Wespół przysięgający (saṃśaptakavadha)

Unicestwienie wespół przysięgających

Dzień drugi generalstwa Drony (Saṃśaptakavadha / Dvitīyadivasa 7.16-31)

Streszczenie

Druga sekcja księgi Drony rozpoczyna się dwunastego dnia zmagań. W jej skład wchodzi szesnaście rozdziałów układających się w trzy główne wątki:

1. przysięga Trigartów i ich zmagania z Ardźuną (7.16-17, 26);
2. staranie Drony, by pojmać Judhiszthirę (7.19-21, 24, 29-31);
3. dokonania Bhagadatty i jego śmierć (7.25, 27-28).

Wątki te przeplatają się ze sobą, gdyż Sańdźaja przenosi opis z południowego pogranicza pola bitwy, gdzie Ardźuna zmaga się z Trigartami, do jej centrum, gdzie stoją Judhiszthira i atakujący go Kaurawowie. Elementem spajającym jest walka Bhagadatty. W pokonanie tego dosiadającego słonia władcy Pragdźjotiszy musi się zaangażować sam Ardźuna, który po wytraceniu Trigartów wraca na główny plac zmagań.

Wyróżniającym się wątkiem militarnym są opisy zmagań prowadzonych na słoniach, których najczęściej dosiadają ludy dzisiejszego Bengalu i Asamu (Angowie, Pragdźjotiszowie). Szarża słoni opisana jest w rozdziale dziewiętnastym (7.19.38-55). Następnie Durjodhana z falangą słoni atakuje Judhiszthirę, a Bhima zabija jadącego na słoniu władcę Angów (7.25.3-18). Opisy walki na słoniu towarzyszą wszystkim rozdziałom poświęconym Bhagadatcie (7.25.27-28). Obfitują one w barwne szczegóły, czasem baśniowe, takie jak zapalanie się kłów słoni od tarcia, czasem humorystyczne, jak wystraszenie koni Bhimy strumieniem wody wytryśniętej z trąby słonia, a innym razem makabryczne, jak eksplozja głowy wojownika nadepniętego przez słonia, zniszczenie rydwanu podniesionego trąbą czy obraz wnętrzności ściekających z ciosów.

W sekcji pojawiają się też boskie pociski stosowane przez bohaterów do masowego zadawania śmierci przeciwnikom lub w walce z potężnym oponentem. Ardźuna używa przeciw Trigartom trzech takich pocisków, którymi są:

• pocisku boskiego cieśli (tvāṣṭra 7.18.7-16) – tworzy złudzenie mnogich postaci jednego wojownika;
• pocisk wietrzny (vāyavyāstra 7.18.22-27) – wywołuje huragan unoszący wrogów;
• pocisk gromu (vajrāstra 7.26.20-26).

Bhagadatta zaklina ankus pociskiem Wisznu i uwalnia go ku Ardźunie (vaiṣṇavāstra 7.28.16-35). Tu bardowie w usta Kryszny wkładają opowieść o historii tego pocisku. Śakuni dezorientuje Ardźunę pociskiem ułudy (māyā), tworzącym kolejne wizje:

• spadającej broni i atakujących zwierząt;
• ciemności z bezcielesnym głosem;
• zalewających strug wody.

Ardźuna ripostuje, niszcząc każdą złudę:

• siecią strzał,
• pociskiem gwiezdnym (jyotiṣa);
• pociskiem Słońca (ādityāstra) (7.29.15-26);

Karna wypuszcza przeciw Ardźunie pocisk ogniowy (āgneya 7.31.51-52).

Sekcja zawiera długą listę pojedynkujących się par (7.24), wyliczenie wojowników stojących w różnych częściach formacji orła (suparṇa, 7.19.5-21) oraz wykaz bohaterów wraz z maściami ich koni (7.22). Mimo swojej monotonności fragmenty te są doskonałym źródłem uzupełniającym charakterystykę bohaterów. Dowiadujemy się z nich o pokrewieństwie, animozjach, rodach i krainach, z których pochodzą wojownicy.

Inne ciekawe wątki wplecione w treść sekcji

• wracającym motywem są opisy wojennego chaosu (7.17.24-26; 7.19.32-37; 7.31.12-33, 68-72) oraz pobojowiska pełnego trupów (7.18.28-37; 7.26.20-26; 7.29.30-41; 7.31.73-77);
• lista grzechów wiodących do złych światów (7.16.29-36),
• rozmowa Durjodhany i Karny – zniewagi, jakich doświadczyli Pandawowie (7.21);
• przedstawienie maści koni głównych wojowników po stronie Pandawów (7.22);
• lament Dhrytarasztry nad nieubłagalnością przeznaczenia (7.23);
• historia zdobycia przez Bhagadattę pocisku Wisznu (vaiṣṇavāstra), wzmianka o poczwórnej inkarnacji Wisznu (7.28.22-35).

Rozdziały

nr strof	streszczenia rozdziałów
16. Przysięga Trigartów i odciągnięcie Ardźuny (Traigārtapratijñā / Arjunaniryāṇa)
1-10	Drona tłumaczy się Durjodhanie z porażki i radzi, by ktoś wyzwał Ardźunę na pojedynek.
11- 21	Trigartowie na czele z Suśarmanem obiecują odciągnąć Ardźunę z pola bitwy: lista wojów i ludów towarzyszących Trigartom.
22-28	Opis ceremonii zaprzysiężenia.
29-36	Treść ślubu: wyliczenie grzeszników, których przeznaczenie będzie udziałem przysięgających, gdy złamią obietnicę (zabójca bramina, pijak, spółkujący z żoną mistrza itd.).
37-43	Ardźuna wyzwany do walki przez Trigartów waha się, czy opuścić Judhiszthirę.
44-49	Za zgodą Judhiszthiry Ardźuna powierza opiekę nad bratem Satjadźitowi, a sam atakuje Trigartów.
17. Śmierć Sudhanwy i dezercja Trigartów (Sudhanvavadha / Saṃśaptakabhage nivartana)
1-3	Trigartowie ustawiają formację półksiężyca (candrārdha) i z entuzjazmem witają zbliżającego się Ardźunę.
4-10	Ardźuna drwi z entuzjazmu Trigartów i wywołuje przerażenie samym dęciem w konchę.
11-17	Wymiana strzał między Ardźuną i Trigartami.
18-23	Pojedynek z braćmi z Trigartów i zabicie Sudhanwy.
24-26	Pogrom Trigartów i ich dezercja.
27-31	W ostrych słowach Suśarman zapobiega ucieczce towarzyszy.
18. Wytracenie Trigartów – pocisk boskiego cieśli, pocisk wietrzny i opis pobojowiska (Traigartasainyavadha)
1-6	Ardźuna prosi Krysznę o skierowanie rydwanu przeciw wracającym Trigartom – opis zręczności w powożeniu.
7-16	Armia Narajany skrywa rydwan Ardźuny w potoku strzał, a ten wyzwala pocisk boskiego cieśli (tvāṣṭra) i ukazuje się w licznych postaciach – przeciwnicy pod wpływem iluzji mordują się nawzajem.
17-20	Radość Trigartów myślących, że pokonali Ardźunę.
21	Niepokój Kryszny, kiedy nie widzi Ardźuny skrytego w powodzi strzał.
22-27	Ardźuna wyswobadza się, używając pocisku wietrznego (vāyavyāstra) – pogrom Trigartów.
28-37	Opis pobojowiska po starciu.
38-39	W czasie gdy Ardźuna wyniszcza Trigartów, Drona atakuje Judhiszthirę.
19. Szyk orła, bitewny chaos i szarża słoni (Vyūharacanāyāṃ vyākulayuddhavarṇana)
1-4	Opis wydarzeń z początku dnia: Drona planuje odciągnięcie Ardźuny i ustawia szyk orła (suparṇa), Judhiszthira zaś ripostuje szykiem połowy koła (maṇḍalārdha).
5-21	Wojownicy i ludy stojący w różnych częściach szyku orła.
22-27	Dhrysztadjumna zapewnia Judhiszthirę, że go ochroni, i rusza na Dronę.
28-31	Durmukha blokuje drogę Dhrysztadjumnie – potyczka.
32-37	Opis bitewnego chaosu.
38-55	Opis szarży słoni.
56-64	Wykorzystując zamęt, Drona rusza ku Judhiszthirze.
20. Klęska Pandawów – Drona zabija siedmiu wojowników (Pāṇḍavasenāparājaye satyajitprabhṛtisaptamahārathavadha)
1-16	Drona atakuje Judhiszthirę, którego osłaniają Pańćalowie, Satjadźit i Wryka – pojedynek i zabicie obu.
17-22	Judhiszthira dezerteruje po śmierci Satjadźita, chroni go Śatanika (młodszy brat Wiraty) – Drona obcina mu głowę.
23-30	Drona wytraca szeregi wrogów – opis zręczności.
31-38	Rzeka trupów stworzona przez Dronę: sztandary to wiry, miecze to ryby itd.
39-44	Drona zabija kolejnych wojowników: Drydhasena, Kszema, Wasudana.
45-53	Drona ponownie atakuje Judhiszthirę, który rejteruje – Drona zabija syna Drupady i kontynuuje pogrom.
21. Rozmowa Durjodhany z Karną na temat klęski Pandawów i mocy Bhimy (Duryodhanavākya / Karṇavākya / Pāṇḍvasenāparājaya)
1-6	Dhrytarasztra wychwala Dronę i prosi o dalsze wieści z pola walki.
7-17	Widząc pogrom Pandawów, Durjodhana opisuje Karnie opłakany stan ich wojsk.
18-27	Karna przypomina zniewagi, jakich zaznali Pandawowie, wychwala moc Bhimy i wyciąga wniosek, że wojska Pandawów zdławią Dronę, jeśli bramin nie będzie miał wsparcia.
28-29	Karna i Durjodhana ruszają na pomoc Dronie.
22. Maści koni (Aśvavarṇana / Aśvakathana)
1	Dhrytarasztra prosi o przedstawienie cech rydwanów wojowników, którzy otoczyli Dronę.
2-63	Sandźaja przedstawia wojowników po stronie Pandawów i opisuje maści ich koni.
23. Rozważania Dhrytarasztry – zaduma nad przeznaczeniem (Dhṛtarāṣṭrapraśna)
1-6	Los ludzki zależy od przeznaczenia – mimo skrajnego ubóstwa Judhiszthira zdołał zebrać zwolenników.
7-12	Zaduma nad śmiercią Drony i urzeczywistnieniem się przepowiedni Widury.
13-16	Dążenie do zysku wiedzie do złego losu po śmierci.
17-19	Prośba o dalszy opis bitwy.
24. Pojedynki (Dvaṃdvayuddha)
1-4	Sandźaja kontynuuje opowieść – Drona wstrzymany przez powracające siły Pandawów, podnosząca morale przemowa Durjodhany.
5-61	Opisy kolejnych pojedynków oparte na podobnym schemacie: atakujący wojownik z armii Pandawów i jego oponent z armii Kaurawów (powtarzający się motyw: „wnet od Drony go odgrodził”), bohaterowie dobierani według podobieństwa wieku i wzajemnej wrogości.
25. Bhagadatta zwycięża Pandawów – walka na słoniu (Bhagadattajaye paṇḍavasenāpalāyana / Gajavijaya)
1-2	Dhrytarasztra pyta, co się stało po odparciu Pandawów i jak przebiegają zmagania Ardźuny.
3-13	Sandźaja kontynuuje opis zmagań z poprzedniego rozdziału: Durjodhana z falangą słoni rusza na Bhimę, ten dokonuje pogromu wśród zwierząt, pojedynek Bhimy i Durjodhany, opis proporca Durjodhany.
14-18	Bhima zabija jadącego na słoniu władcę Angi, który spieszy na pomoc Durjodhanie.
19-25	Bhagadatta atakuje Bhimę: roznosi się wieść o śmierci Bhimy, oddziały Pandawów nacierają na Bhagadattę.
26-55	Brawurowe dokonania Bhagadatty i jego słonia: pojedynek słoni, zabicie władcy Daśarnów, zniszczenie rydwanu Jujudhany, pogrom armii Pandawów, zmiażdżenie rydwanu Jujutsu, dezercja Pandawów.
56-59	Pochwała słonia Bhagadatty (metrum dwunastosylabowe – vaṃśasthavila).
26. Ardźuna rusza na pojedynek z Bhagadattą – zgromienie Trigartów (Saṃśaptakavadha / Bhagadattavadha)
1-8	Ardźuna wychwala siłę Bhagadatty i jego słonia.
9-14	Kryszna kieruje rydwan Ardźuny przeciwko Bhagadatcie, ale nacierają na niego Trigartowie – dylemat Ardźuny, z kim ma walczyć.
15-19	Ardźuna zwraca się przeciw Trigartom, tak jak sobie tego życzy Durjodhana.
20-26	Ardźuna wytraca Trigartów pociskiem gromu (vajrāstra) – opis masakry.
27-29	Wojownicy i Kryszna chwalą dokonania Ardźuny.
27. Starcie Bhagadatty z Ardźuną (Bhagadattārjunasamāgama)
1-5	Kryszna prowadzi rydwan ku armii Drony, lecz ponownie atakują go Trigartowie – Ardźuna pyta Krysznę, z kim ma walczyć.
6-10	Kryszna kieruje go przeciwko Trigartom – Ardźuna pozbawia świadomości Suśarmana i zabija jego brata.
11-20	Ardźuna zwraca się przeciw Kaurawom i Bhagadatcie – opis szarży.
21-30	Bhagadatta atakuje Ardźunę – pojedynek dwóch herosów.
28. Śmierć Bhagadatty (Bhagadattavadha)
1-5	Bhagadatta triumfuje – trafia Krysznę strzałami.
6-15	Zmagania Ardźuny z Bhagadattą: po zniszczeniu łuku Bhagadatta broni się oszczepami.
16-18	Bhagadatta zaklina ankus i ciska go jako pocisk Wisznu (vaiṣṇavāstra) ku Ardźunie – Kryszna zasłania przyjaciela swoim ciałem, pocisk zmienia się w wieniec.
19-21	Ardźuna karci Krysznę za mieszanie się do bitwy.
22-35	Kryszna przedstawia historię pocisku: cztery postaci Wisznu, Ziemia błaga zbudzonego ze snu Wisznu o broń dla Naraki, Bhagadatta dziedziczy oręż po Narace.
36-42	Ardźuna zabija Bhagadattę: strzela między guzy słonia, a następnie przeszywa serce Bhagadatty.
43-44	Opis powalonego Bhagadatty (metrum trisztubh).
	29. Ardźuna walczy z Gandharczykami – zabicie Vryszaki i Aćali, odpędzenie iluzji Śakuniego (Gāṃdhāraparājaye vṛṣakācalavadha / Śakuniparājaya)
1-14	Ardźuna oddaje cześć pokonanemu Bhagadatcie i odpiera atak Gandharczyków, zabijając bliźniaków Wryszakę i Aćalę.
15-26	Widząc śmierć braci, Śakuni rzuca zaklęcie iluzji na Ardźunę, który po kolei je odpędza: leci na niego broń (lista oręży) i atakują go zwierzęta – odpędza siecią strzał; nadciąga ciemność z bezcielesnym głosem – odpędza pociskiem gwiezdnym (jyotiṣa); zbliża się powódź – odpędza pociskiem Słońca (ādityāstra).
27-39	Haniebna ucieczka Śakuniego i rozpad armii Kaurawów na dwie części – opis pogromu Ardźuny.
40-41	Opis pobojowiska (metrum dwunastosylabowe – vaṃśasthavila).
	30. Zabicie Nili (Nīlavadha)
1-2	Dhrytarasztra pyta, czy udało się powstrzymać dezercję Kaurawów.
3-18	Połowa armii, która poszła za Droną, atakuje Judhiszthirę, na ich drodze stają: Satjaki, Bhima i Dhrysztadjumna – opis zmagań, Dhrysztadjumna atakuje Dronę.
19-26	Pojedynek Nili i Aśwatthamany – śmierć Nili.
27-29	Wojska Pandawów tracą zapał i zwracają myśli ku Ardźunie.
	31. Koniec drugiego dnia – bezład bitewny (Dvitīyāhnikasamāpta / Saṃkulayuddhavarṇana)
1-11	Bhima walczy z Droną, Karną, Durjodhaną i Aśwatthamanem – Judhiszthira wysyła mu wsparcie.
12-33	Opis straszliwej i bezładnej jatki.
34-38	Pandawowie atakują Dronę, a Kaurawowie go chronią.
39-48	Drona przypuszcza szturm, Ardźuna, uporawszy się z Trigartami, podąża przeciw niemu – opis pogromu Ardźuny.
49-67	Słysząc wezwania zbiegających towarzyszy, Karna staje przeciwko Ardźunie i uwalnia pocisk ogniowy (āgneya) – walka Pandawów z Karną, Ardźuna zabija trzech jego braci (Śatruńdźaya, Wipata), poranionego Karnę ratują Drona, Durjodhana i Dźajadratha.
68-72	Opis chaotycznej walki.
73-77	Pobojowisko i koniec dnia (metrum: rucirā, vaṃśasthavila i mieszane).