Category:Katalog roślin: Difference between revisions
From en-MahabharataWiki
Jump to navigationJump to search
imported>AndBab No edit summary |
No edit summary |
||
| (11 intermediate revisions by one other user not shown) | |||
| Line 1: | Line 1: | ||
[[Category:Flora]] | [[Category:Flora]] | ||
== | == Alfabetyczna lista roślin występujących w MBh == | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
|'''<big>sanskryt</big>''' | ! style="text-align: center;"|'''<big>sanskryt</big>''' | ||
|'''<big>opis</big>''' | ! style="text-align: center;"|'''<big>opis</big>''' | ||
! colspan="4" style="text-align: center;"| '''<big>zdjęcie</big>''' | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''arimeda'' ====== | ||
|'''arimeda''' – średniej wielkości drzewo, dobrze znosi susze, żółtawe kwiaty, kora wykorzystywana w medycynie ludowej. Czasem identyfikowane z drzewem śami (''śami''). | |'''arimeda''' – średniej wielkości drzewo, dobrze znosi susze, żółtawe kwiaty, kora wykorzystywana w medycynie ludowej. Czasem identyfikowane z drzewem śami (''śami''). | ||
| Line 16: | Line 16: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''arka'' ====== | ||
|'''arka, mleczara olbrzymia''' – krzew do 5 m wysokości, wydziela gęsty mleczny sok, który jest trujący, kwiaty w baldachach – kremowo-fioletowe. Roślina związana z kultem Słońca, które nazywane jest tym samym imieniem (''Arka''). W MBh (1.3) odnajdujemy historię Upamanju (''Upamanyu'',), który po zjedzeniu liści arki ślepnie, a odzyskuje wzrok sławiąc Słońce. Dziś używana w kulcie Śiwy. | |'''arka, mleczara olbrzymia''' – krzew do 5 m wysokości, wydziela gęsty mleczny sok, który jest trujący, kwiaty w baldachach – kremowo-fioletowe. Roślina związana z kultem Słońca, które nazywane jest tym samym imieniem (''Arka''). W MBh (1.3) odnajdujemy historię Upamanju (''Upamanyu'',), który po zjedzeniu liści arki ślepnie, a odzyskuje wzrok sławiąc Słońce. Dziś używana w kulcie Śiwy. | ||
* '''łacina:''' ''Calotropis gigantea'' | * '''łacina:''' ''Calotropis gigantea'' | ||
| Line 25: | Line 25: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''atasī''====== | ||
|'''len zwyczajny''' – jednoroczna roślina, dziś tylko uprawna, o | |'''len zwyczajny''' – jednoroczna roślina, dziś tylko uprawna, o niebieskich kwiatach. W MBh jest wykorzystywany jako metafora koloru cery Kryszny (''atasīpuṣpasaṃkāśa''). | ||
* '''łacina:''' ''Linum usitatissimum'' | * '''łacina:''' ''Linum usitatissimum'' | ||
| Line 37: | Line 37: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''[[Āmra (mango)|āmra]]''====== | ||
|'''[[Āmra (mango)|mango indyjskie]]''' – drzewo do 30 m wysokości, owoc uważany za króla owoców w Indiach. Kwiaty drobne zebrane w duże kwiatostany, liście podłużne używane w ceremoniach religijnych. Drzewo Azji Pd., dopiero potem rozpowszechniło się w Afryce i Amerykach (Brazylia, Meksyk). MBh porównuje syna do owocującego drzewa mango, przy okazji informuje, że najlepsze owoce daje drzewo po piątym roku owocowania (7.44.27). '''czarne mango''' (''kālāmra'') to mityczne drzewo w dzielnicy ''Bhadraśva'' (6.8.13). | |'''[[Āmra (mango)|mango indyjskie]]''' – drzewo do 30 m wysokości, owoc uważany za króla owoców w Indiach. Kwiaty drobne zebrane w duże kwiatostany, liście podłużne używane w ceremoniach religijnych. Drzewo Azji Pd., dopiero potem rozpowszechniło się w Afryce i Amerykach (Brazylia, Meksyk). MBh porównuje syna do owocującego drzewa mango, przy okazji informuje, że najlepsze owoce daje drzewo po piątym roku owocowania (7.44.27). '''czarne mango''' (''kālāmra'') to mityczne drzewo w dzielnicy ''Bhadraśva'' (6.8.13). | ||
| Line 48: | Line 48: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''āmrātaka''====== | ||
|'''dzikie mango, śliwiec pierzasty''' – drzewo do 15 m wysokości, owoce wielkości i kształtu śliwki, żółtawe po dojrzeniu. | |'''dzikie mango, śliwiec pierzasty''' – drzewo do 15 m wysokości, owoce wielkości i kształtu śliwki, żółtawe po dojrzeniu. | ||
| Line 58: | Line 58: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''arjuna'' ====== | ||
|'''migdałecznik''' '''ardźuna''' – duże drzewo do 25 m wysokości. Kora, liście, owoce wykorzystywane w medycynie ajurwedyjskiej. Twarde drewno wykorzystywane dawniej m.in. do budowy kół wozów. | |'''migdałecznik''' '''ardźuna''' – duże drzewo do 25 m wysokości. Kora, liście, owoce wykorzystywane w medycynie ajurwedyjskiej. Twarde drewno wykorzystywane dawniej m.in. do budowy kół wozów. | ||
| Line 68: | Line 68: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''[[aśoka]]'' ====== | ||
|[[Plik:Aśoka - devadaru, (zdjęcie A.Babkiewicz 2009).jpg|mały|150x150px|Fałszywy aśoka - dewadaru]]'''[[aśoka]]''' – średnie drzewo do 9 m wysokości, kwiaty pomarańczowo-żółte zebrane w baldachogronach o intensywnym zapachu. Drzewo będące symbolem miłości. Z jego kwiatu wykonana jest jedna ze strzał Kamy. Często obecne w rzeźbie – jakszini zazwyczaj jest pod nim przedstawiana. w Ramajanie Hanuman odnajduje Sitę w ogrodzie drzew aśoka. Z czasem zaczęło być identyfikowane z '''fałszywą aśoką''' (''Monoon longifolium'', hind. ''devadārī, aśokā''). Wizerunki Sity siedzącej pod tym drzewem spotyka się co najmniej od V w. Ma to uzasadnienie w tym, że drzewo jest charakterystyczne dla Srilanki. | |[[Plik:Aśoka - devadaru, (zdjęcie A.Babkiewicz 2009).jpg|mały|150x150px|Fałszywy aśoka - dewadaru]]'''[[aśoka]]''' – średnie drzewo do 9 m wysokości, kwiaty pomarańczowo-żółte zebrane w baldachogronach o intensywnym zapachu. Drzewo będące symbolem miłości. Z jego kwiatu wykonana jest jedna ze strzał Kamy. Często obecne w rzeźbie – jakszini zazwyczaj jest pod nim przedstawiana. w Ramajanie Hanuman odnajduje Sitę w ogrodzie drzew aśoka. Z czasem zaczęło być identyfikowane z '''fałszywą aśoką''' (''Monoon longifolium'', hind. ''devadārī, aśokā''). Wizerunki Sity siedzącej pod tym drzewem spotyka się co najmniej od V w. Ma to uzasadnienie w tym, że drzewo jest charakterystyczne dla Srilanki. | ||
| Line 80: | Line 80: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''aśvakarṇa'' ====== | ||
|'''aśwakarna''' (hindi: gurjan) – okazałe drzewo do 45 m wysokości, cenione ze względu na drewno i żywicę, drobne kwiaty. Pod tą nazwą może się kryć również drzewo śala (''śāla''). | |'''aśwakarna''' (hindi: gurjan) – okazałe drzewo do 45 m wysokości, cenione ze względu na drewno i żywicę, drobne kwiaty. Pod tą nazwą może się kryć również drzewo śala (''śāla''). | ||
| Line 88: | Line 88: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''[[aśvattha]]'' ====== | ||
|'''[[Aśvattha|figowiec pagodowy, aśwatha, pippala]]''' – figowiec pagodowy, drzewo do 30 m wysokości, o charakterystycznych sercowatych liściach. Dzięki Buddzie znane jest jako drzewo bodhi (drzewo oświecenia). Pojawia się już na pieczęciach cywilizacji harrappańskiej, prawdopodobnie w znaczeniu kultowym. W literaturze bramińskiej ma znaczenie religijne i symboliczne – metafory świata jako odwróconego drzewa oraz duszy jako ptaka spożywającego jego figi. | |'''[[Aśvattha|figowiec pagodowy, aśwatha, pippala]]''' – figowiec pagodowy, drzewo do 30 m wysokości, o charakterystycznych sercowatych liściach. Dzięki Buddzie znane jest jako drzewo bodhi (drzewo oświecenia). Pojawia się już na pieczęciach cywilizacji harrappańskiej, prawdopodobnie w znaczeniu kultowym. W literaturze bramińskiej ma znaczenie religijne i symboliczne – metafory świata jako odwróconego drzewa oraz duszy jako ptaka spożywającego jego figi. | ||
| Line 99: | Line 99: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''āṭarūṣaka'' ====== | ||
|'''arusa''' (hindi: arusa) – krzew do 4 m wysokości, białe kwiaty w formie kłosów. | |'''arusa''' (hindi: arusa) – krzew do 4 m wysokości, białe kwiaty w formie kłosów. | ||
| Line 107: | Line 107: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''atimuktaka'' ====== | ||
|'''atimuktaka''' (hinidi: sandan) – średniej wielkości drzewo do 12 m, cenione ze względu na swoje drewno, duże trójlistkowe liście, różowe kwiaty oraz owoce – płaskie strąki. | |'''atimuktaka''' (hinidi: sandan) – średniej wielkości drzewo do 12 m, cenione ze względu na swoje drewno, duże trójlistkowe liście, różowe kwiaty oraz owoce – płaskie strąki. | ||
| Line 115: | Line 115: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''[[Badara (głożyna)|badara]]'' ====== | ||
|'''[[Badara (głożyna)|głożyna]]''' – głożyna omszona, krzew lub drzewo do 10 m, małe żółtawe kwiaty, owoce (''badarikā'') jadalne (na surowo, gotowane, marynowane, suszone) w kształcie kolistym lub podłużnym. W literaturze puranicznej pojawia się jako określenie eremu i miejsca pielgrzymkowego u jednego z źródeł Gangesu (''badarikāśrama'' – zamieszkały przez Wjasę lub Narę i Narajanę). W MBh występuje w opowieści o gotowaniu owoców głożyny (9.47) oraz w imieniu wieszcza identyfikowanego z Wjasą (''Bādarāyaṇa''). | |'''[[Badara (głożyna)|głożyna]]''' – głożyna omszona, krzew lub drzewo do 10 m, małe żółtawe kwiaty, owoce (''badarikā'') jadalne (na surowo, gotowane, marynowane, suszone) w kształcie kolistym lub podłużnym. W literaturze puranicznej pojawia się jako określenie eremu i miejsca pielgrzymkowego u jednego z źródeł Gangesu (''badarikāśrama'' – zamieszkały przez Wjasę lub Narę i Narajanę). W MBh występuje w opowieści o gotowaniu owoców głożyny (9.47) oraz w imieniu wieszcza identyfikowanego z Wjasą (''Bādarāyaṇa''). | ||
| Line 125: | Line 125: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''bakula'' ====== | ||
|'''bakul''' – średniej wielkości drzewo do 14 m wysokości, małe białe kwiaty o intensywnych zapachu, jadalne owoce. Roślina używana w medycynie ajurwedyjskiej. Twarde drewno o ładnym czerwonym zabarwieniu. Dziś popularne w parkach i ogrodach, gdyż daje cień i pięknie pachnie. | |'''bakul''' – średniej wielkości drzewo do 14 m wysokości, małe białe kwiaty o intensywnych zapachu, jadalne owoce. Roślina używana w medycynie ajurwedyjskiej. Twarde drewno o ładnym czerwonym zabarwieniu. Dziś popularne w parkach i ogrodach, gdyż daje cień i pięknie pachnie. | ||
| Line 135: | Line 135: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''bilva'' ====== | ||
|'''kleiszcze smakowite''' (hindi: '''bel''') – drzewo do 13 m, żółte jadalne owoce wielkości jabłka ze zdrewniałą twardą skórką, używane w kulcie Śiwy. | |'''kleiszcze smakowite''' (hindi: '''bel''') – drzewo do 13 m, żółte jadalne owoce wielkości jabłka ze zdrewniałą twardą skórką, używane w kulcie Śiwy. | ||
| Line 145: | Line 145: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''campaka'' ====== | ||
|'''ćampaka''' (hindi: ćampa) – wysokie wiecznie zielone drzewo do 30 m, duże kwiaty w kolorach od kremowego do żółto-pomarańczowego o intensywnym zapachu. Kwiaty używane w kulcie świątynnym. Wykorzystywane do produkcji perfum. Cenione drewno. | |'''ćampaka''' (hindi: ćampa) – wysokie wiecznie zielone drzewo do 30 m, duże kwiaty w kolorach od kremowego do żółto-pomarańczowego o intensywnym zapachu. Kwiaty używane w kulcie świątynnym. Wykorzystywane do produkcji perfum. Cenione drewno. | ||
| Line 156: | Line 156: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''candana'' ====== | ||
|'''sandałowiec biały''' – powoli rosnące drzewo do 18 m wysokości, półpasożyt. Drobne kwiaty. Cenione ze względu na pachnące drewno. W rytuałach hinduistycznych drewno ściera się na papkę sandałową, która ma działanie chłodzące i walory zapachowe. Wykorzystuje się je także do produkcji kadzideł. | |'''sandałowiec biały''' – powoli rosnące drzewo do 18 m wysokości, półpasożyt. Drobne kwiaty. Cenione ze względu na pachnące drewno. W rytuałach hinduistycznych drewno ściera się na papkę sandałową, która ma działanie chłodzące i walory zapachowe. Wykorzystuje się je także do produkcji kadzideł. | ||
| Line 166: | Line 166: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''ciribilva'' ====== | ||
|[[Plik:Ciribilwa - kora.jpg|mały|100x100px|ciribilva - kora]]'''wiąz indyjski''' – duże drzewo liściaste do 25 m wysokości, drobne kwiaty, owoce – jajowate skrzydlaki (płaskie nasiona ze skrzydełkami), szara kora łuszcząca się w korkowatych łuskach. | |[[Plik:Ciribilwa - kora.jpg|mały|100x100px|ciribilva - kora]]'''wiąz indyjski''' – duże drzewo liściaste do 25 m wysokości, drobne kwiaty, owoce – jajowate skrzydlaki (płaskie nasiona ze skrzydełkami), szara kora łuszcząca się w korkowatych łuskach. | ||
| Line 176: | Line 176: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''devadāru'' ====== | ||
|[[Plik:Aśoka - devadaru, (zdjęcie A.Babkiewicz 2009).jpg|mały|150x150px|Fałszywy aśoka - dewadaru]]'''cedr himalajski''' – iglaste drzewo rosnące do 50 m, szerokostożkowata korona ze zwisającymi gałęziami i wierzchołkiem. Cenione za swe drewno – strzelisty i prosty pień. Dziś występuje rzadziej ze względu na masową wycinkę. Sanskrycka nazwa sugeruje, że jego drewno (''dāru'') mogło być wykorzystywane na wizerunki bóstw (teksy rzeźbiarskie radzą by z niego wykonywać idole dla braminów), lub też, że było ono siedzibą bogów. Z czasem w Indiach zaczęto z nim utożsamiać fałszywą aśokę (''Monoon longifolium'', hind. ''devadārī, aśokā''), może ze względu na równie strzelisty pień i podobny krój korony (dążące w dół gałęzie). | |[[Plik:Aśoka - devadaru, (zdjęcie A.Babkiewicz 2009).jpg|mały|150x150px|Fałszywy aśoka - dewadaru]]'''cedr himalajski''' – iglaste drzewo rosnące do 50 m, szerokostożkowata korona ze zwisającymi gałęziami i wierzchołkiem. Cenione za swe drewno – strzelisty i prosty pień. Dziś występuje rzadziej ze względu na masową wycinkę. Sanskrycka nazwa sugeruje, że jego drewno (''dāru'') mogło być wykorzystywane na wizerunki bóstw (teksy rzeźbiarskie radzą by z niego wykonywać idole dla braminów), lub też, że było ono siedzibą bogów. Z czasem w Indiach zaczęto z nim utożsamiać fałszywą aśokę (''Monoon longifolium'', hind. ''devadārī, aśokā''), może ze względu na równie strzelisty pień i podobny krój korony (dążące w dół gałęzie). | ||
| Line 187: | Line 187: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''dhava'' ====== | ||
|'''dhawa''' – wiecznie zielone średniej wielkości drzewo. Kwiaty zebrane w główkowatych kwiatostanach, bez płatków. Liście zasobne w garbniki. | |'''dhawa''' – wiecznie zielone średniej wielkości drzewo. Kwiaty zebrane w główkowatych kwiatostanach, bez płatków. Liście zasobne w garbniki. | ||
| Line 198: | Line 198: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''hāridra'' ====== | ||
|'''kurkum, ostryż długi''' – bylina, znana głównie jako przyprawa | |'''kurkum, ostryż długi''' – bylina, znana głównie jako intensywnie pomarańczowożółta przyprawa pozyskiwana z kłącza rośliny. W MBh termin używany jako określenie koloru, np. maści koni (7.22.10)'''.''' | ||
* '''łacina:''' ''Curcuma longa'' | * '''łacina:''' ''Curcuma longa'' | ||
* '''liczba wzmianek:''' 8 | * '''liczba wzmianek:''' 8 | ||
| Line 207: | Line 207: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''hintāla'' ====== | ||
|'''daktylowiec bagienny''' – niewysokie drzewa do 5 m, rosną w kępach na terenach nadbrzeżnych, długie pierzaste liście do 2-3 m. | |'''daktylowiec bagienny''' – niewysokie drzewa do 5 m, rosną w kępach na terenach nadbrzeżnych, długie pierzaste liście do 2-3 m. | ||
| Line 215: | Line 215: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''iṅguda'' ====== | ||
|'''migdałecznik właściwy''' – drzewo do 25 m wysokości, drewno odporne na wodę, drobne kwiaty w kwiatostanach, owoce – spłaszczone pestkowce, wytłacza się z nich olej. | |'''migdałecznik właściwy''' – drzewo do 25 m wysokości, drewno odporne na wodę, drobne kwiaty w kwiatostanach, owoce – spłaszczone pestkowce, wytłacza się z nich olej. | ||
| Line 225: | Line 225: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''jambu'' ====== | ||
|'''dźambu, czapetka kuminowa''' – drzewo do 30 m wysokości, szybko rośnie, może żyć ponad 100 lat, drobne białe kwiaty w wiechach, owoce ciemnofioletowe (niemal czarne) jak śliwki, jadalne. W MBh i literaturze puranicznej występuje jako nazwa środkowego spośród siedmiu mitycznych kontynentów (''Jambu-dvīpa''), w którego centrum (lub na zachód od góry Meru) rośnie gigantyczne drzewo tego gatunku. | |'''dźambu, czapetka kuminowa''' – drzewo do 30 m wysokości, szybko rośnie, może żyć ponad 100 lat, drobne białe kwiaty w wiechach, owoce ciemnofioletowe (niemal czarne) jak śliwki, jadalne. W MBh i literaturze puranicznej występuje jako nazwa środkowego spośród siedmiu mitycznych kontynentów (''Jambu-dvīpa''), w którego centrum (lub na zachód od góry Meru) rośnie gigantyczne drzewo tego gatunku. | ||
| Line 235: | Line 235: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''[[Japā (hibiskus)|japā]]'' ====== | ||
|'''[[Japā (hibiskus)|róża chińska]]''' (hind. dźoba) – krzew do 2-5 m, kwiaty czerwone (rzadziej białe, różowe, żółte), pręciki połączone w rurkę charakterystycznie wychodzą z kielicha. MBh 3.220.3 wymienione wśród innych gajów (''vana'') drzew kwitnących upiększających górę Mandarę (''saṃtānaka, karavīra, pārijāta, aśoka, kadamba''). Używane w kulcie Durgi. | |'''[[Japā (hibiskus)|róża chińska]]''' (hind. dźoba) – krzew do 2-5 m, kwiaty czerwone (rzadziej białe, różowe, żółte), pręciki połączone w rurkę charakterystycznie wychodzą z kielicha. MBh 3.220.3 wymienione wśród innych gajów (''vana'') drzew kwitnących upiększających górę Mandarę (''saṃtānaka, karavīra, pārijāta, aśoka, kadamba''). Używane w kulcie Durgi. | ||
| Line 245: | Line 245: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''[[Kadala (banan)|kadala]]'' ====== | ||
|'''[[Kadala (banan)|banan zwyczajny]]''' – trwała bylina do 15 m wysokości, z ogromnymi liśćmi na długich ogonkach, tworzących nibypień, duży kwiatostan oraz beznasienne podłużne owoce – banany. | |'''[[Kadala (banan)|banan zwyczajny]]''' – trwała bylina do 15 m wysokości, z ogromnymi liśćmi na długich ogonkach, tworzących nibypień, duży kwiatostan oraz beznasienne podłużne owoce – banany. | ||
| Line 256: | Line 256: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''kadaṃba'' ====== | ||
|'''kadamba''' (hindi: kadam) – szybko rosnące drzewo do 45 m wysokości, duże liście, kwiaty pomarańczowe w kulistych kwiatostanach. Kwiaty używane do wyrobu perfum. Na pn. Indii związane z kultem Kryszny, na pd. nazywane drzewem Parwati. | |'''kadamba''' (hindi: kadam) – szybko rosnące drzewo do 45 m wysokości, duże liście, kwiaty pomarańczowe w kulistych kwiatostanach. Kwiaty używane do wyrobu perfum. Na pn. Indii związane z kultem Kryszny, na pd. nazywane drzewem Parwati. | ||
| Line 267: | Line 267: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''kalāya'' ====== | ||
|'''groch zwyczajny polny''' – jednoroczna roślina strączkowa, kwiaty czerwono fioletowe. W MBh wykorzystywana jako określenie maści koni. | |'''groch zwyczajny polny''' – jednoroczna roślina strączkowa, kwiaty czerwono fioletowe. W MBh wykorzystywana jako określenie maści koni. | ||
| Line 276: | Line 276: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''karavīra'' ====== | ||
|'''oleander''' – duży krzew lub małe drzewo, kwiaty zebrane w kwiatostany, w kilku kolorach (czerwone, różowe lub białe), pachnące. Roślina wydziela mleczny sok i jest trująca'''.''' | |'''oleander''' – duży krzew lub małe drzewo, kwiaty zebrane w kwiatostany, w kilku kolorach (czerwone, różowe lub białe), pachnące. Roślina wydziela mleczny sok i jest trująca'''.''' | ||
* '''łacina:''' ''Nerium oleander'' | * '''łacina:''' ''Nerium oleander'' | ||
| Line 285: | Line 285: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''karīra'' ====== | ||
|[[Plik:Karira - owoce.jpg|mały|100x100px|''karīra'' - owoce]]'''karira''' – krzew do 5 m wysokości, owoce jadalne (gotowane z warzywami, marynowane). W MBh występuje niemal zawsze razem z drzewami śami i piku (''śamī'', ''pīlu''), a przebywanie wśród tych drzew charakteryzuje mieszkańców lasu (8.30.24). | |[[Plik:Karira - owoce.jpg|mały|100x100px|''karīra'' - owoce]]'''karira''' – krzew do 5 m wysokości, owoce jadalne (gotowane z warzywami, marynowane). W MBh występuje niemal zawsze razem z drzewami śami i piku (''śamī'', ''pīlu''), a przebywanie wśród tych drzew charakteryzuje mieszkańców lasu (8.30.24). | ||
| Line 295: | Line 295: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''karṇikāra'' ====== | ||
|'''karnikara''' (hindi: kanak ćampa) – drzewo do 30 m wysokości, o białych, mięsistych kwiatach. W MBh girlandę z kwiatów karnikary nosi Śiwa (12.310.20). Drzewo karniki (symbol niewzruszoności) spadające ze szczytu góry pojawia się w domenie źródłowej metafory zabijanego potężnego wojownika (np. 7.28.43). Sztandar z drzewem karnika (lub z niego wykonany) posiada Abhimanju. | |'''karnikara''' (hindi: kanak ćampa) – drzewo do 30 m wysokości, o białych, mięsistych kwiatach. W MBh girlandę z kwiatów karnikary nosi Śiwa (12.310.20). Drzewo karniki (symbol niewzruszoności) spadające ze szczytu góry pojawia się w domenie źródłowej metafory zabijanego potężnego wojownika (np. 7.28.43). Sztandar z drzewem karnika (lub z niego wykonany) posiada Abhimanju. Czasem identyfikowana jako: strączyniec cewiasty (''Cassia fistula''). | ||
* '''łacina:''' ''Pterospermum acerifolium'' | * '''łacina:''' ''Pterospermum acerifolium'' | ||
| Line 306: | Line 306: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''kāśa'' ====== | ||
|'''kaśa''' – wieloletnia trawa dorastająca do 3 m wysokości. Wyplata się z niej maty do siedzenia. W tekście MBh często występuje razem z trawą kuśa. | |'''kaśa''' – wieloletnia trawa dorastająca do 3 m wysokości. Wyplata się z niej maty do siedzenia. W tekście MBh często występuje razem z trawą kuśa. | ||
| Line 315: | Line 315: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''kāśmarya'' ====== | ||
|'''gmelina, biała teczyna''' (hindi: gamhar) – szybko rosnące drzewo do 20 m, kwiaty brązowożółte. Drewno stosunkowo twarde wykorzystuje się do wyrobu mebli, instrumentów i domowych sprzętów (źródło zdjęć: [http://www.floraofbangladesh.com/2018/06/gamari-or-white-teak-gmelina-arborea.html floraofbangladesh.com])'''.''' | |'''gmelina, biała teczyna''' (hindi: gamhar) – szybko rosnące drzewo do 20 m, kwiaty brązowożółte. Drewno stosunkowo twarde wykorzystuje się do wyrobu mebli, instrumentów i domowych sprzętów (źródło zdjęć: [http://www.floraofbangladesh.com/2018/06/gamari-or-white-teak-gmelina-arborea.html floraofbangladesh.com])'''.''' | ||
* '''łacina:''' ''Gmelina arborea'' | * '''łacina:''' ''Gmelina arborea'' | ||
| Line 325: | Line 325: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''[[kesara]]'' ====== | ||
|Może mieć kilka znaczeń: | |Może mieć kilka znaczeń: | ||
| Line 339: | Line 339: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''ketaka'' ====== | ||
|'''ketaki, pandan połaciowy''' – wiecznie zielony krzew lub małe drzewo, posiada korzenie przybyszowe, jest rozdzielnopłciowe. Kwiaty męskie duże, białe, pachnące. Okrągławe owoce jadalne. Występuje najczęściej na wybrzeżu lub wzdłuż rzek. | |'''ketaki, pandan połaciowy''' – wiecznie zielony krzew lub małe drzewo, posiada korzenie przybyszowe, jest rozdzielnopłciowe. Kwiaty męskie duże, białe, pachnące. Okrągławe owoce jadalne. Występuje najczęściej na wybrzeżu lub wzdłuż rzek. | ||
| Line 350: | Line 350: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''[[khadira]]'' ====== | ||
|[[Plik:Khadira.jpg|mały|138x138px|''khadira'' (źródło: [[commons:File:Acacia_catechu_-_Köhler–s_Medizinal-Pflanzen-003.jpg|wikimedia]])]]'''[[Khadira|akacja katechu]]''' – niewielkie drzewo, liście pierzaste z drobnymi listkami, drobne kwiaty zebrane w kłosach. Identyfikowane jako drzewo pojawiające się na pieczęciach z kultury harappańskiej. | |[[Plik:Khadira.jpg|mały|138x138px|''khadira'' (źródło: [[commons:File:Acacia_catechu_-_Köhler–s_Medizinal-Pflanzen-003.jpg|wikimedia]])]]'''[[Khadira|akacja katechu]]''' – niewielkie drzewo, liście pierzaste z drobnymi listkami, drobne kwiaty zebrane w kłosach. Identyfikowane jako drzewo pojawiające się na pieczęciach z kultury harappańskiej. | ||
| Line 361: | Line 361: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''kharjūra'' ====== | ||
|'''daktylowiec leśny''' – drzewo dorastające do 15 m wysokości, liście długie, pierzaste. Owoce – czerwonawe lub żółtawe pestkowce. Z soku z naciętego pnia wyrabia się cukier i wino. | |'''daktylowiec leśny''' – drzewo dorastające do 15 m wysokości, liście długie, pierzaste. Owoce – czerwonawe lub żółtawe pestkowce. Z soku z naciętego pnia wyrabia się cukier i wino. | ||
| Line 371: | Line 371: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''kimpāka'' ====== | ||
|[[Plik:Kimpaka (kulczyba) - liście.jpg|mały|135x135px|''kimpāka'' (źródło: [[commons:File:Strychnos_nux-vomica_-_Köhler–s_Medizinal-Pflanzen-266.jpg|wikimedia]]).]]'''kulczyba wronie oko''' – średniej wysokości drzewo, którego owoce (a właściwie znajdujące się w nich nasiona) są źródłem gorzkiej i trującej strychniny (wykorzystywana w medycynie). W MBh pojawia się jako domena źródłowa metafory skutków grzesznych czynów. | |[[Plik:Kimpaka (kulczyba) - liście.jpg|mały|135x135px|''kimpāka'' (źródło: [[commons:File:Strychnos_nux-vomica_-_Köhler–s_Medizinal-Pflanzen-266.jpg|wikimedia]]).]]'''kulczyba wronie oko''' – średniej wysokości drzewo, którego owoce (a właściwie znajdujące się w nich nasiona) są źródłem gorzkiej i trującej strychniny (wykorzystywana w medycynie). W MBh pojawia się jako domena źródłowa metafory skutków grzesznych czynów. | ||
| Line 381: | Line 381: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''kiṃśuka'' ====== | ||
|[[Plik:Kimśuka - kwiat.jpg|mały|100x100px|''kiṃśuka'' (źródło: [[wikipedia:Butea_monosperma|wikipedia]]).]]'''leśny płomień, palaśa''' (ang. flame of the forest, hindi: palaś) – średniej wysokości drzewo do 15 m, pokrywające się pomarańczowymi kwiatami na wiosnę. Kwiaty używane w rytuałach, a drewno do ofiar. W MBh pojawia się w domenie źródłowej na określenie poranionego ciała wojownika. | |[[Plik:Kimśuka - kwiat.jpg|mały|100x100px|''kiṃśuka'' (źródło: [[wikipedia:Butea_monosperma|wikipedia]]).]]'''leśny płomień, palaśa''' (ang. flame of the forest, hindi: palaś) – średniej wysokości drzewo do 15 m, pokrywające się pomarańczowymi kwiatami na wiosnę. Kwiaty używane w rytuałach, a drewno do ofiar. W MBh pojawia się w domenie źródłowej na określenie poranionego ciała wojownika. | ||
| Line 392: | Line 392: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''kovidāra'' ====== | ||
|'''bauhinia''' – dosł. „łatwe bądź trudne do rozdwojenia”, niewysokie drzewo lub krzew, popularnie nazywane drzewem storczykowym, ale nie należy do tej rodziny | |'''bauhinia''' – dosł. „łatwe bądź trudne do rozdwojenia”, niewysokie drzewo lub krzew o ciemnoróżowych kwiatach, popularnie nazywane drzewem storczykowym, ale nie należy do tej rodziny. W tradycji sanskryckiej jedno z drzew w raju Indry. W MBh sztandar z bauhinią (lub z jej drzewa) posiada Dhrysztadjumna. | ||
* '''łacina:''' ''Bauhinia purpurea'' | * '''łacina:''' ''Bauhinia purpurea'' | ||
| Line 402: | Line 402: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''kunda'' ====== | ||
|[[Plik:Kunda - rysunek.jpg|mały|138x138px|''kunda'' (źródło: [[commons:File:Jasminum_multiflorum_Paxton_023_2.ed.jpg|wikimedia]]).]]'''jaśmin wielokwiatowy''' albo '''gwiaździsty''' – duży krzew, białe kwiaty o intensywnym zapachu. W MBh używany na określenie białego koloru. Często występuje w złożeniu „jaśmin i księżyc” (''kundendu''). | |[[Plik:Kunda - rysunek.jpg|mały|138x138px|''kunda'' (źródło: [[commons:File:Jasminum_multiflorum_Paxton_023_2.ed.jpg|wikimedia]]).]]'''jaśmin wielokwiatowy''' albo '''gwiaździsty''' – duży krzew, białe kwiaty o intensywnym zapachu. W MBh używany na określenie białego koloru. Często występuje w złożeniu „jaśmin i księżyc” (''kundendu''). | ||
| Line 411: | Line 411: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''kuśa'' ====== | ||
|'''kuśa''' – gęstokępowa trawa do 1 m wysokości, uważana za świętą. Używana podczas ofiar i w rytuałach, wyplata się z niej maty do siedzenia i spania. | |'''kuśa''' – gęstokępowa trawa do 1 m wysokości, uważana za świętą. Używana podczas ofiar i w rytuałach, wyplata się z niej maty do siedzenia i spania. | ||
| Line 422: | Line 422: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''kūṭaśālmali'' ====== | ||
|'''kutaśalmali''' (hindi: pithradź) – drzewo do 20 m wysokości, mocne drewno. Roślina użyteczna w medycynie ajurwedyjskiej; znana też pod nazwą rohitaka (''rohītaka''). | |'''kutaśalmali''' (hindi: pithradź) – drzewo do 20 m wysokości, mocne drewno. Roślina użyteczna w medycynie ajurwedyjskiej; znana też pod nazwą rohitaka (''rohītaka''). | ||
| Line 432: | Line 432: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''lakuca'' ====== | ||
|'''dziki chlebowiec''' – duże drzewo do 35 m wysokości, owoce mniejsze niż u chlebowca, jadalne. Cenne twarde drewno, roślina wykorzystywana w medycynie ajurwedyjskiej'''.''' | |'''dziki chlebowiec''' – duże drzewo do 35 m wysokości, owoce mniejsze niż u chlebowca, jadalne. Cenne twarde drewno, roślina wykorzystywana w medycynie ajurwedyjskiej'''.''' | ||
| Line 442: | Line 442: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''lodhra'' ====== | ||
|'''lodhra''' – małe wiecznie zielone drzewo do 7 m wysokości, drobne biało-żółtawe kwiaty zebrane w gronach. | |'''lodhra''' – małe wiecznie zielone drzewo do 7 m wysokości, drobne biało-żółtawe kwiaty zebrane w gronach. | ||
| Line 451: | Line 451: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''madhūka'' ====== | ||
|[[Plik:Madhuka - kwiat.jpg|mały|100x100px|''madhūka'' wysuszony kwiat do produkcji wina (źródło: [[commons:File:Mahua_for_sale.jpg|wikimedia]]).]]'''madhuka''' – dosł. „miodowe”, szybko rosnące drzewo do 20 m wysokości. Kwiaty wykorzystywane do produkcji alkoholu przez ludy plemienne. | |[[Plik:Madhuka - kwiat.jpg|mały|100x100px|''madhūka'' wysuszony kwiat do produkcji wina (źródło: [[commons:File:Mahua_for_sale.jpg|wikimedia]]).]]'''madhuka''' – dosł. „miodowe”, szybko rosnące drzewo do 20 m wysokości. Kwiaty wykorzystywane do produkcji alkoholu przez ludy plemienne. | ||
| Line 461: | Line 461: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''mādhavī'' ====== | ||
|[[Plik:Madhavi - kwiat.jpg|mały|100x100px|''mādhavī'' (źródło: [[commons:File:Hiptage_benghalensis_011.JPG|wikimedia]]).]]'''madhawi''' – wiecznie zielony krzew pnący, kwiaty zebrane w gronach, biało-żółte, pachnące. Występuje we Wryndawanie, związany z historiami Kryszny. | |[[Plik:Madhavi - kwiat.jpg|mały|100x100px|''mādhavī'' (źródło: [[commons:File:Hiptage_benghalensis_011.JPG|wikimedia]]).]]'''madhawi''' – wiecznie zielony krzew pnący, kwiaty zebrane w gronach, biało-żółte, pachnące. Występuje we Wryndawanie, związany z historiami Kryszny. | ||
| Line 471: | Line 471: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''māṣa'' ====== | ||
|'''fasolka mung''' – fasola złota, gatunek strączkowych, ma żółte kwiaty. W MBh wykorzystywany na określenie koloru żółtego np. maści koni. | |'''fasolka mung''' – fasola złota, gatunek strączkowych, ma żółte kwiaty. W MBh wykorzystywany na określenie koloru żółtego np. maści koni. | ||
| Line 481: | Line 481: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''mucukunda'' ====== | ||
|[[Plik:Mucukunda - ilustration commissioned by William Roxburgh.jpg|mały|145x145px|''mucukunda'' - ilustroacja William Roxburgh. (źródło: [http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77166350-1 plantsoftheworldonline.org]).]]'''mućukunda''' – średniej wielkości wiecznie zielone drzewo, kwiaty białe, pachnące. W MBh pojawia się jako imię władcy z przeszłości, który pomagał bogom w wojnach i poprosił o błogosławieństwo nieprzerwanego snu – obudzony przez Krysznę (zdjęcia obok Pradeep Rajatewa, źródło: [http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77166350-1 plantsoftheworldonline.org]). | |[[Plik:Mucukunda - ilustration commissioned by William Roxburgh.jpg|mały|145x145px|''mucukunda'' - ilustroacja William Roxburgh. (źródło: [http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77166350-1 plantsoftheworldonline.org]).]]'''mućukunda''' – średniej wielkości wiecznie zielone drzewo, kwiaty białe, pachnące. W MBh pojawia się jako imię władcy z przeszłości, który pomagał bogom w wojnach i poprosił o błogosławieństwo nieprzerwanego snu – obudzony przez Krysznę (zdjęcia obok Pradeep Rajatewa, źródło: [http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77166350-1 plantsoftheworldonline.org]). | ||
| Line 492: | Line 492: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''nikumbha'' ====== | ||
|[[Plik:Nikumbha - rysunek.jpg|mały|120x120px|''nikumbha'' (źródło: [[commons:File:Croton_tiglium_-_Köhler–s_Medizinal-Pflanzen-197.jpg|wikimedia]]).]]'''kroton''', '''krocień''' - roślina zielna z rodziny wilczomleczowatych, wykorzystywana w medycynie (działanie przeczyszczające). W MBh termin wykorzystywany jako imię bohaterów. | |[[Plik:Nikumbha - rysunek.jpg|mały|120x120px|''nikumbha'' (źródło: [[commons:File:Croton_tiglium_-_Köhler–s_Medizinal-Pflanzen-197.jpg|wikimedia]]).]]'''kroton''', '''krocień''' - roślina zielna z rodziny wilczomleczowatych, wykorzystywana w medycynie (działanie przeczyszczające). W MBh termin wykorzystywany jako imię bohaterów. | ||
| Line 501: | Line 501: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''nīpa'' ====== | ||
|'''iksora szkarłatna''' – wiecznie zielony krzew lub niewielkie drzewo o szerokiej koronie. Kwiaty 4-płatkowe w baldachach, czerwone. Łacińska nazwa ''ixora'' ma być fonetycznym zapisem sanskryckiego słowa ''īśvara''. W rytuałach hinduskich kwiaty ofiarowywane Śiwie'''.''' | |'''iksora szkarłatna''' – wiecznie zielony krzew lub niewielkie drzewo o szerokiej koronie. Kwiaty 4-płatkowe w baldachach, czerwone. Łacińska nazwa ''ixora'' ma być fonetycznym zapisem sanskryckiego słowa ''īśvara''. W rytuałach hinduskich kwiaty ofiarowywane Śiwie'''.''' | ||
* '''łacina:''' ''Ixora coccinea'' | * '''łacina:''' ''Ixora coccinea'' | ||
* '''liczba wzmianek:''' (8*) | * '''liczba wzmianek:''' (8*) | ||
| colspan="2" |[[Plik:Nipa - | | colspan="2" |[[Plik:Nipa - krzak (zdjęcie A.Babkiewicz 2008).jpg|alt=|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| colspan="2" |[[Plik:Nipa - kwiat (zdjęcie A.Babkiewicz 2008).jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | | colspan="2" |[[Plik:Nipa - kwiat (zdjęcie A.Babkiewicz 2008).jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''[[Nyagrodha (banjan)|nyagrodha]]'' ====== | ||
|'''[[Nyagrodha (banjan)|figowiec banian]]''' lub '''bengalski''' – dosł. „rosnący w dół”, duże drzewo z rozłożystą koroną i korzeniami przybyszowymi. Święte drzewo w hinduizmie i buddyzmie. W MBh jego korona jest schronieniem dla ascetów i wieszczów, pod nim medytuje Śiwa, a widok sowy mordującej wrony w jego konarach (10.1.21) staje się dla Aśwatthamany inspiracją do rzezi w uśpionym obozie synów Pandu. Nilą (''nīla'') w partiach kosmologicznych nazywane jest pasmo górskie położone na północ od Meru, być może jego nazwa pochodzi od banianu (''nīla''). | |'''[[Nyagrodha (banjan)|figowiec banian]]''' lub '''bengalski''' – dosł. „rosnący w dół”, duże drzewo z rozłożystą koroną i korzeniami przybyszowymi. Święte drzewo w hinduizmie i buddyzmie. W MBh jego korona jest schronieniem dla ascetów i wieszczów, pod nim medytuje Śiwa, a widok sowy mordującej wrony w jego konarach (10.1.21) staje się dla Aśwatthamany inspiracją do rzezi w uśpionym obozie synów Pandu. Nilą (''nīla'') w partiach kosmologicznych nazywane jest pasmo górskie położone na północ od Meru, być może jego nazwa pochodzi od banianu (''nīla''). | ||
| Line 521: | Line 521: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''[[Padma (lotos)|padma]]'' ====== | ||
|'''[[Padma (lotos)|lotos orzechodajny]]''' – roślina wodna, piękne kwiaty różowe lub białe (''puṇḍarīka'') i duże owalne liście, jadalna. Święta w hinduizmie i buddyzmie. W MBh najczęściej płatki lotosu pojawiają się w domenie źródłowej metafory określającej piękne części ciała (twarz, oczy). Liście lotosu wykorzystywane są w domenie źródłowej braku lgnięcia do przedmiotu (kropla wody nie dotyka powierzchni liścia choć się na nim znajduje). Jest to też nazwa formacji militarnej (7.53.27) oraz określenie jednego z siedmiu mitycznych kontynentów (''puṣkara-dvīpa''). | |'''[[Padma (lotos)|lotos orzechodajny]]''' – roślina wodna, piękne kwiaty różowe lub białe (''puṇḍarīka'') i duże owalne liście, jadalna. Święta w hinduizmie i buddyzmie. W MBh najczęściej płatki lotosu pojawiają się w domenie źródłowej metafory określającej piękne części ciała (twarz, oczy). Liście lotosu wykorzystywane są w domenie źródłowej braku lgnięcia do przedmiotu (kropla wody nie dotyka powierzchni liścia choć się na nim znajduje). Jest to też nazwa formacji militarnej (7.53.27) oraz określenie jednego z siedmiu mitycznych kontynentów (''puṣkara-dvīpa''). | ||
| Line 533: | Line 533: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''panasa'' ====== | ||
|'''chlebowiec''' – duże drzewo o charakterystycznych wielkich mięsistych owocach (ang. jackfruit) wykorzystywanych w kuchni (surowy i gotowany). | |'''chlebowiec''' – duże drzewo o charakterystycznych wielkich mięsistych owocach (ang. jackfruit) wykorzystywanych w kuchni (surowy i gotowany). | ||
| Line 543: | Line 543: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''[[pārijāta]]'' ====== | ||
|'''[[Pārijāta|drzewo koralowe, erytryna zmienna]]''' – drzewo do 20 m wysokości, charakterystyczne jaskrawoczerwone kwiaty. W literaturze sanskryckiej jedno z drzew w raju Indry. W MBh słynie z tego, że Kryszna wykradł je z ogrodów Indry i przywiózł na ziemię (7.10.22). | |'''[[Pārijāta|drzewo koralowe, erytryna zmienna]]''' – drzewo do 20 m wysokości, charakterystyczne jaskrawoczerwone kwiaty. W literaturze sanskryckiej jedno z drzew w raju Indry. W MBh słynie z tego, że Kryszna wykradł je z ogrodów Indry i przywiózł na ziemię (7.10.22). | ||
| Line 554: | Line 554: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''parūṣaka'' ====== | ||
|'''grewia''' (hindi: falsa) – krzew lub małe drzewo do 8 m wysokości, liście okrągławe, małe jagodowe czarne owoce jadalne. | |'''grewia''' (hindi: falsa) – krzew lub małe drzewo do 8 m wysokości, liście okrągławe, małe jagodowe czarne owoce jadalne. | ||
| Line 563: | Line 563: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''pāṭala'' ====== | ||
|'''patala''' (hindi: padri) – duże drzewo do 30 m wysokości, kwiaty różowe w kształcie trąbki. W MBh wykorzystywane jako określenie barwy (źródło zdjęć: [http://www.floraofbangladesh.com/2019/11/parul-or-fragrant-padri-tree.html floraofbangladesh.com]) | |'''patala''' (hindi: padri) – duże drzewo do 30 m wysokości, kwiaty różowe w kształcie trąbki. W MBh wykorzystywane jako określenie barwy (źródło zdjęć: [http://www.floraofbangladesh.com/2019/11/parul-or-fragrant-padri-tree.html floraofbangladesh.com]) | ||
| Line 573: | Line 573: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''pīlu'' ====== | ||
|[[Plik:Pilu (salwadora) - grafika.png|mały|148x148px|''pīlu'' (źródło: [[commons:File:Salvadora_oleoides_Bra39.png|wikimedia]]).]]'''salwadora''' – krzew (do 7 m), popularny w suchym klimacie (pasza dla wielbłądów i kóz), wytrzymuje duże zasolenie gleby. W MBh często z występuje z drzewami śami i karira (''śamī'', ''karira'') | |[[Plik:Pilu (salwadora) - grafika.png|mały|148x148px|''pīlu'' (źródło: [[commons:File:Salvadora_oleoides_Bra39.png|wikimedia]]).]]'''salwadora''' – krzew (do 7 m), popularny w suchym klimacie (pasza dla wielbłądów i kóz), wytrzymuje duże zasolenie gleby. W MBh często z występuje z drzewami śami i karira (''śamī'', ''karira'') | ||
| Line 582: | Line 582: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''plakṣa'' ====== | ||
|[[Plik:Plaksa - rysunek.jpg|mały|147x147px|''plakṣa'' (źródło: [[commons:File:Ficus_microcarpa_Blanco2.382.jpg|wikimedia]]).]]'''figowiec plaksza''' (ang. '''laurel fig''') – duże wiecznie zielone drzewo, ma korzenie przybyszowe. W MBh od niego pochodzi nazwa jednego z siedmiu mitycznych kontynentów (''plakṣadvīpa'')'''.''' | |[[Plik:Plaksa - rysunek.jpg|mały|147x147px|''plakṣa'' (źródło: [[commons:File:Ficus_microcarpa_Blanco2.382.jpg|wikimedia]]).]]'''figowiec plaksza''' (ang. '''laurel fig''') – duże wiecznie zielone drzewo, ma korzenie przybyszowe. W MBh od niego pochodzi nazwa jednego z siedmiu mitycznych kontynentów (''plakṣadvīpa'')'''.''' | ||
* '''łacina:''' ''Ficus microcarpa'' | * '''łacina:''' ''Ficus microcarpa'' | ||
| Line 591: | Line 591: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''priyāla'' ====== | ||
|'''prijal''' (hindi: ćirondźi) – średniej wielkości drzewo do 18 m wysokości, drobne białawe kwiaty. Owoce – pestkowce w smaku przypominają migdały, używane jako przyprawa. Kora wykorzystywana w medycynie ajurwedyjskiej (źródło zdjęć: [https://indiabiodiversity.org/species/show/229000 indiabiodiversity.org]). | |'''prijal''' (hindi: ćirondźi) – średniej wielkości drzewo do 18 m wysokości, drobne białawe kwiaty. Owoce – pestkowce w smaku przypominają migdały, używane jako przyprawa. Kora wykorzystywana w medycynie ajurwedyjskiej (źródło zdjęć: [https://indiabiodiversity.org/species/show/229000 indiabiodiversity.org]). | ||
| Line 601: | Line 601: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''sarṣapa'' ====== | ||
|[[Plik:Sarsapa (gorczyca) - rysunek.jpg|mały|127x127px|''sarṣapa'' (źródło: [[commons:File:Brassica_juncea_-_Köhler–s_Medizinal-Pflanzen-168.jpg|wikimedia]]).]]'''gorczyca''' (kapusta) '''sitowata''' – jednoroczna roślina do 1 m wysokości, żółte kwiatki. W MBh używana na określenie żółtej barwy, np. koni (7.22.44). | |[[Plik:Sarsapa (gorczyca) - rysunek.jpg|mały|127x127px|''sarṣapa'' (źródło: [[commons:File:Brassica_juncea_-_Köhler–s_Medizinal-Pflanzen-168.jpg|wikimedia]]).]]'''gorczyca''' (kapusta) '''sitowata''' – jednoroczna roślina do 1 m wysokości, żółte kwiatki. W MBh używana na określenie żółtej barwy, np. koni (7.22.44). | ||
| Line 611: | Line 611: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''syandana'' ====== | ||
|[[Plik:Syandana - rysunek.png|mały|146x146px|''syandana'' (źródło: [[commons:File:Ougeinia_dalbergioides_Bra23.png|wikimedia]]).]]'''sandan''' (hindi: sandan) – małe drzewo do 12 m wysokości, liście duże trójlistkowe, kwiaty drobne zebrane w kwiatostany, białe lub różowe. W literaturze sanskryckiej popularne określenie na rydwan (źródło zdjęć: [https://efloraofindia.com/2011/03/18/ougeinia-oogeinensis/ efloraofindia.com]). | |[[Plik:Syandana - rysunek.png|mały|146x146px|''syandana'' (źródło: [[commons:File:Ougeinia_dalbergioides_Bra23.png|wikimedia]]).]]'''sandan''' (hindi: sandan) – małe drzewo do 12 m wysokości, liście duże trójlistkowe, kwiaty drobne zebrane w kwiatostany, białe lub różowe. W literaturze sanskryckiej popularne określenie na rydwan (źródło zdjęć: [https://efloraofindia.com/2011/03/18/ougeinia-oogeinensis/ efloraofindia.com]). | ||
| Line 621: | Line 621: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''śaivala'' ====== | ||
|[[Plik:Śaivala (wodorosty) - rysunek.jpg|mały|169x169px|rogatek sztywny (źródło: [[commons:File:Illustration_Ceratophyllum_demersum0.jpg|wikimedia]]).]]'''wodorosty''', '''trawy wodne''', np. | |[[Plik:Śaivala (wodorosty) - rysunek.jpg|mały|169x169px|rogatek sztywny (źródło: [[commons:File:Illustration_Ceratophyllum_demersum0.jpg|wikimedia]]).]]'''wodorosty''', '''trawy wodne''', np. | ||
| Line 629: | Line 629: | ||
W partiach batalistycznych MBh w metaforze rzeki trupów włosy rycerzy przyrównane są do śaiwali. | W partiach batalistycznych MBh w metaforze rzeki trupów włosy rycerzy przyrównane są do śaiwali. | ||
* '''łacina:''' ''Blyxa | * '''łacina:''' ''Blyxa octandra'' lub ''Ceratophyllum demersum'' | ||
* '''liczba wzmianek:''' 19 | * '''liczba wzmianek:''' 19 | ||
| colspan="2" |[[Plik:Śaivala (wodorosty).jpg|centruj|bezramki|133x133px]] | | colspan="2" |[[Plik:Śaivala (wodorosty).jpg|centruj|bezramki|133x133px]] | ||
| Line 635: | Line 635: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''śāka'' ====== | ||
|[[Plik:Śaka - rysunek.jpg|mały|121x121px|''śāka'' (źródło: [[commons:File:Tectona_grandis_Blanco1.114-cropped.jpg|wikimedia]]).]]'''teczyna wyniosła, dąb indyjski''' – duże drzewo do 40 m wysokości, duże liście, drobne pachnące kwiaty. Znane z twardego drewna, odpornego na wodę – wykorzystywane do budowy okrętów czy wagonów kolejowych. W MBh Od niego pochodzi nazwa jednego z siedmiu mitycznych kontynentów (''śākadvīpa''). W sanskrycie jest to również określenie na potrawy wegetariańskie (szczególnie z zielonych liści). | |[[Plik:Śaka - rysunek.jpg|mały|121x121px|''śāka'' (źródło: [[commons:File:Tectona_grandis_Blanco1.114-cropped.jpg|wikimedia]]).]]'''teczyna wyniosła, dąb indyjski''' – duże drzewo do 40 m wysokości, duże liście, drobne pachnące kwiaty. Znane z twardego drewna, odpornego na wodę – wykorzystywane do budowy okrętów czy wagonów kolejowych. W MBh Od niego pochodzi nazwa jednego z siedmiu mitycznych kontynentów (''śākadvīpa''). W sanskrycie jest to również określenie na potrawy wegetariańskie (szczególnie z zielonych liści). | ||
| Line 645: | Line 645: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''[[śāla]]'' ====== | ||
|[[Plik:Śala (damarzyk) - rysunek.jpg|mały|138x138px|''śāla'' (źródło: [[commons:File:Shorea_robusta.jpg|wikimedia]]). ]]'''[[Śāla|śala, damarzyk mocny]]''' (hindi: sal)– wysokie drzewo do 35 m wysokości, w suchym terenie zrzuca liście zimą. Ma drobne białawe kwiaty o żółtych środkach. Częsty motyw w rzeźbie indyjskiej – jakszini stojąca pod drzewem śala (''śālabhañjikā''). MBh 7.22.23 przyrównuje barwę kwiatów do wschodzącego słońca (''ādityataruṇa'') i wykorzystuję ją na określenie maści koni. W Ramajanie Rama przebija jedną strzałą siedem drzew śala. | |[[Plik:Śala (damarzyk) - rysunek.jpg|mały|138x138px|''śāla'' (źródło: [[commons:File:Shorea_robusta.jpg|wikimedia]]). ]]'''[[Śāla|śala, damarzyk mocny]]''' (hindi: sal)– wysokie drzewo do 35 m wysokości, w suchym terenie zrzuca liście zimą. Ma drobne białawe kwiaty o żółtych środkach. Częsty motyw w rzeźbie indyjskiej – jakszini stojąca pod drzewem śala (''śālabhañjikā''). MBh 7.22.23 przyrównuje barwę kwiatów do wschodzącego słońca (''ādityataruṇa'') i wykorzystuję ją na określenie maści koni. W Ramajanie Rama przebija jedną strzałą siedem drzew śala. | ||
| Line 656: | Line 656: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''śalmali'' ====== | ||
|[[Plik:Śalmali - rysunek.jpg|mały|142x142px|''śalmali'' (źródło: [[commons:File:Bombax_ceiba_Blanco1.226b-cropped.jpg|wikimedia]]).]]'''wełniak azjatycki''' (ang. cotton tree) – drzewo do 40 m wysokości, zrzuca liście w styczniu, by w lutym zakwitnąć dużymi czerwonymi kwiatami. Owoce – podłużne, wypełnione białym puchem. W MBh od niego pochodzi nazwa jednego z siedmiu mitycznych kontynentów (''śalmalidvīpa''). | |[[Plik:Śalmali - rysunek.jpg|mały|142x142px|''śalmali'' (źródło: [[commons:File:Bombax_ceiba_Blanco1.226b-cropped.jpg|wikimedia]]).]]'''wełniak azjatycki''' (ang. cotton tree) – drzewo do 40 m wysokości, zrzuca liście w styczniu, by w lutym zakwitnąć dużymi czerwonymi kwiatami. Owoce – podłużne, wypełnione białym puchem. W MBh od niego pochodzi nazwa jednego z siedmiu mitycznych kontynentów (''śalmalidvīpa''). | ||
| Line 666: | Line 666: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''śamī'' ====== | ||
|[[Plik:Śami - rysunek.jpg|mały|146x146px|(źródło: [[commons:File:18th_century_illustration_flora_of_the_coast_of_Coromandel_Coast_India_Plants_Fruits_Flowers_(26).jpg|wikimedia]]). ]]'''śami''' – krzew lub nieduże drzewo do 10 m wysokości, o głęboko sięgających korzeniach. Długowieczne. Jest w stanie przetrwać na pustyni – przykładem jest Drzewo Życia na wyspie Bahrain wiązane z rajem boga Enkiego. W MBh wiązane z krzesaniem ognia: pierwszy ogień miał wykrzesać Pururawasa przez pocieranie drewna śami i aśwathy. W drzewie śami chowa się ogień bojąc klątwy Bhrygu (9.46.12-20). Na drzewie śami Pandawowie schowali swoje bronie przed udaniem się na dwór Wiraty (4.5.12-27). | |[[Plik:Śami - rysunek.jpg|mały|146x146px|(źródło: [[commons:File:18th_century_illustration_flora_of_the_coast_of_Coromandel_Coast_India_Plants_Fruits_Flowers_(26).jpg|wikimedia]]). ]]'''śami''' – krzew lub nieduże drzewo do 10 m wysokości, o głęboko sięgających korzeniach. Długowieczne. Jest w stanie przetrwać na pustyni – przykładem jest Drzewo Życia na wyspie Bahrain wiązane z rajem boga Enkiego. W MBh wiązane z krzesaniem ognia: pierwszy ogień miał wykrzesać Pururawasa przez pocieranie drewna śami i aśwathy. W drzewie śami chowa się ogień bojąc klątwy Bhrygu (9.46.12-20). Na drzewie śami Pandawowie schowali swoje bronie przed udaniem się na dwór Wiraty (4.5.12-27). | ||
| Line 676: | Line 676: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''śara'' ====== | ||
|'''trzcinowiec dziki''' – kępiasta trawa dorastająca do 1,5 m wysokości. W MBh typowe określenie na strzałę, do których wyrobu były wykorzystywane były źdźbła tej trawy. | |'''trzcinowiec dziki''' – kępiasta trawa dorastająca do 1,5 m wysokości. W MBh typowe określenie na strzałę, do których wyrobu były wykorzystywane były źdźbła tej trawy. | ||
| Line 684: | Line 684: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''śirīṣa'' ====== | ||
|'''śiris''' (hindi: siris) – średnie drzewo do 20 m wysokości o parasolowatej koronie. Liście pierzaste, kwiaty białe o wielu pręcikach, silnie pachnące. Owoce – strąki. | |'''śiris''' (hindi: siris) – średnie drzewo do 20 m wysokości o parasolowatej koronie. Liście pierzaste, kwiaty białe o wielu pręcikach, silnie pachnące. Owoce – strąki. | ||
| Line 694: | Line 694: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''śṛṅgāṭa'' ====== | ||
|[[Plik:Śrngata (kotewka) - rysunek.jpg|mały|161x161px|''śṛṅgāṭa'' (źródło: [[commons:File:Illustration_Trapa_natans1.jpg|wikimedia]]).]]'''kotewka orzech wodny''' – wodna roślina jednoroczna. Liście i kwiaty unoszą się na powierzchni wody. Orzechy przypominają kotwicę – stąd jej nazwa. Roślina lecznicza i ozdobna. | |[[Plik:Śrngata (kotewka) - rysunek.jpg|mały|161x161px|''śṛṅgāṭa'' (źródło: [[commons:File:Illustration_Trapa_natans1.jpg|wikimedia]]).]]'''kotewka orzech wodny''' – wodna roślina jednoroczna. Liście i kwiaty unoszą się na powierzchni wody. Orzechy przypominają kotwicę – stąd jej nazwa. Roślina lecznicza i ozdobna. | ||
| Line 704: | Line 704: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''tāla'' ====== | ||
|'''palma winna, palmira, winodań wachlarzowata, borazus''' – palma do wysokości 30 m, o wachlarzowatych liściach i kulistej koronie, okrągławe owoce do 20 cm średnicy – jadalne. W MBh występuje jako godło na sztandarze Balaramy i Bhiszmy. Często pojawia się na określenie łuku (''tālamātra''), co może wskazywać na jego wielkość, ale raczej oznacza materiał, z którego został wykonany (''Arthaśāstra'' 2.18.8-11 informuje, że drewno palmiry było jednym ze składników łuku kompozytywego)'''.''' | |'''palma winna, palmira, winodań wachlarzowata, borazus''' – palma do wysokości 30 m, o wachlarzowatych liściach i kulistej koronie, okrągławe owoce do 20 cm średnicy – jadalne. W MBh występuje jako godło na sztandarze Balaramy i Bhiszmy. Często pojawia się na określenie łuku (''tālamātra''), co może wskazywać na jego wielkość, ale raczej oznacza materiał, z którego został wykonany (''Arthaśāstra'' 2.18.8-11 informuje, że drewno palmiry było jednym ze składników łuku kompozytywego)'''.''' | ||
* '''łacina:''' ''Borassus flabellifer'' | * '''łacina:''' ''Borassus flabellifer'' | ||
| Line 713: | Line 713: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''tamāla'' ====== | ||
|identyfikowany jako: | |identyfikowany jako: | ||
| Line 735: | Line 735: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''tilaka'' ====== | ||
|'''tilaka, arni''' – krzew do 3 m wysokości, rosnący na suchych terenach. Pachnące kwiaty w wiechach białe lub różowe z długimi pręcikami. | |'''tilaka, arni''' – krzew do 3 m wysokości, rosnący na suchych terenach. Pachnące kwiaty w wiechach białe lub różowe z długimi pręcikami. | ||
| Line 743: | Line 743: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''tinduka'' ====== | ||
|'''indyjska hurma''' – duże drzewo do 35 m wysokości, czarna kora, drobne kwiaty, owoce jadalne. Lliście i niedojrzałe owoce służyły do farbowania tkanin na czarno. | |'''indyjska hurma''' – duże drzewo do 35 m wysokości, czarna kora, drobne kwiaty, owoce jadalne. Lliście i niedojrzałe owoce służyły do farbowania tkanin na czarno. | ||
| Line 754: | Line 754: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''[[udumbara]]'' ====== | ||
|'''[[Udumbara|figowiec groniasty]]''' – długowieczne drzewo do 30 m wysokości, z nieregularną koroną. Owocostany (figi) wyrastają tuż przy pniu. W MBh używany jest jako symbol symbiozy między figą a bleskotką (12.187.38). | |'''[[Udumbara|figowiec groniasty]]''' – długowieczne drzewo do 30 m wysokości, z nieregularną koroną. Owocostany (figi) wyrastają tuż przy pniu. W MBh używany jest jako symbol symbiozy między figą a bleskotką (12.187.38). | ||
| Line 765: | Line 765: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''utpala'' ====== | ||
|'''lilia wodna''' – roślina wodna, piękne kwiaty i duże owalne liście, układające się na powierzchni wody. Roślina jadalna, ma właściwości lecznicze. Szczególnie wyróżnia się '''niebieskie lilie wodne''' (''nīlotpala''). Natomiast '''kumuda''' to lilia (na ogół biała), która rozkwita przy świetle Księżyca. | |'''lilia wodna''' – roślina wodna, piękne kwiaty i duże owalne liście, układające się na powierzchni wody. Roślina jadalna, ma właściwości lecznicze. Szczególnie wyróżnia się '''niebieskie lilie wodne''' (''nīlotpala''). Natomiast '''kumuda''' to lilia (na ogół biała), która rozkwita przy świetle Księżyca. | ||
* '''łacina:''' ''Nymphaea nouchali'' | * '''łacina:''' ''Nymphaea nouchali'' | ||
* '''inne nazwy:''' ''nīlotpala'' (14), ''kumuda'' | * '''inne nazwy:''' ''nīlotpala'' (14), ''kumuda'' (10), ''indīvara'' (6) | ||
* '''liczba wzmianek:''' 19 | * '''liczba wzmianek:''' 19 | ||
| colspan="2" |[[Plik:Utpala (lilia) - kwiat (zdjęcie A.Babkiewicz 2008).jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | | colspan="2" |[[Plik:Utpala (lilia) - kwiat (zdjęcie A.Babkiewicz 2008).jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| Line 775: | Line 775: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''[[Vaṃśa, veṇu (bambus)|vaṃśa]]'' ====== | ||
|'''[[Vaṃśa, veṇu (bambus)|bambus żelazny]]''' – wieloletnia trawa o grubych drewniejących łodygach dochodzących do 18 m wysokości, wykorzystywana jako materiał budulcowy. | |'''[[Vaṃśa, veṇu (bambus)|bambus żelazny]]''' – wieloletnia trawa o grubych drewniejących łodygach dochodzących do 18 m wysokości, wykorzystywana jako materiał budulcowy. | ||
| Line 784: | Line 784: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''vāraṇapuṣpa'' ====== | ||
|'''indyjski laurowiec, tamanu''' – średnie, wiecznie zielone drzewo do 18 m wysokości, drobne kwiaty. Znane z całym regionie Australii i Oceanii. Drewno wykorzystywano do budowy statków. Olej z nasion tamanu stosowany jest w kosmetyce i medycynie polinezyjskiej. Dziś często sadzone jako drzewo ozdobne'''.''' | |'''indyjski laurowiec, tamanu''' – średnie, wiecznie zielone drzewo do 18 m wysokości, drobne kwiaty. Znane z całym regionie Australii i Oceanii. Drewno wykorzystywano do budowy statków. Olej z nasion tamanu stosowany jest w kosmetyce i medycynie polinezyjskiej. Dziś często sadzone jako drzewo ozdobne'''.''' | ||
* '''łacina:''' ''Calophyllum inophyllum'' | * '''łacina:''' ''Calophyllum inophyllum'' | ||
| Line 793: | Line 793: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''[[Vaṃśa, veṇu (bambus)|veṇu]]''' ''''' ====== | ||
|'''[[Vaṃśa, veṇu (bambus)|bambus trzcinowaty]]''' – wieloletnia trawa o drewniejących łodygach dochodzących do 30 m wysokości, lekki i wytrzymały materiał budulcowy. W sanskrycie określenie na flet, który był wykonywany z tego gatunku bambusa. | |'''[[Vaṃśa, veṇu (bambus)|bambus trzcinowaty]]''' – wieloletnia trawa o drewniejących łodygach dochodzących do 30 m wysokości, lekki i wytrzymały materiał budulcowy. W sanskrycie określenie na flet, który był wykonywany z tego gatunku bambusa. | ||
| Line 803: | Line 803: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''vetasa'' ====== | ||
|[[Plik:Vetasa - rysunek.jpg|mały|182x182px|''vetasa'' (źródło: [[commons:File:Calamus_rotang_Ypey33.jpg|wikimedia]]).]]'''kalamus rotangowy''' – pnąca roślina o kolczastych długich wiotkich pędach, które są ulistnione. Kwiaty w wiotkich kwiatostanach, owoce kuliste, jadalne. Giętkie łodygi używane do wyrobu koszy, mat, mebli. | |[[Plik:Vetasa - rysunek.jpg|mały|182x182px|''vetasa'' (źródło: [[commons:File:Calamus_rotang_Ypey33.jpg|wikimedia]]).]]'''kalamus rotangowy''' – pnąca roślina o kolczastych długich wiotkich pędach, które są ulistnione. Kwiaty w wiotkich kwiatostanach, owoce kuliste, jadalne. Giętkie łodygi używane do wyrobu koszy, mat, mebli. | ||
| Line 813: | Line 813: | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''vibhītaka'' ====== | ||
|'''migdałecznik bibhitaka''' – drzewo do 30 m wysokości, duże liście. Owoce wykorzystywane w indyjskiej medycynie (składnik mieszanki ''triphala''). | |'''migdałecznik bibhitaka''' – drzewo do 30 m wysokości, duże liście. Owoce wykorzystywane w indyjskiej medycynie (składnik mieszanki ''triphala''). | ||
Latest revision as of 10:30, 1 December 2022
Alfabetyczna lista roślin występujących w MBh
| sanskryt | opis | zdjęcie | |||
|---|---|---|---|---|---|
arimeda |
arimeda – średniej wielkości drzewo, dobrze znosi susze, żółtawe kwiaty, kora wykorzystywana w medycynie ludowej. Czasem identyfikowane z drzewem śami (śami).
|
centruj|bezramki|100x100px | |||
arka |
arka, mleczara olbrzymia – krzew do 5 m wysokości, wydziela gęsty mleczny sok, który jest trujący, kwiaty w baldachach – kremowo-fioletowe. Roślina związana z kultem Słońca, które nazywane jest tym samym imieniem (Arka). W MBh (1.3) odnajdujemy historię Upamanju (Upamanyu,), który po zjedzeniu liści arki ślepnie, a odzyskuje wzrok sławiąc Słońce. Dziś używana w kulcie Śiwy.
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
atasī |
len zwyczajny – jednoroczna roślina, dziś tylko uprawna, o niebieskich kwiatach. W MBh jest wykorzystywany jako metafora koloru cery Kryszny (atasīpuṣpasaṃkāśa).
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
āmra |
mango indyjskie – drzewo do 30 m wysokości, owoc uważany za króla owoców w Indiach. Kwiaty drobne zebrane w duże kwiatostany, liście podłużne używane w ceremoniach religijnych. Drzewo Azji Pd., dopiero potem rozpowszechniło się w Afryce i Amerykach (Brazylia, Meksyk). MBh porównuje syna do owocującego drzewa mango, przy okazji informuje, że najlepsze owoce daje drzewo po piątym roku owocowania (7.44.27). czarne mango (kālāmra) to mityczne drzewo w dzielnicy Bhadraśva (6.8.13).
|
centruj|bezramki|196x196px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
āmrātaka |
dzikie mango, śliwiec pierzasty – drzewo do 15 m wysokości, owoce wielkości i kształtu śliwki, żółtawe po dojrzeniu.
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
arjuna |
migdałecznik ardźuna – duże drzewo do 25 m wysokości. Kora, liście, owoce wykorzystywane w medycynie ajurwedyjskiej. Twarde drewno wykorzystywane dawniej m.in. do budowy kół wozów.
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
aśoka |
mały|150x150px|Fałszywy aśoka - dewadaruaśoka – średnie drzewo do 9 m wysokości, kwiaty pomarańczowo-żółte zebrane w baldachogronach o intensywnym zapachu. Drzewo będące symbolem miłości. Z jego kwiatu wykonana jest jedna ze strzał Kamy. Często obecne w rzeźbie – jakszini zazwyczaj jest pod nim przedstawiana. w Ramajanie Hanuman odnajduje Sitę w ogrodzie drzew aśoka. Z czasem zaczęło być identyfikowane z fałszywą aśoką (Monoon longifolium, hind. devadārī, aśokā). Wizerunki Sity siedzącej pod tym drzewem spotyka się co najmniej od V w. Ma to uzasadnienie w tym, że drzewo jest charakterystyczne dla Srilanki.
|
centruj|bezramki|133x133px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
aśvakarṇa |
aśwakarna (hindi: gurjan) – okazałe drzewo do 45 m wysokości, cenione ze względu na drewno i żywicę, drobne kwiaty. Pod tą nazwą może się kryć również drzewo śala (śāla).
|
centruj|bezramki|100x100px | |||
aśvattha |
figowiec pagodowy, aśwatha, pippala – figowiec pagodowy, drzewo do 30 m wysokości, o charakterystycznych sercowatych liściach. Dzięki Buddzie znane jest jako drzewo bodhi (drzewo oświecenia). Pojawia się już na pieczęciach cywilizacji harrappańskiej, prawdopodobnie w znaczeniu kultowym. W literaturze bramińskiej ma znaczenie religijne i symboliczne – metafory świata jako odwróconego drzewa oraz duszy jako ptaka spożywającego jego figi.
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
āṭarūṣaka |
arusa (hindi: arusa) – krzew do 4 m wysokości, białe kwiaty w formie kłosów.
|
centruj|bezramki|135x135px|alt= | |||
atimuktaka |
atimuktaka (hinidi: sandan) – średniej wielkości drzewo do 12 m, cenione ze względu na swoje drewno, duże trójlistkowe liście, różowe kwiaty oraz owoce – płaskie strąki.
|
centruj|bezramki|100x100px | |||
badara |
głożyna – głożyna omszona, krzew lub drzewo do 10 m, małe żółtawe kwiaty, owoce (badarikā) jadalne (na surowo, gotowane, marynowane, suszone) w kształcie kolistym lub podłużnym. W literaturze puranicznej pojawia się jako określenie eremu i miejsca pielgrzymkowego u jednego z źródeł Gangesu (badarikāśrama – zamieszkały przez Wjasę lub Narę i Narajanę). W MBh występuje w opowieści o gotowaniu owoców głożyny (9.47) oraz w imieniu wieszcza identyfikowanego z Wjasą (Bādarāyaṇa).
|
centruj|bezramki|123x123px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
bakula |
bakul – średniej wielkości drzewo do 14 m wysokości, małe białe kwiaty o intensywnych zapachu, jadalne owoce. Roślina używana w medycynie ajurwedyjskiej. Twarde drewno o ładnym czerwonym zabarwieniu. Dziś popularne w parkach i ogrodach, gdyż daje cień i pięknie pachnie.
|
centruj|bezramki|150x150px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
bilva |
kleiszcze smakowite (hindi: bel) – drzewo do 13 m, żółte jadalne owoce wielkości jabłka ze zdrewniałą twardą skórką, używane w kulcie Śiwy.
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
campaka |
ćampaka (hindi: ćampa) – wysokie wiecznie zielone drzewo do 30 m, duże kwiaty w kolorach od kremowego do żółto-pomarańczowego o intensywnym zapachu. Kwiaty używane w kulcie świątynnym. Wykorzystywane do produkcji perfum. Cenione drewno.
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
candana |
sandałowiec biały – powoli rosnące drzewo do 18 m wysokości, półpasożyt. Drobne kwiaty. Cenione ze względu na pachnące drewno. W rytuałach hinduistycznych drewno ściera się na papkę sandałową, która ma działanie chłodzące i walory zapachowe. Wykorzystuje się je także do produkcji kadzideł.
|
centruj|bezramki|151x151px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
ciribilva |
mały|100x100px|ciribilva - korawiąz indyjski – duże drzewo liściaste do 25 m wysokości, drobne kwiaty, owoce – jajowate skrzydlaki (płaskie nasiona ze skrzydełkami), szara kora łuszcząca się w korkowatych łuskach.
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
devadāru |
mały|150x150px|Fałszywy aśoka - dewadarucedr himalajski – iglaste drzewo rosnące do 50 m, szerokostożkowata korona ze zwisającymi gałęziami i wierzchołkiem. Cenione za swe drewno – strzelisty i prosty pień. Dziś występuje rzadziej ze względu na masową wycinkę. Sanskrycka nazwa sugeruje, że jego drewno (dāru) mogło być wykorzystywane na wizerunki bóstw (teksy rzeźbiarskie radzą by z niego wykonywać idole dla braminów), lub też, że było ono siedzibą bogów. Z czasem w Indiach zaczęto z nim utożsamiać fałszywą aśokę (Monoon longifolium, hind. devadārī, aśokā), może ze względu na równie strzelisty pień i podobny krój korony (dążące w dół gałęzie).
|
centruj|bezramki|133x133px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
dhava |
dhawa – wiecznie zielone średniej wielkości drzewo. Kwiaty zebrane w główkowatych kwiatostanach, bez płatków. Liście zasobne w garbniki.
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
hāridra |
kurkum, ostryż długi – bylina, znana głównie jako intensywnie pomarańczowożółta przyprawa pozyskiwana z kłącza rośliny. W MBh termin używany jako określenie koloru, np. maści koni (7.22.10).
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|129x129px | |
hintāla |
daktylowiec bagienny – niewysokie drzewa do 5 m, rosną w kępach na terenach nadbrzeżnych, długie pierzaste liście do 2-3 m.
|
centruj|bezramki|100x100px | |||
iṅguda |
migdałecznik właściwy – drzewo do 25 m wysokości, drewno odporne na wodę, drobne kwiaty w kwiatostanach, owoce – spłaszczone pestkowce, wytłacza się z nich olej.
|
centruj|bezramki|133x133px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
jambu |
dźambu, czapetka kuminowa – drzewo do 30 m wysokości, szybko rośnie, może żyć ponad 100 lat, drobne białe kwiaty w wiechach, owoce ciemnofioletowe (niemal czarne) jak śliwki, jadalne. W MBh i literaturze puranicznej występuje jako nazwa środkowego spośród siedmiu mitycznych kontynentów (Jambu-dvīpa), w którego centrum (lub na zachód od góry Meru) rośnie gigantyczne drzewo tego gatunku.
|
centruj|bezramki|150x150px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
japā |
róża chińska (hind. dźoba) – krzew do 2-5 m, kwiaty czerwone (rzadziej białe, różowe, żółte), pręciki połączone w rurkę charakterystycznie wychodzą z kielicha. MBh 3.220.3 wymienione wśród innych gajów (vana) drzew kwitnących upiększających górę Mandarę (saṃtānaka, karavīra, pārijāta, aśoka, kadamba). Używane w kulcie Durgi.
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
kadala |
banan zwyczajny – trwała bylina do 15 m wysokości, z ogromnymi liśćmi na długich ogonkach, tworzących nibypień, duży kwiatostan oraz beznasienne podłużne owoce – banany.
|
centruj|bezramki|150x150px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
kadaṃba |
kadamba (hindi: kadam) – szybko rosnące drzewo do 45 m wysokości, duże liście, kwiaty pomarańczowe w kulistych kwiatostanach. Kwiaty używane do wyrobu perfum. Na pn. Indii związane z kultem Kryszny, na pd. nazywane drzewem Parwati.
|
centruj|bezramki|150x150px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
kalāya |
groch zwyczajny polny – jednoroczna roślina strączkowa, kwiaty czerwono fioletowe. W MBh wykorzystywana jako określenie maści koni.
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | ||
karavīra |
oleander – duży krzew lub małe drzewo, kwiaty zebrane w kwiatostany, w kilku kolorach (czerwone, różowe lub białe), pachnące. Roślina wydziela mleczny sok i jest trująca.
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
karīra |
mały|100x100px|karīra - owocekarira – krzew do 5 m wysokości, owoce jadalne (gotowane z warzywami, marynowane). W MBh występuje niemal zawsze razem z drzewami śami i piku (śamī, pīlu), a przebywanie wśród tych drzew charakteryzuje mieszkańców lasu (8.30.24).
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
karṇikāra |
karnikara (hindi: kanak ćampa) – drzewo do 30 m wysokości, o białych, mięsistych kwiatach. W MBh girlandę z kwiatów karnikary nosi Śiwa (12.310.20). Drzewo karniki (symbol niewzruszoności) spadające ze szczytu góry pojawia się w domenie źródłowej metafory zabijanego potężnego wojownika (np. 7.28.43). Sztandar z drzewem karnika (lub z niego wykonany) posiada Abhimanju. Czasem identyfikowana jako: strączyniec cewiasty (Cassia fistula).
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
kāśa |
kaśa – wieloletnia trawa dorastająca do 3 m wysokości. Wyplata się z niej maty do siedzenia. W tekście MBh często występuje razem z trawą kuśa.
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|151x151px | ||
kāśmarya |
gmelina, biała teczyna (hindi: gamhar) – szybko rosnące drzewo do 20 m, kwiaty brązowożółte. Drewno stosunkowo twarde wykorzystuje się do wyrobu mebli, instrumentów i domowych sprzętów (źródło zdjęć: floraofbangladesh.com).
|
centruj|bezramki|133x133px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
kesara |
Może mieć kilka znaczeń:
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
ketaka |
ketaki, pandan połaciowy – wiecznie zielony krzew lub małe drzewo, posiada korzenie przybyszowe, jest rozdzielnopłciowe. Kwiaty męskie duże, białe, pachnące. Okrągławe owoce jadalne. Występuje najczęściej na wybrzeżu lub wzdłuż rzek.
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
khadira |
[[Plik:Khadira.jpg|mały|138x138px|khadira (źródło: wikimedia)]]akacja katechu – niewielkie drzewo, liście pierzaste z drobnymi listkami, drobne kwiaty zebrane w kłosach. Identyfikowane jako drzewo pojawiające się na pieczęciach z kultury harappańskiej.
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
kharjūra |
daktylowiec leśny – drzewo dorastające do 15 m wysokości, liście długie, pierzaste. Owoce – czerwonawe lub żółtawe pestkowce. Z soku z naciętego pnia wyrabia się cukier i wino.
|
centruj|bezramki|136x136px | centruj|bezramki|130x130px | centruj|bezramki|100x100px | |
kimpāka |
[[Plik:Kimpaka (kulczyba) - liście.jpg|mały|135x135px|kimpāka (źródło: wikimedia).]]kulczyba wronie oko – średniej wysokości drzewo, którego owoce (a właściwie znajdujące się w nich nasiona) są źródłem gorzkiej i trującej strychniny (wykorzystywana w medycynie). W MBh pojawia się jako domena źródłowa metafory skutków grzesznych czynów.
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | ||
kiṃśuka |
[[Plik:Kimśuka - kwiat.jpg|mały|100x100px|kiṃśuka (źródło: wikipedia).]]leśny płomień, palaśa (ang. flame of the forest, hindi: palaś) – średniej wysokości drzewo do 15 m, pokrywające się pomarańczowymi kwiatami na wiosnę. Kwiaty używane w rytuałach, a drewno do ofiar. W MBh pojawia się w domenie źródłowej na określenie poranionego ciała wojownika.
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
kovidāra |
bauhinia – dosł. „łatwe bądź trudne do rozdwojenia”, niewysokie drzewo lub krzew o ciemnoróżowych kwiatach, popularnie nazywane drzewem storczykowym, ale nie należy do tej rodziny. W tradycji sanskryckiej jedno z drzew w raju Indry. W MBh sztandar z bauhinią (lub z jej drzewa) posiada Dhrysztadjumna.
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
kunda |
[[Plik:Kunda - rysunek.jpg|mały|138x138px|kunda (źródło: wikimedia).]]jaśmin wielokwiatowy albo gwiaździsty – duży krzew, białe kwiaty o intensywnym zapachu. W MBh używany na określenie białego koloru. Często występuje w złożeniu „jaśmin i księżyc” (kundendu).
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | ||
kuśa |
kuśa – gęstokępowa trawa do 1 m wysokości, uważana za świętą. Używana podczas ofiar i w rytuałach, wyplata się z niej maty do siedzenia i spania.
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | ||
kūṭaśālmali |
kutaśalmali (hindi: pithradź) – drzewo do 20 m wysokości, mocne drewno. Roślina użyteczna w medycynie ajurwedyjskiej; znana też pod nazwą rohitaka (rohītaka).
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | ||
lakuca |
dziki chlebowiec – duże drzewo do 35 m wysokości, owoce mniejsze niż u chlebowca, jadalne. Cenne twarde drewno, roślina wykorzystywana w medycynie ajurwedyjskiej.
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
lodhra |
lodhra – małe wiecznie zielone drzewo do 7 m wysokości, drobne biało-żółtawe kwiaty zebrane w gronach.
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | ||
madhūka |
[[Plik:Madhuka - kwiat.jpg|mały|100x100px|madhūka wysuszony kwiat do produkcji wina (źródło: wikimedia).]]madhuka – dosł. „miodowe”, szybko rosnące drzewo do 20 m wysokości. Kwiaty wykorzystywane do produkcji alkoholu przez ludy plemienne.
|
centruj|bezramki|106x106px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
mādhavī |
[[Plik:Madhavi - kwiat.jpg|mały|100x100px|mādhavī (źródło: wikimedia).]]madhawi – wiecznie zielony krzew pnący, kwiaty zebrane w gronach, biało-żółte, pachnące. Występuje we Wryndawanie, związany z historiami Kryszny.
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
māṣa |
fasolka mung – fasola złota, gatunek strączkowych, ma żółte kwiaty. W MBh wykorzystywany na określenie koloru żółtego np. maści koni.
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|106x106px | |
mucukunda |
mały|145x145px|mucukunda - ilustroacja William Roxburgh. (źródło: [http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77166350-1 plantsoftheworldonline.org]).mućukunda – średniej wielkości wiecznie zielone drzewo, kwiaty białe, pachnące. W MBh pojawia się jako imię władcy z przeszłości, który pomagał bogom w wojnach i poprosił o błogosławieństwo nieprzerwanego snu – obudzony przez Krysznę (zdjęcia obok Pradeep Rajatewa, źródło: plantsoftheworldonline.org).
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
nikumbha |
[[Plik:Nikumbha - rysunek.jpg|mały|120x120px|nikumbha (źródło: wikimedia).]]kroton, krocień - roślina zielna z rodziny wilczomleczowatych, wykorzystywana w medycynie (działanie przeczyszczające). W MBh termin wykorzystywany jako imię bohaterów.
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | ||
nīpa |
iksora szkarłatna – wiecznie zielony krzew lub niewielkie drzewo o szerokiej koronie. Kwiaty 4-płatkowe w baldachach, czerwone. Łacińska nazwa ixora ma być fonetycznym zapisem sanskryckiego słowa īśvara. W rytuałach hinduskich kwiaty ofiarowywane Śiwie.
|
alt=|centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | ||
nyagrodha |
figowiec banian lub bengalski – dosł. „rosnący w dół”, duże drzewo z rozłożystą koroną i korzeniami przybyszowymi. Święte drzewo w hinduizmie i buddyzmie. W MBh jego korona jest schronieniem dla ascetów i wieszczów, pod nim medytuje Śiwa, a widok sowy mordującej wrony w jego konarach (10.1.21) staje się dla Aśwatthamany inspiracją do rzezi w uśpionym obozie synów Pandu. Nilą (nīla) w partiach kosmologicznych nazywane jest pasmo górskie położone na północ od Meru, być może jego nazwa pochodzi od banianu (nīla).
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
padma |
lotos orzechodajny – roślina wodna, piękne kwiaty różowe lub białe (puṇḍarīka) i duże owalne liście, jadalna. Święta w hinduizmie i buddyzmie. W MBh najczęściej płatki lotosu pojawiają się w domenie źródłowej metafory określającej piękne części ciała (twarz, oczy). Liście lotosu wykorzystywane są w domenie źródłowej braku lgnięcia do przedmiotu (kropla wody nie dotyka powierzchni liścia choć się na nim znajduje). Jest to też nazwa formacji militarnej (7.53.27) oraz określenie jednego z siedmiu mitycznych kontynentów (puṣkara-dvīpa).
|
centruj|bezramki|102x102px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
panasa |
chlebowiec – duże drzewo o charakterystycznych wielkich mięsistych owocach (ang. jackfruit) wykorzystywanych w kuchni (surowy i gotowany).
|
centruj|bezramki|150x150px | centruj|bezramki|150x150px | centruj|bezramki|150x150px | |
pārijāta |
drzewo koralowe, erytryna zmienna – drzewo do 20 m wysokości, charakterystyczne jaskrawoczerwone kwiaty. W literaturze sanskryckiej jedno z drzew w raju Indry. W MBh słynie z tego, że Kryszna wykradł je z ogrodów Indry i przywiózł na ziemię (7.10.22).
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
parūṣaka |
grewia (hindi: falsa) – krzew lub małe drzewo do 8 m wysokości, liście okrągławe, małe jagodowe czarne owoce jadalne.
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | ||
pāṭala |
patala (hindi: padri) – duże drzewo do 30 m wysokości, kwiaty różowe w kształcie trąbki. W MBh wykorzystywane jako określenie barwy (źródło zdjęć: floraofbangladesh.com)
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
pīlu |
[[Plik:Pilu (salwadora) - grafika.png|mały|148x148px|pīlu (źródło: wikimedia).]]salwadora – krzew (do 7 m), popularny w suchym klimacie (pasza dla wielbłądów i kóz), wytrzymuje duże zasolenie gleby. W MBh często z występuje z drzewami śami i karira (śamī, karira)
|
centruj|bezramki|136x136px | centruj|bezramki|100x100px | ||
plakṣa |
[[Plik:Plaksa - rysunek.jpg|mały|147x147px|plakṣa (źródło: wikimedia).]]figowiec plaksza (ang. laurel fig) – duże wiecznie zielone drzewo, ma korzenie przybyszowe. W MBh od niego pochodzi nazwa jednego z siedmiu mitycznych kontynentów (plakṣadvīpa).
|
centruj|bezramki|120x120px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
priyāla |
prijal (hindi: ćirondźi) – średniej wielkości drzewo do 18 m wysokości, drobne białawe kwiaty. Owoce – pestkowce w smaku przypominają migdały, używane jako przyprawa. Kora wykorzystywana w medycynie ajurwedyjskiej (źródło zdjęć: indiabiodiversity.org).
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
sarṣapa |
[[Plik:Sarsapa (gorczyca) - rysunek.jpg|mały|127x127px|sarṣapa (źródło: wikimedia).]]gorczyca (kapusta) sitowata – jednoroczna roślina do 1 m wysokości, żółte kwiatki. W MBh używana na określenie żółtej barwy, np. koni (7.22.44).
|
centruj|bezramki|132x132px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
syandana |
[[Plik:Syandana - rysunek.png|mały|146x146px|syandana (źródło: wikimedia).]]sandan (hindi: sandan) – małe drzewo do 12 m wysokości, liście duże trójlistkowe, kwiaty drobne zebrane w kwiatostany, białe lub różowe. W literaturze sanskryckiej popularne określenie na rydwan (źródło zdjęć: efloraofindia.com).
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
śaivala |
[[Plik:Śaivala (wodorosty) - rysunek.jpg|mały|169x169px|rogatek sztywny (źródło: wikimedia).]]wodorosty, trawy wodne, np.
W partiach batalistycznych MBh w metaforze rzeki trupów włosy rycerzy przyrównane są do śaiwali.
|
centruj|bezramki|133x133px | centruj|bezramki|100x100px | ||
śāka |
[[Plik:Śaka - rysunek.jpg|mały|121x121px|śāka (źródło: wikimedia).]]teczyna wyniosła, dąb indyjski – duże drzewo do 40 m wysokości, duże liście, drobne pachnące kwiaty. Znane z twardego drewna, odpornego na wodę – wykorzystywane do budowy okrętów czy wagonów kolejowych. W MBh Od niego pochodzi nazwa jednego z siedmiu mitycznych kontynentów (śākadvīpa). W sanskrycie jest to również określenie na potrawy wegetariańskie (szczególnie z zielonych liści).
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
śāla |
[[Plik:Śala (damarzyk) - rysunek.jpg|mały|138x138px|śāla (źródło: wikimedia). ]]śala, damarzyk mocny (hindi: sal)– wysokie drzewo do 35 m wysokości, w suchym terenie zrzuca liście zimą. Ma drobne białawe kwiaty o żółtych środkach. Częsty motyw w rzeźbie indyjskiej – jakszini stojąca pod drzewem śala (śālabhañjikā). MBh 7.22.23 przyrównuje barwę kwiatów do wschodzącego słońca (ādityataruṇa) i wykorzystuję ją na określenie maści koni. W Ramajanie Rama przebija jedną strzałą siedem drzew śala.
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
śalmali |
[[Plik:Śalmali - rysunek.jpg|mały|142x142px|śalmali (źródło: wikimedia).]]wełniak azjatycki (ang. cotton tree) – drzewo do 40 m wysokości, zrzuca liście w styczniu, by w lutym zakwitnąć dużymi czerwonymi kwiatami. Owoce – podłużne, wypełnione białym puchem. W MBh od niego pochodzi nazwa jednego z siedmiu mitycznych kontynentów (śalmalidvīpa).
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
śamī |
[[Plik:Śami - rysunek.jpg|mały|146x146px|(źródło: wikimedia). ]]śami – krzew lub nieduże drzewo do 10 m wysokości, o głęboko sięgających korzeniach. Długowieczne. Jest w stanie przetrwać na pustyni – przykładem jest Drzewo Życia na wyspie Bahrain wiązane z rajem boga Enkiego. W MBh wiązane z krzesaniem ognia: pierwszy ogień miał wykrzesać Pururawasa przez pocieranie drewna śami i aśwathy. W drzewie śami chowa się ogień bojąc klątwy Bhrygu (9.46.12-20). Na drzewie śami Pandawowie schowali swoje bronie przed udaniem się na dwór Wiraty (4.5.12-27).
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
śara |
trzcinowiec dziki – kępiasta trawa dorastająca do 1,5 m wysokości. W MBh typowe określenie na strzałę, do których wyrobu były wykorzystywane były źdźbła tej trawy.
|
centruj|bezramki|105x105px | |||
śirīṣa |
śiris (hindi: siris) – średnie drzewo do 20 m wysokości o parasolowatej koronie. Liście pierzaste, kwiaty białe o wielu pręcikach, silnie pachnące. Owoce – strąki.
|
centruj|bezramki|120x120px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
śṛṅgāṭa |
[[Plik:Śrngata (kotewka) - rysunek.jpg|mały|161x161px|śṛṅgāṭa (źródło: wikimedia).]]kotewka orzech wodny – wodna roślina jednoroczna. Liście i kwiaty unoszą się na powierzchni wody. Orzechy przypominają kotwicę – stąd jej nazwa. Roślina lecznicza i ozdobna.
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
tāla |
palma winna, palmira, winodań wachlarzowata, borazus – palma do wysokości 30 m, o wachlarzowatych liściach i kulistej koronie, okrągławe owoce do 20 cm średnicy – jadalne. W MBh występuje jako godło na sztandarze Balaramy i Bhiszmy. Często pojawia się na określenie łuku (tālamātra), co może wskazywać na jego wielkość, ale raczej oznacza materiał, z którego został wykonany (Arthaśāstra 2.18.8-11 informuje, że drewno palmiry było jednym ze składników łuku kompozytywego).
|
centruj|bezramki|136x136px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
tamāla |
identyfikowany jako:
tamal, fałszywy mangostan – nieduże drzewo, żółte owalne owoce, jadalne, z których produkuje się żółty barwnik.
|
[[Plik:Tamala (garcinia).jpg|centruj|mały|100x100px|Garcinia xanthochymus (źródło: wikimedia).]] | [[Plik:Tamala (crateva).jpg|centruj|mały|100x100px|Crateva religiosa (źródło: wikimedia).]] | [[Plik:Tamala (cynamonowiec).jpg|centruj|mały|100x100px|Cinnamomum tamala (źródło: wikimedia).]] | |
tilaka |
tilaka, arni – krzew do 3 m wysokości, rosnący na suchych terenach. Pachnące kwiaty w wiechach białe lub różowe z długimi pręcikami.
|
centruj|bezramki|100x100px | |||
tinduka |
indyjska hurma – duże drzewo do 35 m wysokości, czarna kora, drobne kwiaty, owoce jadalne. Lliście i niedojrzałe owoce służyły do farbowania tkanin na czarno.
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
udumbara |
figowiec groniasty – długowieczne drzewo do 30 m wysokości, z nieregularną koroną. Owocostany (figi) wyrastają tuż przy pniu. W MBh używany jest jako symbol symbiozy między figą a bleskotką (12.187.38).
|
centruj|bezramki|150x150px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
utpala |
lilia wodna – roślina wodna, piękne kwiaty i duże owalne liście, układające się na powierzchni wody. Roślina jadalna, ma właściwości lecznicze. Szczególnie wyróżnia się niebieskie lilie wodne (nīlotpala). Natomiast kumuda to lilia (na ogół biała), która rozkwita przy świetle Księżyca.
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | ||
vaṃśa |
bambus żelazny – wieloletnia trawa o grubych drewniejących łodygach dochodzących do 18 m wysokości, wykorzystywana jako materiał budulcowy.
|
centruj|bezramki|120x120px | centruj|bezramki|100x100px | ||
vāraṇapuṣpa |
indyjski laurowiec, tamanu – średnie, wiecznie zielone drzewo do 18 m wysokości, drobne kwiaty. Znane z całym regionie Australii i Oceanii. Drewno wykorzystywano do budowy statków. Olej z nasion tamanu stosowany jest w kosmetyce i medycynie polinezyjskiej. Dziś często sadzone jako drzewo ozdobne.
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
veṇu |
bambus trzcinowaty – wieloletnia trawa o drewniejących łodygach dochodzących do 30 m wysokości, lekki i wytrzymały materiał budulcowy. W sanskrycie określenie na flet, który był wykonywany z tego gatunku bambusa.
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | ||
vetasa |
[[Plik:Vetasa - rysunek.jpg|mały|182x182px|vetasa (źródło: wikimedia).]]kalamus rotangowy – pnąca roślina o kolczastych długich wiotkich pędach, które są ulistnione. Kwiaty w wiotkich kwiatostanach, owoce kuliste, jadalne. Giętkie łodygi używane do wyrobu koszy, mat, mebli.
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
vibhītaka |
migdałecznik bibhitaka – drzewo do 30 m wysokości, duże liście. Owoce wykorzystywane w indyjskiej medycynie (składnik mieszanki triphala).
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
Pages in category "Katalog roślin"
The following 16 pages are in this category, out of 16 total.
.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
,_pole.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
,_kwiat.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
,_nasiona.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_drzewo.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_kwiat.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_li%C5%9B%C4%87.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_drzewo.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_owoc.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-drewno.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_k%C5%82%C4%85cze.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_k%C5%82%C4%85cza.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_kwiat_.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_kwiat.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_owoc.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_kwiat.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_owoc.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_kwiat.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_owoc.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_li%C5%9B%C4%87_.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_kwiat_.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_owoc.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_drzewo.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_kwiat.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_owoc.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_(zdj%C4%99cie_A.Babkiewicz_2009).jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_(zdj%C4%99cie_A.Babkiewicz_2009).jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_drzewo.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_nasiona.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_li%C5%9B%C4%87.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_kwiat.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_owoc.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
![mały|145x145px|mucukunda - ilustroacja William Roxburgh. (źródło: [http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77166350-1 plantsoftheworldonline.org]).](/index.php?title=Plik:Mucukunda_-_ilustration_commissioned_by_William_Roxburgh.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_drzewo_(zdj%C4%99cie_A.Babkiewicz_2008).jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_kwiat.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_owoc_(zdj%C4%99cie_A.Babkiewicz_2008).jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_kwiat.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_owoc.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_drzewo.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_li%C5%9B%C4%87.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-kwiat.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_nasiona.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_%C5%82odyga.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_li%C5%9B%C4%87.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_kwiat.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-orzech.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_kwiat_(zdj%C4%99cie_A.Babkiewicz_2008).jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_kwiat_i_li%C5%9Bcie_(zdj%C4%99cie_A.Babkiewicz_2008).jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_li%C5%9Bcie.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
