Śmierć Dźajadrathy – noc (jayadrathavadha)

Śmierć Dźajadrathy

Dzień trzeci generalstwa Drony (Jayadrathavadha / Tṛtīyadivasa 7.52-60)

Streszczenie

Czwarta sekcja księgi Drony znajduje się na pograniczu dwóch większych. Można ją zaliczyć do „Zabicia Abhimanju”, gdyż akcja toczy się wieczorem, w nocy i o poranku zaraz po jego śmierci (przed rozpoczęciem czwartego dnia generalstwa Drony). Niemniej pasuje ona również do sekcji „Śmierć Dźajadrathy”, do której jest włączana przez większość skrybów. Biorąc pod uwagę specyfikę tematyki, wyróżniamy ją jako osobny dział.

Sekcja składa się z dziewięciu rozdziałów. Pierwsze dwa dotyczą ślubu, który złożył Ardźuna. Dowiadujemy się z nich o strachu Dźajadrathy, który planuje rejteradę. Durjodhana i Drona uzgadniają, że stworzą szyk zapewniający mu bezpieczeństwo. Usłyszawszy od szpiegów wieści z wrogiego obozu, Kryszna rozmawia z Ardźuną o niefortunnej sytuacji, w której się znaleźli za sprawą ślubu.

Kolejne dwa rozdziały to wzruszająca lamentacja Subhadry po śmierci syna i pocieszenia udzielane jej przez Krysznę. Rozdziały są ciekawym uzupełnieniem lamentacji Judhiszthiry i Ardźuny z poprzedniej sekcji. Szczególnie poruszający jest rozbudowany opis, który zestawia piękno i delikatność syna z trupem leżącym na bitewnym polu. Dydaktyzująco w tym kontekście brzmi lista dobrych uczynków, wiodących ku pomyślnym światom, umieszczona przy okazji życzenia dobrego losu synowi.

Rozdziały 56 i 57 są głównym powodem, dla którego warto wyróżnić niniejszą sekcję jako osobną. Opisują sen Ardźuny, podczas którego zdobywa on pocisk Paśupaty. Opowieść można potraktować jako interpolację, gdyż rozdział 56 kończy się rozmową Krzyszny i Daruki, a rozdział 58 zaczyna od nawiązania do tej konwersacji. Taki układ można jednak równie dobrze uznać za zręczne wprowadzenie wątku – wydarzenie odbywa się we śnie Ardźuny i Kryszna nie musi być świadomy swego udziału w eskapadzie. Sen jest mistyczny i pełen symboliki – wisznickiej, śiwaickiej i elementów tantrycznych. Ardźuna i Kryszna podróżują w przestworzu nad niebiańskimi światami ku siedzibie Śiwy. Tam spotykają boga, który powierza im zadanie przyniesienia mu łuku i strzały. Obserwując użycie broni, Ardźuna poznaje sekret pocisku.

Trzy ostatnie rozdziały sekcji to opis poranku władcy, począwszy od obudzenia, masażu i ubierania po wejście do sali tronowej. Porannemu spotkaniu wojowników i ich wyruszeniu do boju towarzyszy niepokój o możliwość wypełnienia ślubu przez Ardźunę.

Inne ciekawe wątki wplecione w treść sekcji

• użycie szpiegów do pozyskiwania informacji z obozu wroga (7.52.1; 7.53.4);
• dobre i złe omeny bacznie obserwowane przez bohaterów (7.54.1-8; 7.60.25-27);
• lamentacja Subhadry (7.55), w tym lista pobożnych uczynków zapewniających pomyślność po śmierci (7.55.20-31);
• opis wieczornych obrządków (7.56.1-5) oraz detale z poranka króla (7.58.1-27);
• opis wyposażenia rydwanu (7.56.31-41);
• niebiańskie światy po drodze do siedziby Śiwy (7.57.20-32);
• modlitwy do Śiwy – litanie imion (7.57.40-44, 49-58);
• procedura przekazania boskiego pocisku (7.57.73-80).

Rozdziały

nr strof	Streszczenia rozdziałów
52. Pokrzepienie Dźajadrathy (Jayadrathasamāśvāsana)
1-12	Dźajadratha dowiaduje się od szpiegów o przyrzeczeniu Ardźuny i prosi Kaurawów o pozwolenie ucieczki lub roztoczenie opieki.
13-19	Durjodhana wymienia wojowników po swojej stronie, wychwala króla Sindhu i zapewnia, że cała armia jest do jego dyspozycji.
20-33	Dźajadratha pyta Dronę o różnice między nim a Ardźuną, Drona zapewnia, że ochroni Dźajadrathę, ale rozwodzi się nad nieuchronnością śmierci.
53. Rozmowa Kryszny z Ardźuną – relacja z obozu Durjodhany (Jayadrathavadha)
1-24	Kryszna karci Ardźunę za lekkomyślną przysięgę i relacjonuje zasłyszane przez szpiegów wydarzenia z obozu Kaurawów.
25-30	Kryszna opisuje podjęte przez Kaurawów kroki, by chronić Dźajadrathę (rozstawienie wojowników w szyku wozu) i nakreśla zadanie stojące przed Ardźuną – konieczność pokonania sześciu wojowników wraz z ich armiami.
31-56	Ardźuna wychwala swoje zdolności i zapowiada pogrom armii Drony.
54. Pocieszenie Subhadry (Subhadrāśvāsana)
1-8	Złe omeny powiązane ze złością Nary i Narajany.
9-11	Ardźuna radzi Krysznie, by pocieszył siostrę Subhadrę i jej synową Uttarę.
12-26	Słowa pocieszenia: nieuchronność losu, zacne przeznaczenie wojownika, zapowiedź zemsty na Dźajadracie.
55. Lamentacja Subhadry (Subhadrāvilāpa)
1-19	Subhadra opłakuje syna: kontrasty: piękno syna i okropieństwo śmierci, komfort za życia i niewygoda poległego; obarczenie winą opiekunów syna; pragnienie śmierci; rozpacz nad nietrwałością świata i przedwczesną śmiercią dziecka.
20-31	Subhadra życzy synowi pomyślnego przeznaczenia: lista zasług, które po śmierci zapewniają dobry los (stały motyw: „…idź, o synku do ich celu”).
32-40	Subhadra mdleje, Kryszna ją cuci i wygłasza pocieszającą mowę.
56. Kryszna zwierza się Daruce ze swej troski (Kṛṣṇadārukasaṃbhāṣaṇa / Vāsudevacintā)
1-5	Przygotowania do snu: oczyszczenie, słanie łoża, obiata dla Śiwy, pożegnanie przyjaciół.
6-16	Kryszna udaje się do swego obozu, bezsenność wojowników – rozmyślania o potyczce.
17-30	Kryszna budzi się i mówi Daruce o swoim strapieniu i miłości do Ardźuny.
31-41	Kryszna prosi Darukę o przygotowanie rydwanu: opis ekwipunku.
57. Ardźuna we śnie udaje się do siedziby Śiwy – zdobycie pocisku Paśupaty (Arjunapāśupatāstraprāpti / Kailāsayātrā)
1-8	Kryszna przychodzi do Ardźuny we śnie i mówi o niszczącej sile smutku.
9-13	Ardźuna wyjawia swą niepewność co do zgładzenia Dźajadrathy.
14-19	Kryszna opisuje pocisk Paśupaty i doradza rozmyślanie o Śiwie.
20-32	Podróż w medytacji przez nieboskłon ku siedzibie Śiwy: Ganga w krainie Kuwery; góra Mandara, Himalaje; mityczne szczyty i krainy.
33-45	Opis Śiwy i jego siedziby (litania imion bóstwa).
46-62	Śiwa pyta o przyczynę przybycia, Ardźuna wysławia boga (litania imion) i prosi o boski pocisk.
63-66	Śiwa kieruje przyjaciół do jeziora, w którym zostawił swój łuk i strzałę.
67-72	Węże w jeziorze pod wpływem chwalby Śiwy przemieniają się w strzałę i łuk.
73-81	Ardźuna otrzymuje od Śiwy pocisk Paśupaty.
58. Poranne czynności Judhiszthiry – przybycie Kryszny (Pratidinakṛtyānavare kṛṣṇāgamana / Yudhiṣṭhirakālyavidhi)
1-27	Poranne rytuały Judhiszthiry: budzenie muzyką i hymnami; namaszczenia, kąpiel; czczenie ognia, obdarowywanie braminów; oglądanie dobrowróżbnych przedmiotów; przyjmowanie hołdu poddanych w sali tronowej.
28-33	Wejście Kryszny do sali tronowej i towarzyszący mu zgiełk.
59. Judhiszthira wychwala Krysznę, a Kryszna Ardźunę (Arjunapraśaṃsā / Vāsudevayudhiṣṭhirasaṃvāda)
1-7	Słowa powitalne Judhiszthiry do Kryszny, wchodzą wojownicy i zajmują odpowiednie miejsca (Kryszna i Jujudhana siadają na jednym tronie).
8-13	Judhiszthira wychwala Krysznę i prosi go o opiekę.
14-21	Kryszna wychwala zdolności Ardźuny i zapowiada śmierć Dźajadrathy.
60. Ardźuna relacjonuje sen i rusza do boju (Rātrikathāsvapnavṛttānta / Arjunaniryāṇa)
1-4	Judhiszthira wita przybyłego Ardźunę.
5-7	Ardźuna opowiada o nocnym spotkaniu z Śiwą.
8-13	Wojownicy opuszczają namiot Judhiszthiry, Kryszna szykuje rydwan.
14-26	Ardźuna z Kryszną i Jujudhaną wsiadają na rydwan i wyruszają do boju – porównania z mitycznymi wydarzeniami, np. Indra wybierający się na ofiarę z dwoma Aświnami.
27-34	Widząc pomyślne omeny, Ardźuna pełen optymizmu obwieszcza Jujudhanie swoje zwycięstwo i nakazuje mu chronić Judhiszthirę.