh Od niego pochodzi nazwa jednego z siedmiu mitycznych kontynentów (''śākadvīpa''). W sanskrycie jest to również określenie na potrawy wegetariańskie (szczególnie z zielonych liści). | ||
| Line 717: | Line 750: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''śāla''''' | | | ||
====== '''''śāla''''' ====== | |||
|'''śala, damarzyk mocny''' (hindi: sal)– wysokie drzewo do 35 m wysokości, w suchym terenie zrzuca liście zimą. Ma drobne białawe kwiaty o żółtych środkach. Częsty motyw w rzeźbie indyjskiej – jakszini stojąca pod drzewem śala (''śālabhañjikā''). MBh 7.22.23 przyrównuje barwę kwiatów do wschodzącego słońca (''ādityataruṇa'') i wykorzystuję ją na określenie maści koni. W Ramajanie Rama przebija jedną strzałą siedem drzew śala. | |'''śala, damarzyk mocny''' (hindi: sal)– wysokie drzewo do 35 m wysokości, w suchym terenie zrzuca liście zimą. Ma drobne białawe kwiaty o żółtych środkach. Częsty motyw w rzeźbie indyjskiej – jakszini stojąca pod drzewem śala (''śālabhañjikā''). MBh 7.22.23 przyrównuje barwę kwiatów do wschodzącego słońca (''ādityataruṇa'') i wykorzystuję ją na określenie maści koni. W Ramajanie Rama przebija jedną strzałą siedem drzew śala. | ||
| Line 729: | Line 763: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''śalmali''''' | | | ||
====== '''''śalmali''''' ====== | |||
|'''wełniak azjatycki''' (ang. cotton tree) – drzewo do 40 m wysokości, zrzuca liście w styczniu, by w lutym zakwitnąć dużymi czerwonymi kwiatami. Owoce – podłużne, wypełnione białym puchem. W MBh od niego pochodzi nazwa jednego z siedmiu mitycznych kontynentów (''śalmalidvīpa''). | |'''wełniak azjatycki''' (ang. cotton tree) – drzewo do 40 m wysokości, zrzuca liście w styczniu, by w lutym zakwitnąć dużymi czerwonymi kwiatami. Owoce – podłużne, wypełnione białym puchem. W MBh od niego pochodzi nazwa jednego z siedmiu mitycznych kontynentów (''śalmalidvīpa''). | ||
| Line 739: | Line 774: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''śamī''''' | | | ||
====== '''''śamī''''' ====== | |||
|'''śami''' – krzew lub nieduże drzewo do 10 m wysokości, o głęboko sięgających korzeniach. Długowieczne. Jest w stanie przetrwać na pustyni – przykładem jest Drzewo Życia na wyspie Bahrain wiązane z rajem boga Enkiego. W MBh wiązane z krzesaniem ognia: pierwszy ogień miał wykrzesać Pururawasa przez pocieranie drewna śami i aśwathy. W drzewie śami chowa się ogień bojąc klątwy Bhrygu (9.46.12-20). Na drzewie śami Pandawowie schowali swoje bronie przed udaniem się na dwór Wiraty (4.5.12-27). | |'''śami''' – krzew lub nieduże drzewo do 10 m wysokości, o głęboko sięgających korzeniach. Długowieczne. Jest w stanie przetrwać na pustyni – przykładem jest Drzewo Życia na wyspie Bahrain wiązane z rajem boga Enkiego. W MBh wiązane z krzesaniem ognia: pierwszy ogień miał wykrzesać Pururawasa przez pocieranie drewna śami i aśwathy. W drzewie śami chowa się ogień bojąc klątwy Bhrygu (9.46.12-20). Na drzewie śami Pandawowie schowali swoje bronie przed udaniem się na dwór Wiraty (4.5.12-27). | ||
| Line 749: | Line 785: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''śara''''' | | | ||
====== '''''śara''''' ====== | |||
|'''trzcinowiec dziki''' – kępiasta trawa dorastająca do 1,5 m wysokości. W MBh typowe określenie na strzałę, do których wyrobu były wykorzystywane były źdźbła tej trawy. | |'''trzcinowiec dziki''' – kępiasta trawa dorastająca do 1,5 m wysokości. W MBh typowe określenie na strzałę, do których wyrobu były wykorzystywane były źdźbła tej trawy. | ||
| Line 759: | Line 796: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''śirīṣa''''' | | | ||
====== '''''śirīṣa''''' ====== | |||
|'''śiris''' (hindi: siris) – średnie drzewo do 20 m wysokości o parasolowatej koronie. Liście pierzaste, kwiaty białe o wielu pręcikach, silnie pachnące. Owoce – strąki. | |'''śiris''' (hindi: siris) – średnie drzewo do 20 m wysokości o parasolowatej koronie. Liście pierzaste, kwiaty białe o wielu pręcikach, silnie pachnące. Owoce – strąki. | ||
| Line 769: | Line 807: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''śṛṅgāṭa''''' | | | ||
====== '''''śṛṅgāṭa''''' ====== | |||
|'''kotewka orzech wodny''' – wodna roślina jednoroczna. Liście i kwiaty unoszą się na powierzchni wody. Orzechy przypominają kotwicę – stąd jej nazwa. Roślina lecznicza i ozdobna. | |'''kotewka orzech wodny''' – wodna roślina jednoroczna. Liście i kwiaty unoszą się na powierzchni wody. Orzechy przypominają kotwicę – stąd jej nazwa. Roślina lecznicza i ozdobna. | ||
| Line 779: | Line 818: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''tāla''''' | | | ||
====== '''''tāla''''' ====== | |||
|'''palma winna, palmira, winodań wachlarzowata, borazus''' – palma do wysokości 30 m, o wachlarzowatych liściach i kulistej koronie, okrągławe owoce do 20 cm średnicy – jadalne. W MBh występuje jako godło na sztandarze Balaramy i Bhiszmy. Często pojawia się na określenie łuku (''tālamātra''), co może wskazywać na jego wielkość, ale raczej oznacza materiał, z którego został wykonany (''Arthaśāstra'' 2.18.8-11 informuje, że drewno palmiry było jednym ze składników łuku kompozytywego)'''.''' | |'''palma winna, palmira, winodań wachlarzowata, borazus''' – palma do wysokości 30 m, o wachlarzowatych liściach i kulistej koronie, okrągławe owoce do 20 cm średnicy – jadalne. W MBh występuje jako godło na sztandarze Balaramy i Bhiszmy. Często pojawia się na określenie łuku (''tālamātra''), co może wskazywać na jego wielkość, ale raczej oznacza materiał, z którego został wykonany (''Arthaśāstra'' 2.18.8-11 informuje, że drewno palmiry było jednym ze składników łuku kompozytywego)'''.''' | ||
| Line 789: | Line 829: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''tamāla''''' | | | ||
====== '''''tamāla''''' ====== | |||
|identyfikowany jako: | |identyfikowany jako: | ||
| Line 811: | Line 852: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''tilaka''''' | | | ||
====== '''''tilaka''''' ====== | |||
|'''tilaka, arni''' – krzew do 3 m wysokości, rosnący na suchych terenach. Pachnące kwiaty w wiechach białe lub różowe z długimi pręcikami. | |'''tilaka, arni''' – krzew do 3 m wysokości, rosnący na suchych terenach. Pachnące kwiaty w wiechach białe lub różowe z długimi pręcikami. | ||
| Line 821: | Line 863: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''tinduka''''' | | | ||
====== '''''tinduka''''' ====== | |||
|'''indyjska hurma''' – duże drzewo do 35 m wysokości, czarna kora, drobne kwiaty, owoce jadalne. Lliście i niedojrzałe owoce służyły do farbowania tkanin na czarno. | |'''indyjska hurma''' – duże drzewo do 35 m wysokości, czarna kora, drobne kwiaty, owoce jadalne. Lliście i niedojrzałe owoce służyły do farbowania tkanin na czarno. | ||
| Line 833: | Line 875: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''udumbara''''' | | | ||
====== '''''udumbara''''' ====== | |||
|'''figowiec groniasty''' – długowieczne drzewo do 30 m wysokości, z nieregularną koroną. Owocostany (figi) wyrastają tuż przy pniu. W MBh używany jest jako symbol symbiozy między figą a bleskotką (12.187.38). | |'''figowiec groniasty''' – długowieczne drzewo do 30 m wysokości, z nieregularną koroną. Owocostany (figi) wyrastają tuż przy pniu. W MBh używany jest jako symbol symbiozy między figą a bleskotką (12.187.38). | ||
| Line 845: | Line 887: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''utpala''''' | | | ||
====== '''''utpala''''' ====== | |||
|'''lilia wodna''' – roślina wodna, piękne kwiaty i duże owalne liście, układające się na powierzchni wody. Roślina jadalna, ma właściwości lecznicze. Szczególnie wyróżnia się '''niebieskie lilie wodne''' (''nīlotpala''). Natomiast '''kumuda''' to lilia (na ogół biała), która rozkwita przy świetle Księżyca. | |'''lilia wodna''' – roślina wodna, piękne kwiaty i duże owalne liście, układające się na powierzchni wody. Roślina jadalna, ma właściwości lecznicze. Szczególnie wyróżnia się '''niebieskie lilie wodne''' (''nīlotpala''). Natomiast '''kumuda''' to lilia (na ogół biała), która rozkwita przy świetle Księżyca. | ||
| Line 857: | Line 900: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''vaṃśa''''' | | | ||
====== '''''vaṃśa''''' ====== | |||
|'''bambus żelazny''' – wieloletnia trawa o grubych drewniejących łodygach dochodzących do 18 m wysokości, wykorzystywana jako materiał budulcowy. | |'''bambus żelazny''' – wieloletnia trawa o grubych drewniejących łodygach dochodzących do 18 m wysokości, wykorzystywana jako materiał budulcowy. | ||
| Line 867: | Line 911: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''vāraṇapuṣpa''''' | | | ||
====== '''''vāraṇapuṣpa''''' ====== | |||
|'''indyjski laurowiec, tamanu''' – średnie, wiecznie zielone drzewo do 18 m wysokości, drobne kwiaty. Znane z całym regionie Australii i Oceanii. Drewno wykorzystywano do budowy statków. Olej z nasion tamanu stosowany jest w kosmetyce i medycynie polinezyjskiej. Dziś często sadzone jako drzewo ozdobne'''.''' | |'''indyjski laurowiec, tamanu''' – średnie, wiecznie zielone drzewo do 18 m wysokości, drobne kwiaty. Znane z całym regionie Australii i Oceanii. Drewno wykorzystywano do budowy statków. Olej z nasion tamanu stosowany jest w kosmetyce i medycynie polinezyjskiej. Dziś często sadzone jako drzewo ozdobne'''.''' | ||
| Line 877: | Line 922: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''veṇu ''''' | | | ||
====== '''''veṇu ''''' ====== | |||
|'''bambus trzcinowaty''' – wieloletnia trawa o drewniejących łodygach dochodzących do 30 m wysokości, lekki i wytrzymały materiał budulcowy. W sanskrycie określenie na flet, który był wykonywany z tego gatunku bambusa. | |'''bambus trzcinowaty''' – wieloletnia trawa o drewniejących łodygach dochodzących do 30 m wysokości, lekki i wytrzymały materiał budulcowy. W sanskrycie określenie na flet, który był wykonywany z tego gatunku bambusa. | ||
| Line 889: | Line 935: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''vetasa''''' | | | ||
====== '''''vetasa''''' ====== | |||
|'''kalamus rotangowy''' – pnąca roślina o kolczastych długich wiotkich pędach, które są ulistnione. Kwiaty w wiotkich kwiatostanach, owoce kuliste, jadalne. Giętkie łodygi używane do wyrobu koszy, mat, mebli. | |'''kalamus rotangowy''' – pnąca roślina o kolczastych długich wiotkich pędach, które są ulistnione. Kwiaty w wiotkich kwiatostanach, owoce kuliste, jadalne. Giętkie łodygi używane do wyrobu koszy, mat, mebli. | ||
| Line 899: | Line 946: | ||
| | | | ||
|- | |- | ||
|'''''vibhītaka''''' | | | ||
====== '''''vibhītaka''''' ====== | |||
|'''migdałecznik bibhitaka''' – drzewo do 30 m wysokości, duże liście. Owoce wykorzystywane w indyjskiej medycynie (składnik mieszanki ''triphala''). | |'''migdałecznik bibhitaka''' – drzewo do 30 m wysokości, duże liście. Owoce wykorzystywane w indyjskiej medycynie (składnik mieszanki ''triphala''). | ||
Revision as of 06:04, 15 July 2021
Alfabetyczna lista roślin występujących w MBh:
| sanskryt | opis | zdjęcie | ||
arimeda |
arimeda – średniej wielkości drzewo, dobrze znosi susze, żółtawe kwiaty, kora wykorzystywana w medycynie ludowej. Czasem identyfikowane z drzewem śami (śami).
łacina: Vachellia leucophloea liczba wzmianek: 1 |
|||
arka |
arka, mleczara olbrzymia – krzew do 5 m wysokości, wydziela gęsty mleczny sok, który jest trujący, kwiaty w baldachach – kremowo-fioletowe. Roślina związana z kultem Słońca, które nazywane jest tym samym imieniem (Arka). W MBh (1.3) odnajdujemy historię Upamanju (Upamanyu,), który po zjedzeniu liści arki ślepnie, a odzyskuje wzrok sławiąc Słońce. Dziś używana w kulcie Śiwy.
łacina: Calotropis gigantea liczba wzmianek: (177*) |
|||
atasī |
len zwyczajny – jednoroczna roślina, dziś tylko uprawna, o niebieskich kwiatach. W MBh jest wykorzystywany jako metafora koloru cery Kryszny (atasīpuṣpasaṃkāśa).
łacina: Linum usitatissimum liczba wzmianek: 5 |
|||
āmra |
mango indyjskie – drzewo do 30 m wysokości, owoc uważany za króla owoców w Indiach. Kwiaty drobne zebrane w duże kwiatostany, liście podłużne używane w ceremoniach religijnych. Drzewo Azji Pd., dopiero potem rozpowszechniło się w Afryce i Amerykach (Brazylia, Meksyk). MBh porównuje syna do owocującego drzewa mango, przy okazji informuje, że najlepsze owoce daje drzewo po piątym roku owocowania (7.44.27). czarne mango (kālāmra) to mityczne drzewo w dzielnicy Bhadraśva (6.8.13).
łacina: Mangifera indica inne nazwy: cūta (6), sahakāra (1), kālāmra (3) liczba wzmianek: 15 |
|||
āmrātaka |
dzikie mango, śliwiec pierzasty – drzewo do 15 m wysokości, owoce wielkości i kształtu śliwki, żółtawe po dojrzeniu.
łacina: Spondias pinnata liczba wzmianek: 4 |
|||
arjuna |
migdałecznik ardźuna – duże drzewo do 25 m wysokości. Kora, liście, owoce wykorzystywane w medycynie ajurwedyjskiej. Twarde drewno wykorzystywane dawniej m.in. do budowy kół wozów.
łacina: Terminalia arjuna liczba wzmianek: (1564*) |
|||
aśoka |
aśoka – średnie drzewo do 9 m wysokości, kwiaty pomarańczowo-żółte zebrane w baldachogronach o intensywnym zapachu. Drzewo będące symbolem miłości. Z jego kwiatu wykonana jest jedna ze strzał Kamy. Często obecne w rzeźbie – jakszini zazwyczaj jest pod nim przedstawiana. w Ramajanie Hanuman odnajduje Sitę w ogrodzie drzew aśoka. Z czasem zaczęło być identyfikowane z fałszywą aśoką (Monoon longifolium, hind. devadārī, aśokā). Wizerunki Sity siedzącej pod tym drzewem spotyka się co najmniej od V w. Ma to uzasadnienie w tym, że drzewo jest charakterystyczne dla Srilanki.
łacina: Saraca asoca lub Monoon longifolium inne nazwy: vañjula (1) liczba wzmianek: (42*) |
|||
aśvakarṇa |
aśwakarna (hindi: gurjan) – okazałe drzewo do 45 m wysokości, cenione ze względu na drewno i żywicę, drobne kwiaty. Pod tą nazwą może się kryć również drzewo śala (śāla).
łacina: Dipterocarpus turbinatus liczba wzmianek: 1 |
|||
aśvattha |
figowiec pagodowy, aśwatha, pippala – figowiec pagodowy, drzewo do 30 m wysokości, o charakterystycznych sercowatych liściach. Dzięki Buddzie znane jest jako drzewo bodhi (drzewo oświecenia). Pojawia się już na pieczęciach cywilizacji harrappańskiej, prawdopodobnie w znaczeniu kultowym. W literaturze bramińskiej ma znaczenie religijne i symboliczne – metafory świata jako odwróconego drzewa oraz duszy jako ptaka spożywającego jego figi.
łacina: Ficus religiosa inne nazwy: caitya (29*), pippala (8) liczba wzmianek: 19 |
|||
āṭarūṣaka |
arusa (hindi: arusa) – krzew do 4 m wysokości, białe kwiaty w formie kłosów.
łacina: Justicia adhatoda liczba wzmianek: 2 |
|||
atimuktaka |
atimuktaka (hinidi: sandan) – średniej wielkości drzewo do 12 m, cenione ze względu na swoje drewno, duże trójlistkowe liście, różowe kwiaty oraz owoce – płaskie strąki.
łacina: Desmodium oojeinense liczba wzmianek: 7 |
|||
badara |
głożyna – głożyna omszona, krzew lub drzewo do 10 m, małe żółtawe kwiaty, owoce (badarikā) jadalne (na surowo, gotowane, marynowane, suszone) w kształcie kolistym lub podłużnym. W literaturze puranicznej pojawia się jako określenie eremu i miejsca pielgrzymkowego u jednego z źródeł Gangesu (badarikāśrama – zamieszkały przez Wjasę lub Narę i Narajanę). W MBh występuje w opowieści o gotowaniu owoców głożyny (9.47) oraz w imieniu wieszcza identyfikowanego z Wjasą (Bādarāyaṇa).
łacina: Ziziphus jujuba liczba wzmianek: 11 |
|||
bakula |
bakul – średniej wielkości drzewo do 14 m wysokości, małe białe kwiaty o intensywnych zapachu, jadalne owoce. Roślina używana w medycynie ajurwedyjskiej. Twarde drewno o ładnym czerwonym zabarwieniu. Dziś popularne w parkach i ogrodach, gdyż daje cień i pięknie pachnie.
łacina: Mimusops elengi liczba wzmianek: 9 |
|||
bilva |
kleiszcze smakowite (hindi: bel) – drzewo do 13 m, żółte jadalne owoce wielkości jabłka ze zdrewniałą twardą skórką, używane w kulcie Śiwy.
łacina: Aegle marmelos liczba wzmianek: 16 |
|||
campaka |
ćampaka (hindi: ćampa) – wysokie wiecznie zielone drzewo do 30 m, duże kwiaty w kolorach od kremowego do żółto-pomarańczowego o intensywnym zapachu. Kwiaty używane w kulcie świątynnym. Wykorzystywane do produkcji perfum. Cenione drewno.
łacina: Magnolia champaca liczba wzmianek: 14 |
|||
candana |
sandałowiec biały – powoli rosnące drzewo do 18 m wysokości, półpasożyt. Drobne kwiaty. Cenione ze względu na pachnące drewno. W rytuałach hinduistycznych drewno ściera się na papkę sandałową, która ma działanie chłodzące i walory zapachowe. Wykorzystuje się je także do produkcji kadzideł.
łacina: Santalum album liczba wzmianek: 85 |
|||
ciribilva |
wiąz indyjski – duże drzewo liściaste do 25 m wysokości, drobne kwiaty, owoce – jajowate skrzydlaki (płaskie nasiona ze skrzydełkami), szara kora łuszcząca się w korkowatych łuskach.
łacina: Holoptelea integrifolia liczba wzmianek: 1 |
|||
devadāru |
cedr himalajski – iglaste drzewo rosnące do 50 m, szerokostożkowata korona ze zwisającymi gałęziami i wierzchołkiem. Cenione za swe drewno – strzelisty i prosty pień. Dziś występuje rzadziej ze względu na masową wycinkę. Sanskrycka nazwa sugeruje, że jego drewno (dāru) mogło być wykorzystywane na wizerunki bóstw (teksy rzeźbiarskie radzą by z niego wykonywać idole dla braminów), lub też, że było ono siedzibą bogów. Z czasem w Indiach zaczęto z nim utożsamiać fałszywą aśokę (Monoon longifolium, hind. devadārī, aśokā), może ze względu na równie strzelisty pień i podobny krój korony (dążące w dół gałęzie).
łacina: Cedrus deodara lub Monoon longifolium liczba wzmianek: 7 |
|||
dhava |
dhawa – wiecznie zielone średniej wielkości drzewo. Kwiaty zebrane w główkowatych kwiatostanach, bez płatków. Liście zasobne w garbniki.
łacina: Anogeissus latifolia liczba wzmianek: 6 |
|||
hāridra |
kurkum, ostryż długi – bylina, znana głównie jako przyprawa pozyskiwana z kłącza rośliny, kolor intensywnie pomarańczowożółty. W MBh używany jako określenie koloru np. koni (7.22.10).
łacina: Curcuma longa liczba wzmianek: 8 |
|||
hintāla |
daktylowiec bagienny – niewysokie drzewa do 5 m, rosną w kępach na terenach nadbrzeżnych, długie pierzaste liście do 2-3 m.
łacina: Phoenix paludosa liczba wzmianek: 2 |
|||
iṅguda |
migdałecznik właściwy – drzewo do 25 m wysokości, drewno odporne na wodę, drobne kwiaty w kwiatostanach, owoce – spłaszczone pestkowce, wytłacza się z nich olej.
łacina: Terminalia catappa liczba wzmianek: 10 |
|||
jambu |
dźambu, czapetka kuminowa – drzewo do 30 m wysokości, szybko rośnie, może żyć ponad 100 lat, drobne białe kwiaty w wiechach, owoce ciemnofioletowe (niemal czarne) jak śliwki, jadalne. W MBh i literaturze puranicznej występuje jako nazwa środkowego spośród siedmiu mitycznych kontynentów (Jambu-dvīpa), w którego centrum (lub na zachód od góry Meru) rośnie gigantyczne drzewo tego gatunku.
łacina: Syzygium cumini liczba wzmianek: 10 |
|||
japā |
róża chińska (hind. dźoba) – krzew do 2-5 m, kwiaty czerwone (rzadziej białe, różowe, żółte), pręciki połączone w rurkę charakterystycznie wychodzą z kielicha. MBh 3.220.3 wymienione wśród innych gajów (vana) drzew kwitnących upiększających górę Mandarę (saṃtānaka, karavīra, pārijāta, aśoka, kadamba). Używane w kulcie Durgi.
łacina: Hibiscus rosa-sinensis liczba wzmianek: 1 |
|||
kadala |
banan zwyczajny – trwała bylina do 15 m wysokości, z ogromnymi liśćmi na długich ogonkach, tworzących nibypień, duży kwiatostan oraz beznasienne podłużne owoce – banany.
łacina: Musa paradisiaca inne nazwy: kadalī (1) liczba wzmianek: 27 |
|||
kadaṃba |
kadamba (hindi: kadam) – szybko rosnące drzewo do 45 m wysokości, duże liście, kwiaty pomarańczowe w kulistych kwiatostanach. Kwiaty używane do wyrobu perfum. Na pn. Indii związane z kultem Kryszny, na pd. nazywane drzewem Parwati.
łacina: Neolamarckia cadamba liczba wzmianek: 10 |
|||
kalāya |
groch zwyczajny polny – jednoroczna roślina strączkowa, kwiaty czerwono fioletowe. W MBh wykorzystywana jako określenie maści koni.
łacina: Pisum sativum liczba wzmianek: 2 |
|||
karavīra |
oleander – duży krzew lub małe drzewo, kwiaty zebrane w kwiatostany, w kilku kolorach (czerwone, różowe lub białe), pachnące. Roślina wydziela mleczny sok i jest trująca.
łacina: Nerium oleander liczba wzmianek: 7 |
|||
karīra |
karira – krzew do 5 m wysokości, owoce jadalne (gotowane z warzywami, marynowane). W MBh występuje niemal zawsze razem z drzewami śami i piku (śamī, pīlu).
łacina: Capparis decidua liczba wzmianek: 4 |
|||
karṇikāra |
karnikara (hindi: kanak ćampa) – drzewo do 30 m wysokości, o białych, mięsistych kwiatach. W MBh girlandę z kwiatów karnikary nosi Śiwa (12.310.20). Drzewo karniki (symbol niewzruszoności) spadające ze szczytu góry pojawia się w domenie źródłowej metafory zabijanego potężnego wojownika (np. 7.28.43). Sztandar z drzewem karnika (lub z niego wykonany) posiada Abhimanju.
łacina: Pterospermum acerifolium inne nazwy: karṇikā (1) liczba wzmianek: 25 |
|||
kāśa |
kaśa – wieloletnia trawa dorastająca do 3 m wysokości. Wyplata się z niej maty do siedzenia. W tekście MBh często występuje razem z trawą kuśa.
łacina: Saccharum spontaneum liczba wzmianek: 8 |
|||
kāśmarya |
gmelina, biała teczyna (hindi: gamhar) – szybko rosnące drzewo do 20 m, kwiaty brązowożółte. Drewno stosunkowo twarde wykorzystuje się do wyrobu mebli, instrumentów i domowych sprzętów.
łacina: Gmelina arborea inne nazwy: kāśmarī (1) liczba wzmianek: 3 |
|||
kesara |
Może mieć kilka znaczeń:
- pręciki kwiatu lotosu (1.176.29 – aparat krytyczny), - Mesua ferrea (ang. ironwood) – wysokie drzewo o twardym drewnie. Młode listki czerwonawe, białe pachnące kwiaty. Jedna ze strzał Kamadewy. W buddyzmie drzewo, pod którym ma zyskać oświecenie przyszły budda Maitreja (Maitreya). - Mimusops elengi – częściej w sanskrycie nazywane bakula. łacina: Mesua ferrea; Mimusops elengi liczba wzmianek: 11 |
|||
ketaka |
ketaki, pandan połaciowy – wiecznie zielony krzew lub małe drzewo, posiada korzenie przybyszowe, jest rozdzielnopłciowe. Kwiaty męskie duże, białe, pachnące. Okrągławe owoce jadalne. Występuje najczęściej na wybrzeżu lub wzdłuż rzek.
łacina: Pandanus tectarius inne nazwy: ketakī (3) liczba wzmianek: 5 |
|||
khadira |
akacja katechu – niewielkie drzewo, liście pierzaste z drobnymi listkami, drobne kwiaty zebrane w kłosach. Identyfikowane jako drzewo pojawiające się na pieczęciach z kultury harappańskiej.
łacina: Acacia catechu liczba wzmianek: 4 |
|||
kharjūra |
daktylowiec leśny – drzewo dorastające do 15 m wysokości, liście długie, pierzaste. Owoce – czerwonawe lub żółtawe pestkowce. Z soku z naciętego pnia wyrabia się cukier i wino.
łacina: Phoenix sylvestris liczba wzmianek: 3 |
|||
kimpāka |
kulczyba wronie oko – średniej wysokości drzewo, którego owoce (a właściwie znajdujące się w nich nasiona) są źródłem gorzkiej i trującej strychniny (wykorzystywana w medycynie). W MBh pojawia się jako domena źródłowa metafory skutków grzesznych czynów.
łacina: Strychnos nux-vomica liczba wzmianek: 2 |
|||
kiṃśuka |
leśny płomień, palaśa (ang. flame of the forest, hindi: palaś) – średniej wysokości drzewo do 15 m, pokrywające się pomarańczowymi kwiatami na wiosnę. Kwiaty używane w rytuałach, a drewno do ofiar. W MBh pojawia się w domenie źródłowej na określenie poranionego ciała wojownika.
łacina: Butea monosperma inne nazwy: palāśa (22) liczba wzmianek: 41 |
|||
kovidāra |
bauhinia – dosł. „łatwe bądź trudne do rozdwojenia”, niewysokie drzewo lub krzew, popularnie nazywane drzewem storczykowym, ale nie należy do tej rodziny. Ciemnoróżowe kwiaty. W tradycji sanskryckiej jedno z drzew w raju Indry. W MBh sztandar z bauhinią (lub z jej drzewa) posiada Dhrysztadjumna.
łacina: Bauhinia purpurea liczba wzmianek: 3 |
|||
kunda |
jaśmin wielokwiatowy albo gwiaździsty – duży krzew, białe kwiaty o intensywnym zapachu. W MBh używany na określenie białego koloru. Często występuje w złożeniu „jaśmin i księżyc” (kundendu).
łacina: Jasminum multiflorum liczba wzmianek: 7 |
|||
kuśa |
kuśa – gęstokępowa trawa do 1 m wysokości, uważana za świętą. Używana podczas ofiar i w rytuałach, wyplata się z niej maty do siedzenia i spania.
łacina: Desmostachya bipinnata inne nazwy: darbha (25) liczba wzmianek: 61 |
|||
kūṭaśālmali |
kutaśalmali (hindi: pithradź) – drzewo do 20 m wysokości, mocne drewno. Roślina użyteczna w medycynie ajurwedyjskiej; znana też pod nazwą rohitaka (rohītaka).
łacina: Aphanamixis polystachya liczba wzmianek: 2 |
|||
lakuca |
dziki chlebowiec – duże drzewo do 35 m wysokości, owoce mniejsze niż u chlebowca, jadalne. Cenne twarde drewno, roślina wykorzystywana w medycynie ajurwedyjskiej.
łacina: Artocarpus hirsutus liczba wzmianek: 1 |
|||
lodhra |
lodhra – małe wiecznie zielone drzewo do 7 m wysokości, drobne biało-żółtawe kwiaty zebrane w gronach.
łacina: Symplocos racemosa liczba wzmianek: 6 |
|||
madhūka |
madhuka – dosł. „miodowe”, szybko rosnące drzewo do 20 m wysokości. Kwiaty wykorzystywane do produkcji alkoholu przez ludy plemienne.
łacina: Madhuca longifolia liczba wzmianek: 4 |
|||
mādhavī |
madhawi – wiecznie zielony krzew pnący, kwiaty zebrane w gronach, biało-żółte, pachnące. Występuje we Wryndawanie, związany z historiami Kryszny.
łacina: Hiptage benghalensis liczba wzmianek: (32*) |
|||
māṣa |
fasolka mung – fasola złota, gatunek strączkowych, ma żółte kwiaty. W MBh wykorzystywany na określenie koloru żółtego np. maści koni.
łacina: Vigna radiata liczba wzmianek: 7 |
|||
mucukunda |
mućukunda – średniej wielkości wiecznie zielone drzewo, kwiaty białe, pachnące. W MBh pojawia się jako imię władcy z przeszłości, który pomagał bogom w wojnach i poprosił o błogosławieństwo nieprzerwanego snu – obudzony przez Krysznę.
łacina: Pterospermum suberifolium liczba wzmianek: (21*) |
|||
nikumbha |
kroton, krocień - roślina zielna z rodziny wilczomleczowatych, wykorzystywana w medycynie (działanie przeczyszczające). W MBh termin wykorzystywany jako imię bohaterów.
łacina: Croton tiglium liczba wzmianek: (6*) |
|||
nīpa |
iksora szkarłatna – wiecznie zielony krzew lub niewielkie drzewo o szerokiej koronie. Kwiaty 4-płatkowe w baldachach, czerwone. Łacińska nazwa ixora ma być fonetycznym zapisem sanskryckiego słowa īśvara. W rytuałach hinduskich kwiaty ofiarowywane Śiwie.
łacina: Ixora coccinea liczba wzmianek: (8*) |
|||
nyagrodha |
figowiec banian lub bengalski – dosł. „rosnący w dół”, duże drzewo z rozłożystą koroną i korzeniami przybyszowymi. Święte drzewo w hinduizmie i buddyzmie. W MBh jego korona jest schronieniem dla ascetów i wieszczów, pod nim medytuje Śiwa, a widok sowy mordującej wrony w jego konarach (10.1.21) staje się dla Aśwatthamany inspiracją do rzezi w uśpionym obozie synów Pandu. Nilą (nīla) w partiach kosmologicznych nazywane jest pasmo górskie położone na północ od Meru, być może jego nazwa pochodzi od banianu (nīla).
łacina: Ficus bengalensis inne nazwy: nīla (44*), vaṭa (21) liczba wzmianek: 32 |
|||
padma |
lotos orzechodajny – roślina wodna, piękne kwiaty różowe lub białe (puṇḍarīka) i duże owalne liście, jadalna. Święta w hinduizmie i buddyzmie. W MBh najczęściej płatki lotosu pojawiają się w domenie źródłowej metafory określającej piękne części ciała (twarz, oczy). Liście lotosu wykorzystywane są w domenie źródłowej braku lgnięcia do przedmiotu (kropla wody nie dotyka powierzchni liścia choć się na nim znajduje). Jest to też nazwa formacji militarnej (7.53.27) oraz określenie jednego z siedmiu mitycznych kontynentów (puṣkara-dvīpa).
łacina: Nelumbo nucifera inne nazwy: puṣkara (157*), puṇḍarīka (29) liczba wzmianek: 212 |
|||
panasa |
chlebowiec – duże drzewo o charakterystycznych wielkich mięsistych owocach (ang. jackfruit) wykorzystywanych w kuchni (surowy i gotowany).
łacina: Artocarpus heterophyllus liczba wzmianek: 15 |
|||
pārijāta |
drzewo koralowe, erytryna zmienna – drzewo do 20 m wysokości, charakterystyczne jaskrawoczerwone kwiaty. W literaturze sanskryckiej jedno z drzew w raju Indry. W MBh słynie z tego, że Kryszna wykradł je z ogrodów Indry i przywiózł na ziemię (7.10.22).
łacina: Erythrina variegata inne nazwy: mandāra (7), pāribhadraka (1) liczba wzmianek: 12 |
|||
parūṣaka |
grewia (hindi: falsa) – krzew lub małe drzewo do 8 m wysokości, liście okrągławe, małe jagodowe czarne owoce jadalne.
łacina: Grewia asiatica liczba wzmianek: 2 |
|||
pāṭala |
patala (hindi: padri) – duże drzewo do 30 m wysokości, kwiaty różowe w kształcie trąbki. W MBh wykorzystywane jako określenie barwy.
łacina: Stereospermum chelonoides liczba wzmianek: 3 |
|||
pīlu |
salwadora – krzew (do 7 m), popularny w suchym klimacie (pasza dla wielbłądów i kóz), wytrzymuje duże zasolenie gleby. W MBh często z występuje z drzewami śami i karira (śamī, karira)
łacina: Salvadora oleoides liczba wzmianek: 6 |
|||
plakṣa |
figowiec plaksza (ang. laurel fig) – duże wiecznie zielone drzewo, ma korzenie przybyszowe. W MBh od niego pochodzi nazwa jednego z siedmiu mitycznych kontynentów (plakṣadvīpa).
łacina: Ficus microcarpa liczba wzmianek: 11 |
|||
priyāla |
prijal (hindi: ćirondźi) – średniej wielkości drzewo do 18 m wysokości, drobne białawe kwiaty. Owoce – pestkowce w smaku przypominają migdały, używane jako przyprawa. Kora wykorzystywana w medycynie ajurwedyjskiej.
łacina: Buchanania lanzan liczba wzmianek: 5 |
|||
sarṣapa |
gorczyca (kapusta) sitowata – jednoroczna roślina do 1 m wysokości, żółte kwiatki. W MBh używana na określenie żółtej barwy, np. koni (7.22.44).
łacina: Brassica juncea liczba wzmianek: 6 |
|||
syandana |
sandan (hindi: sandan) – małe drzewo do 12 m wysokości, liście duże trójlistkowe, kwiaty drobne zebrane w kwiatostany, białe lub różowe. W literaturze sanskryckiej popularne określenie na rydwan.
łacina: Desmodium oojeinense liczba wzmianek: (81*) |
|||
śaivala |
wodorosty, trawy wodne, np.
- blyksa - roślina wodna, wpół wynurzona, - rogatek sztywny – roślina wodna, zanurzona, do 90 cm długości. W partiach batalistycznych MBh w metaforze rzeki trupów włosy rycerzy przyrównane są do śaiwali. łacina: Blyxa octan dra lub Ceratophyllum demersum liczba wzmianek: 19 |
|||
śāka |
teczyna wyniosła, dąb indyjski – duże drzewo do 40 m wysokości, duże liście, drobne pachnące kwiaty. Znane z twardego drewna, odpornego na wodę – wykorzystywane do budowy okrętów czy wagonów kolejowych. W MBh Od niego pochodzi nazwa jednego z siedmiu mitycznych kontynentów (śākadvīpa). W sanskrycie jest to również określenie na potrawy wegetariańskie (szczególnie z zielonych liści).
łacina: Tectona grandis liczba wzmianek: 2 |
|||
śāla |
śala, damarzyk mocny (hindi: sal)– wysokie drzewo do 35 m wysokości, w suchym terenie zrzuca liście zimą. Ma drobne białawe kwiaty o żółtych środkach. Częsty motyw w rzeźbie indyjskiej – jakszini stojąca pod drzewem śala (śālabhañjikā). MBh 7.22.23 przyrównuje barwę kwiatów do wschodzącego słońca (ādityataruṇa) i wykorzystuję ją na określenie maści koni. W Ramajanie Rama przebija jedną strzałą siedem drzew śala.
łacina: Shorea robusta inne nazwy: sāla (9) liczba wzmianek: 51 |
|||
śalmali |
wełniak azjatycki (ang. cotton tree) – drzewo do 40 m wysokości, zrzuca liście w styczniu, by w lutym zakwitnąć dużymi czerwonymi kwiatami. Owoce – podłużne, wypełnione białym puchem. W MBh od niego pochodzi nazwa jednego z siedmiu mitycznych kontynentów (śalmalidvīpa).
łacina: Bombax ceiba liczba wzmianek: 26 |
|||
śamī |
śami – krzew lub nieduże drzewo do 10 m wysokości, o głęboko sięgających korzeniach. Długowieczne. Jest w stanie przetrwać na pustyni – przykładem jest Drzewo Życia na wyspie Bahrain wiązane z rajem boga Enkiego. W MBh wiązane z krzesaniem ognia: pierwszy ogień miał wykrzesać Pururawasa przez pocieranie drewna śami i aśwathy. W drzewie śami chowa się ogień bojąc klątwy Bhrygu (9.46.12-20). Na drzewie śami Pandawowie schowali swoje bronie przed udaniem się na dwór Wiraty (4.5.12-27).
łacina: Prosopis cineraria czasem identyfikowane jako Acacia catechu – patrz: khadira liczba wzmianek: 30 |
|||
śara |
trzcinowiec dziki – kępiasta trawa dorastająca do 1,5 m wysokości. W MBh typowe określenie na strzałę, do których wyrobu były wykorzystywane były źdźbła tej trawy.
łacina: Saccharum arundinaceum lub Saccharum bengalense liczba wzmianek: (2810*) |
|||
śirīṣa |
śiris (hindi: siris) – średnie drzewo do 20 m wysokości o parasolowatej koronie. Liście pierzaste, kwiaty białe o wielu pręcikach, silnie pachnące. Owoce – strąki.
łacina: Albizia lebbeck liczba wzmianek: 3 |
|||
śṛṅgāṭa |
kotewka orzech wodny – wodna roślina jednoroczna. Liście i kwiaty unoszą się na powierzchni wody. Orzechy przypominają kotwicę – stąd jej nazwa. Roślina lecznicza i ozdobna.
łacina: Trapa natans liczba wzmianek: 1 |
|||
tāla |
palma winna, palmira, winodań wachlarzowata, borazus – palma do wysokości 30 m, o wachlarzowatych liściach i kulistej koronie, okrągławe owoce do 20 cm średnicy – jadalne. W MBh występuje jako godło na sztandarze Balaramy i Bhiszmy. Często pojawia się na określenie łuku (tālamātra), co może wskazywać na jego wielkość, ale raczej oznacza materiał, z którego został wykonany (Arthaśāstra 2.18.8-11 informuje, że drewno palmiry było jednym ze składników łuku kompozytywego).
łacina: Borassus flabellifer liczba wzmianek: (65*) |
|||
tamāla |
identyfikowany jako:
tamal, fałszywy mangostan – nieduże drzewo, żółte owalne owoce, jadalne, z których produkuje się żółty barwnik. łacina: Garcinia xanthochymus liczba wzmianek: 4
łacina: Crateva religiosa
łacina: Cinnamomum tamala |
|||
tilaka |
tilaka, arni – krzew do 3 m wysokości, rosnący na suchych terenach. Pachnące kwiaty w wiechach białe lub różowe z długimi pręcikami.
łacina: Clerodendrum phlomidis czasem identyfikowane również jako Symplocos racemosa – patrz: lodhra liczba wzmianek: 7 |
|||
tinduka |
indyjska hurma – duże drzewo do 35 m wysokości, czarna kora, drobne kwiaty, owoce jadalne. Lliście i niedojrzałe owoce służyły do farbowania tkanin na czarno.
łacina: Diospyros malabarica liczba wzmianek: 6 |
|||
udumbara |
figowiec groniasty – długowieczne drzewo do 30 m wysokości, z nieregularną koroną. Owocostany (figi) wyrastają tuż przy pniu. W MBh używany jest jako symbol symbiozy między figą a bleskotką (12.187.38).
łacina: Ficus racemosa liczba wzmianek: 14 |
|||
utpala |
lilia wodna – roślina wodna, piękne kwiaty i duże owalne liście, układające się na powierzchni wody. Roślina jadalna, ma właściwości lecznicze. Szczególnie wyróżnia się niebieskie lilie wodne (nīlotpala). Natomiast kumuda to lilia (na ogół biała), która rozkwita przy świetle Księżyca.
łacina: Nymphaea nouchali inne nazwy: nīlotpala (14), kumuda (10) liczba wzmianek: 19 |
|||
vaṃśa |
bambus żelazny – wieloletnia trawa o grubych drewniejących łodygach dochodzących do 18 m wysokości, wykorzystywana jako materiał budulcowy.
łacina: Dendrocalamus strictus liczba wzmianek: (281*) |
|||
vāraṇapuṣpa |
indyjski laurowiec, tamanu – średnie, wiecznie zielone drzewo do 18 m wysokości, drobne kwiaty. Znane z całym regionie Australii i Oceanii. Drewno wykorzystywano do budowy statków. Olej z nasion tamanu stosowany jest w kosmetyce i medycynie polinezyjskiej. Dziś często sadzone jako drzewo ozdobne.
łacina: Calophyllum inophyllum liczba wzmianek: 1 |
|||
veṇu |
bambus trzcinowaty – wieloletnia trawa o drewniejących łodygach dochodzących do 30 m wysokości, lekki i wytrzymały materiał budulcowy. W sanskrycie określenie na flet, który był wykonywany z tego gatunku bambusa.
łacina: Bambusa bambus inne nazwy: kīcaka-veṇu (2) liczba wzmianek: 25 |
|||
vetasa |
kalamus rotangowy – pnąca roślina o kolczastych długich wiotkich pędach, które są ulistnione. Kwiaty w wiotkich kwiatostanach, owoce kuliste, jadalne. Giętkie łodygi używane do wyrobu koszy, mat, mebli.
łacina: Calamus rotang liczba wzmianek: 10 |
|||
vibhītaka |
migdałecznik bibhitaka – drzewo do 30 m wysokości, duże liście. Owoce wykorzystywane w indyjskiej medycynie (składnik mieszanki triphala).
łacina: Terminalia bellirica liczba wzmianek: 10 |
|||
Pages in category "Katalog roślin"
The following 16 pages are in this category, out of 16 total.
