Category:Katalog roślin: Difference between revisions
From en-MahabharataWiki
Jump to navigationJump to search
imported>AndBab No edit summary |
No edit summary |
||
| (36 intermediate revisions by one other user not shown) | |||
| Line 1: | Line 1: | ||
[[Category:Flora]] | [[Category:Flora]] | ||
== | == Alfabetyczna lista roślin występujących w MBh == | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
|'''sanskryt''' | ! style="text-align: center;"|'''<big>sanskryt</big>''' | ||
|'''opis''' | ! style="text-align: center;"|'''<big>opis</big>''' | ||
! colspan="4" style="text-align: center;"| '''<big>zdjęcie</big>''' | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''arimeda'' ====== | ||
|'''arimeda''' – średniej wielkości drzewo, dobrze znosi susze, żółtawe kwiaty, kora wykorzystywana w medycynie ludowej. Czasem identyfikowane z drzewem śami (''śami''). | |'''arimeda''' – średniej wielkości drzewo, dobrze znosi susze, żółtawe kwiaty, kora wykorzystywana w medycynie ludowej. Czasem identyfikowane z drzewem śami (''śami''). | ||
'''łacina:''' ''Vachellia leucophloea'' | * '''łacina:''' ''Vachellia leucophloea'' | ||
* '''liczba wzmianek:''' 1 | |||
'''liczba wzmianek:''' 1 | | colspan="4" |[[Plik:Arimeda.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |||
| | |||
| | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''arka'' ====== | ||
|'''arka, mleczara olbrzymia''' – krzew do 5 m wysokości, wydziela gęsty mleczny sok, który jest trujący, kwiaty w baldachach – kremowo-fioletowe. Roślina związana z kultem Słońca, które nazywane jest tym samym imieniem (''Arka''). W MBh (1.3) odnajdujemy historię Upamanju (''Upamanyu'',), który po zjedzeniu liści arki ślepnie, a odzyskuje wzrok sławiąc Słońce. Dziś używana w kulcie Śiwy. | |'''arka, mleczara olbrzymia''' – krzew do 5 m wysokości, wydziela gęsty mleczny sok, który jest trujący, kwiaty w baldachach – kremowo-fioletowe. Roślina związana z kultem Słońca, które nazywane jest tym samym imieniem (''Arka''). W MBh (1.3) odnajdujemy historię Upamanju (''Upamanyu'',), który po zjedzeniu liści arki ślepnie, a odzyskuje wzrok sławiąc Słońce. Dziś używana w kulcie Śiwy. | ||
* '''łacina:''' ''Calotropis gigantea'' | |||
'''łacina:''' ''Calotropis gigantea'' | * '''liczba wzmianek:''' (177*) | ||
|[[Plik:Arka (zdjęcie A.Babkiewicz 2009).jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | |||
'''liczba wzmianek:''' (177*) | | colspan="2" |[[Plik:Arka - kwiaty (zdjęcie A.Babkiewicz 2009).jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |[[Plik:Arka - owoc.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |||
| | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''atasī''====== | ||
|'''len zwyczajny''' – jednoroczna roślina, dziś tylko uprawna, o | |'''len zwyczajny''' – jednoroczna roślina, dziś tylko uprawna, o niebieskich kwiatach. W MBh jest wykorzystywany jako metafora koloru cery Kryszny (''atasīpuṣpasaṃkāśa''). | ||
'''łacina:''' ''Linum usitatissimum'' | * '''łacina:''' ''Linum usitatissimum'' | ||
* '''liczba wzmianek:''' 5 | |||
'''liczba wzmianek:''' 5 | | [[Plik:Atasi (len), pole.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | | colspan="2" |[[Plik:Atasi (len), kwiat.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |[[Plik:Atasi (len), nasiona.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== '' | ====== ''[[Āmra (mango)|āmra]]''====== | ||
|'''mango indyjskie''' – drzewo do 30 m wysokości, owoc uważany za króla owoców w Indiach. Kwiaty drobne zebrane w duże kwiatostany, liście podłużne używane w ceremoniach religijnych. Drzewo Azji Pd., dopiero potem rozpowszechniło się w Afryce i Amerykach (Brazylia, Meksyk). MBh porównuje syna do owocującego drzewa mango, przy okazji informuje, że najlepsze owoce daje drzewo po piątym roku owocowania (7.44.27). '''czarne mango''' (''kālāmra'') to mityczne drzewo w dzielnicy ''Bhadraśva'' (6.8.13). | |'''[[Āmra (mango)|mango indyjskie]]''' – drzewo do 30 m wysokości, owoc uważany za króla owoców w Indiach. Kwiaty drobne zebrane w duże kwiatostany, liście podłużne używane w ceremoniach religijnych. Drzewo Azji Pd., dopiero potem rozpowszechniło się w Afryce i Amerykach (Brazylia, Meksyk). MBh porównuje syna do owocującego drzewa mango, przy okazji informuje, że najlepsze owoce daje drzewo po piątym roku owocowania (7.44.27). '''czarne mango''' (''kālāmra'') to mityczne drzewo w dzielnicy ''Bhadraśva'' (6.8.13). | ||
'''łacina:''' ''Mangifera indica'' | * '''łacina:''' ''Mangifera indica'' | ||
* '''inne nazwy:''' ''cūta'' (6), ''sahakāra'' (1), ''kālāmra'' (3) | |||
'''inne nazwy:''' ''cūta'' (6), ''sahakāra'' (1), ''kālāmra'' (3) | * '''liczba wzmianek:''' 15 | ||
|[[Plik:Mango tree Kerala in full bloom.jpg|centruj|bezramki|196x196px]] | |||
'''liczba wzmianek:''' 15 | | colspan="2" |[[Plik:Mango - kwiat.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |[[Plik:Mango - owoc.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |||
| | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''āmrātaka''====== | ||
|'''dzikie mango, śliwiec pierzasty''' – drzewo do 15 m wysokości, owoce wielkości i kształtu śliwki, żółtawe po dojrzeniu. | |'''dzikie mango, śliwiec pierzasty''' – drzewo do 15 m wysokości, owoce wielkości i kształtu śliwki, żółtawe po dojrzeniu. | ||
'''łacina:''' ''Spondias pinnata'' | * '''łacina:''' ''Spondias pinnata'' | ||
* '''liczba wzmianek:''' 4 | |||
'''liczba wzmianek:''' 4 | |[[Plik:Dzikie mango - liść.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | | colspan="2" |[[Plik:Dzikie mango - owoc.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |[[Plik:Dzikie mango - pestka.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''arjuna'' ====== | ||
|'''migdałecznik''' '''ardźuna''' – duże drzewo do 25 m wysokości. Kora, liście, owoce wykorzystywane w medycynie ajurwedyjskiej. Twarde drewno wykorzystywane dawniej m.in. do budowy kół wozów. | |'''migdałecznik''' '''ardźuna''' – duże drzewo do 25 m wysokości. Kora, liście, owoce wykorzystywane w medycynie ajurwedyjskiej. Twarde drewno wykorzystywane dawniej m.in. do budowy kół wozów. | ||
'''łacina:''' ''Terminalia arjuna'' | * '''łacina:''' ''Terminalia arjuna'' | ||
* '''liczba wzmianek:''' (1564*) | |||
'''liczba wzmianek:''' (1564*) | |[[Plik:Ardźuna, zdjęcie A.Babkiewicz 2009.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | | colspan="2" |[[Plik:Ardźun pień, zdjęcie A.Babkiewicz 2009.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |[[Plik:Ardźuna - owoc.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== '' | ====== ''[[aśoka]]'' ====== | ||
|'''aśoka''' – średnie drzewo do 9 m wysokości, kwiaty pomarańczowo-żółte zebrane w baldachogronach o intensywnym zapachu. Drzewo będące symbolem miłości. Z jego kwiatu wykonana jest jedna ze strzał Kamy. Często obecne w rzeźbie – jakszini zazwyczaj jest pod nim przedstawiana. w Ramajanie Hanuman odnajduje Sitę w ogrodzie drzew aśoka. Z czasem zaczęło być identyfikowane z '''fałszywą aśoką''' (''Monoon longifolium'', hind. ''devadārī, aśokā''). Wizerunki Sity siedzącej pod tym drzewem spotyka się co najmniej od V w. Ma to uzasadnienie w tym, że drzewo jest charakterystyczne dla Srilanki. | |[[Plik:Aśoka - devadaru, (zdjęcie A.Babkiewicz 2009).jpg|mały|150x150px|Fałszywy aśoka - dewadaru]]'''[[aśoka]]''' – średnie drzewo do 9 m wysokości, kwiaty pomarańczowo-żółte zebrane w baldachogronach o intensywnym zapachu. Drzewo będące symbolem miłości. Z jego kwiatu wykonana jest jedna ze strzał Kamy. Często obecne w rzeźbie – jakszini zazwyczaj jest pod nim przedstawiana. w Ramajanie Hanuman odnajduje Sitę w ogrodzie drzew aśoka. Z czasem zaczęło być identyfikowane z '''fałszywą aśoką''' (''Monoon longifolium'', hind. ''devadārī, aśokā''). Wizerunki Sity siedzącej pod tym drzewem spotyka się co najmniej od V w. Ma to uzasadnienie w tym, że drzewo jest charakterystyczne dla Srilanki. | ||
'''łacina:''' ''Saraca asoca'' lub ''Monoon longifolium'' | * '''łacina:''' ''Saraca asoca'' lub ''Monoon longifolium'' | ||
'''inne nazwy:''' ''vañjula'' (1) | * '''inne nazwy:''' ''vañjula'' (1) | ||
* '''liczba wzmianek:''' (42*) | |||
'''liczba wzmianek:''' (42*) | |[[Plik:Aśoka - drzewo.jpg|centruj|bezramki|133x133px]] | ||
| | | colspan="2" |[[Plik:Aśoka - kwiat.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |[[Plik:Aśoka - liść.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''aśvakarṇa'' ====== | ||
|'''aśwakarna''' (hindi: gurjan) – okazałe drzewo do 45 m wysokości, cenione ze względu na drewno i żywicę, drobne kwiaty. Pod tą nazwą może się kryć również drzewo śala (''śāla''). | |'''aśwakarna''' (hindi: gurjan) – okazałe drzewo do 45 m wysokości, cenione ze względu na drewno i żywicę, drobne kwiaty. Pod tą nazwą może się kryć również drzewo śala (''śāla''). | ||
'''liczba wzmianek:''' 1 | * '''łacina:''' ''Dipterocarpus turbinatus'' | ||
| | * '''liczba wzmianek:''' 1 | ||
| | | colspan="4" |[[Plik:Aśvakara.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== '' | ====== ''[[aśvattha]]'' ====== | ||
|'''figowiec pagodowy, aśwatha, pippala''' – figowiec pagodowy, drzewo do 30 m wysokości, o charakterystycznych sercowatych liściach. Dzięki Buddzie znane jest jako drzewo bodhi (drzewo oświecenia). Pojawia się już na pieczęciach cywilizacji harrappańskiej, prawdopodobnie w znaczeniu kultowym. W literaturze bramińskiej ma znaczenie religijne i symboliczne – metafory świata jako odwróconego drzewa oraz duszy jako ptaka spożywającego jego figi. | |'''[[Aśvattha|figowiec pagodowy, aśwatha, pippala]]''' – figowiec pagodowy, drzewo do 30 m wysokości, o charakterystycznych sercowatych liściach. Dzięki Buddzie znane jest jako drzewo bodhi (drzewo oświecenia). Pojawia się już na pieczęciach cywilizacji harrappańskiej, prawdopodobnie w znaczeniu kultowym. W literaturze bramińskiej ma znaczenie religijne i symboliczne – metafory świata jako odwróconego drzewa oraz duszy jako ptaka spożywającego jego figi. | ||
'''łacina:''' ''Ficus religiosa'' | * '''łacina:''' ''Ficus religiosa'' | ||
* '''inne nazwy:''' ''caitya'' (29*), ''pippala'' (8) | |||
'''inne nazwy:''' ''caitya'' (29*), ''pippala'' (8) | * '''liczba wzmianek:''' 19 | ||
|[[Plik:Aśwattha - Bodhgaya.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | |||
'''liczba wzmianek:''' 19 | | colspan="2" |[[Plik:Aśwattha - liść (zdjęcie A.Babkieiwcz 2012).jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |[[Plik:Aśwattha -korzeń (zdjęcie A.Babkiewicz 2009).jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |||
| | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''āṭarūṣaka'' ====== | ||
|'''arusa''' (hindi: arusa) – krzew do 4 m wysokości, białe kwiaty w formie kłosów. | |'''arusa''' (hindi: arusa) – krzew do 4 m wysokości, białe kwiaty w formie kłosów. | ||
'''łacina:''' ''Justicia adhatoda'' | * '''łacina:''' ''Justicia adhatoda'' | ||
* '''liczba wzmianek:''' 2 | |||
'''liczba wzmianek:''' 2 | | colspan="4" |[[Plik:Atarusaka (Justicia).jpg|centruj|bezramki|135x135px|alt=]] | ||
| | |||
| | |||
| | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''atimuktaka'' ====== | ||
|'''atimuktaka''' (hinidi: sandan) – średniej wielkości drzewo do 12 m, cenione ze względu na swoje drewno, duże trójlistkowe liście, różowe kwiaty oraz owoce – płaskie strąki. | |'''atimuktaka''' (hinidi: sandan) – średniej wielkości drzewo do 12 m, cenione ze względu na swoje drewno, duże trójlistkowe liście, różowe kwiaty oraz owoce – płaskie strąki. | ||
'''liczba wzmianek:''' 7 | * '''łacina:''' ''Desmodium oojeinense'' | ||
| | * '''liczba wzmianek:''' 7 | ||
| | | colspan="4" |[[Plik:Atimuktaka - kwiat.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== '' | ====== ''[[Badara (głożyna)|badara]]'' ====== | ||
|'''głożyna''' – głożyna omszona, krzew lub drzewo do 10 m, małe żółtawe kwiaty, owoce (''badarikā'') jadalne (na surowo, gotowane, marynowane, suszone) w kształcie kolistym lub podłużnym. W literaturze puranicznej pojawia się jako określenie eremu i miejsca pielgrzymkowego u jednego z źródeł Gangesu (''badarikāśrama'' – zamieszkały przez Wjasę lub Narę i Narajanę). W MBh występuje w opowieści o gotowaniu owoców głożyny (9.47) oraz w imieniu wieszcza identyfikowanego z Wjasą (''Bādarāyaṇa''). | |'''[[Badara (głożyna)|głożyna]]''' – głożyna omszona, krzew lub drzewo do 10 m, małe żółtawe kwiaty, owoce (''badarikā'') jadalne (na surowo, gotowane, marynowane, suszone) w kształcie kolistym lub podłużnym. W literaturze puranicznej pojawia się jako określenie eremu i miejsca pielgrzymkowego u jednego z źródeł Gangesu (''badarikāśrama'' – zamieszkały przez Wjasę lub Narę i Narajanę). W MBh występuje w opowieści o gotowaniu owoców głożyny (9.47) oraz w imieniu wieszcza identyfikowanego z Wjasą (''Bādarāyaṇa''). | ||
'''łacina:''' ''Ziziphus jujuba'' | * '''łacina:''' ''Ziziphus jujuba'' | ||
* '''liczba wzmianek:''' 11 | |||
'''liczba wzmianek:''' 11 | |[[Plik:Badara - drzewo.jpg|centruj|bezramki|123x123px]] | ||
| | | colspan="2" |[[Plik:Badara - owoc.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |[[Plik:Badara - owoce3.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''bakula'' ====== | ||
|'''bakul''' – średniej wielkości drzewo do 14 m wysokości, małe białe kwiaty o intensywnych zapachu, jadalne owoce. Roślina używana w medycynie ajurwedyjskiej. Twarde drewno o ładnym czerwonym zabarwieniu. Dziś popularne w parkach i ogrodach, gdyż daje cień i pięknie pachnie. | |'''bakul''' – średniej wielkości drzewo do 14 m wysokości, małe białe kwiaty o intensywnych zapachu, jadalne owoce. Roślina używana w medycynie ajurwedyjskiej. Twarde drewno o ładnym czerwonym zabarwieniu. Dziś popularne w parkach i ogrodach, gdyż daje cień i pięknie pachnie. | ||
'''liczba wzmianek:''' 9 | * '''łacina:''' ''Mimusops elengi'' | ||
| | * '''liczba wzmianek:''' 9 | ||
| | |[[Plik:Bakul - zdjęcie A.Babkiewicz 2009.jpg|centruj|bezramki|150x150px]] | ||
| | | colspan="2" |[[Plik:Bakula - kwiat.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
|[[Plik:Bakula - owoc.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''bilva'' ====== | ||
|'''kleiszcze smakowite''' (hindi: '''bel''') – drzewo do 13 m, żółte jadalne owoce wielkości jabłka ze zdrewniałą twardą skórką, używane w kulcie Śiwy. | |'''kleiszcze smakowite''' (hindi: '''bel''') – drzewo do 13 m, żółte jadalne owoce wielkości jabłka ze zdrewniałą twardą skórką, używane w kulcie Śiwy. | ||
'''łacina:''' ''Aegle marmelos'' | * '''łacina:''' ''Aegle marmelos'' | ||
* '''liczba wzmianek:''' 16 | |||
'''liczba wzmianek:''' 16 | |[[Plik:Bilwa - drzewo (zdjęcie A.Babkiewicz 2009).jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | | colspan="2" |[[Plik:Bilwa - owoc.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |[[Plik:Bilwa - owoc (zdjęcie A.Babkiewicz 2009).jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''campaka'' ====== | ||
|'''ćampaka''' (hindi: ćampa) – wysokie wiecznie zielone drzewo do 30 m, duże kwiaty w kolorach od kremowego do żółto-pomarańczowego o intensywnym zapachu. Kwiaty używane w kulcie świątynnym. Wykorzystywane do produkcji perfum. Cenione drewno. | |'''ćampaka''' (hindi: ćampa) – wysokie wiecznie zielone drzewo do 30 m, duże kwiaty w kolorach od kremowego do żółto-pomarańczowego o intensywnym zapachu. Kwiaty używane w kulcie świątynnym. Wykorzystywane do produkcji perfum. Cenione drewno. | ||
'''łacina:''' ''Magnolia champaca'' | * '''łacina:''' ''Magnolia champaca'' | ||
* '''liczba wzmianek:''' 14 | |||
'''liczba wzmianek:''' 14 | |[[Plik:Campaka - kora.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | | colspan="2" |[[Plik:Campaka - kwiat.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |[[Plik:Campaka - owoc z nasionami.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''candana'' ====== | ||
|'''sandałowiec biały''' – powoli rosnące drzewo do 18 m wysokości, półpasożyt. Drobne kwiaty. Cenione ze względu na pachnące drewno. W rytuałach hinduistycznych drewno ściera się na papkę sandałową, która ma działanie chłodzące i walory zapachowe. Wykorzystuje się je także do produkcji kadzideł. | |'''sandałowiec biały''' – powoli rosnące drzewo do 18 m wysokości, półpasożyt. Drobne kwiaty. Cenione ze względu na pachnące drewno. W rytuałach hinduistycznych drewno ściera się na papkę sandałową, która ma działanie chłodzące i walory zapachowe. Wykorzystuje się je także do produkcji kadzideł. | ||
'''łacina:''' ''Santalum album'' | * '''łacina:''' ''Santalum album'' | ||
* '''liczba wzmianek:''' 85 | |||
'''liczba wzmianek:''' 85 | |[[Plik:Candana (sandałowiec) - drzewo.jpg|centruj|bezramki|151x151px]] | ||
| | | colspan="2" |[[Plik:Candana (sandałowiec) - kwiat.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |[[Plik:Candana (sandałowiec) - liść.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''ciribilva'' ====== | ||
|'''wiąz indyjski''' – duże drzewo liściaste do 25 m wysokości, drobne kwiaty, owoce – jajowate skrzydlaki (płaskie nasiona ze skrzydełkami), szara kora łuszcząca się w korkowatych łuskach. | |[[Plik:Ciribilwa - kora.jpg|mały|100x100px|ciribilva - kora]]'''wiąz indyjski''' – duże drzewo liściaste do 25 m wysokości, drobne kwiaty, owoce – jajowate skrzydlaki (płaskie nasiona ze skrzydełkami), szara kora łuszcząca się w korkowatych łuskach. | ||
'''łacina:''' ''Holoptelea integrifolia'' | * '''łacina:''' ''Holoptelea integrifolia'' | ||
* '''liczba wzmianek:''' 1 | |||
'''liczba wzmianek:''' 1 | |[[Plik:Ciribilwa - liść.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | | colspan="2" |[[Plik:Ciribilwa - kwiat.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |[[Plik:Ciribilwa - owoc.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''devadāru'' ====== | ||
|'''cedr himalajski''' – iglaste drzewo rosnące do 50 m, szerokostożkowata korona ze zwisającymi gałęziami i wierzchołkiem. Cenione za swe drewno – strzelisty i prosty pień. Dziś występuje rzadziej ze względu na masową wycinkę. Sanskrycka nazwa sugeruje, że jego drewno (''dāru'') mogło być wykorzystywane na wizerunki bóstw (teksy rzeźbiarskie radzą by z niego wykonywać idole dla braminów), lub też, że było ono siedzibą bogów. Z czasem w Indiach zaczęto z nim utożsamiać fałszywą aśokę (''Monoon longifolium'', hind. ''devadārī, aśokā''), może ze względu na równie strzelisty pień i podobny krój korony (dążące w dół gałęzie). | |[[Plik:Aśoka - devadaru, (zdjęcie A.Babkiewicz 2009).jpg|mały|150x150px|Fałszywy aśoka - dewadaru]]'''cedr himalajski''' – iglaste drzewo rosnące do 50 m, szerokostożkowata korona ze zwisającymi gałęziami i wierzchołkiem. Cenione za swe drewno – strzelisty i prosty pień. Dziś występuje rzadziej ze względu na masową wycinkę. Sanskrycka nazwa sugeruje, że jego drewno (''dāru'') mogło być wykorzystywane na wizerunki bóstw (teksy rzeźbiarskie radzą by z niego wykonywać idole dla braminów), lub też, że było ono siedzibą bogów. Z czasem w Indiach zaczęto z nim utożsamiać fałszywą aśokę (''Monoon longifolium'', hind. ''devadārī, aśokā''), może ze względu na równie strzelisty pień i podobny krój korony (dążące w dół gałęzie). | ||
'''łacina:''' ''Cedrus deodara'' lub ''Monoon longifolium'' | * '''łacina:''' ''Cedrus deodara'' lub ''Monoon longifolium'' | ||
* '''liczba wzmianek:''' 7 | |||
'''liczba wzmianek:''' 7 | |[[Plik:Devadaru (cedr) - drzewo.jpg|centruj|bezramki|133x133px]] | ||
| | | colspan="2" |[[Plik:Devadaru (cedr) - owoc.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |[[Plik:Devadaru (cedr) -drewno.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''dhava'' ====== | ||
|'''dhawa''' – wiecznie zielone średniej wielkości drzewo. Kwiaty zebrane w główkowatych kwiatostanach, bez płatków. Liście zasobne w garbniki. | |'''dhawa''' – wiecznie zielone średniej wielkości drzewo. Kwiaty zebrane w główkowatych kwiatostanach, bez płatków. Liście zasobne w garbniki. | ||
'''łacina:''' ''Anogeissus latifolia'' | * '''łacina:''' ''Anogeissus latifolia'' | ||
* '''liczba wzmianek:''' 6 | |||
'''liczba wzmianek:''' 6 | |[[Plik:Dhava - drzewo.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | | colspan="2" |[[Plik:Dhava - liść.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |[[Plik:Dhava - kwiat.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''hāridra'' ====== | ||
|'''kurkum, ostryż długi''' – bylina, znana głównie jako przyprawa | |'''kurkum, ostryż długi''' – bylina, znana głównie jako intensywnie pomarańczowożółta przyprawa pozyskiwana z kłącza rośliny. W MBh termin używany jako określenie koloru, np. maści koni (7.22.10)'''.''' | ||
* '''łacina:''' ''Curcuma longa'' | |||
'''łacina:''' ''Curcuma longa'' | * '''liczba wzmianek:''' 8 | ||
|[[Plik:Haridra (kurkuma) - kłącze.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | |||
'''liczba wzmianek:''' 8 | | colspan="2" |[[Plik:Haridra (kurkuma) - kłącza.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |[[Plik:Haridra (kurkuma) - kwiat .jpg|centruj|bezramki|129x129px]] | ||
| | |||
| | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''hintāla'' ====== | ||
|'''daktylowiec bagienny''' – niewysokie drzewa do 5 m, rosną w kępach na terenach nadbrzeżnych, długie pierzaste liście do 2-3 m. | |'''daktylowiec bagienny''' – niewysokie drzewa do 5 m, rosną w kępach na terenach nadbrzeżnych, długie pierzaste liście do 2-3 m. | ||
'''łacina:''' ''Phoenix paludosa'' | * '''łacina:''' ''Phoenix paludosa'' | ||
* '''liczba wzmianek:''' 2 | |||
'''liczba wzmianek:''' 2 | | colspan="4" |[[Plik:Hintala (daktylowiec bagienny).jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |||
| | |||
| | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''iṅguda'' ====== | ||
|'''migdałecznik właściwy''' – drzewo do 25 m wysokości, drewno odporne na wodę, drobne kwiaty w kwiatostanach, owoce – spłaszczone pestkowce, wytłacza się z nich olej. | |'''migdałecznik właściwy''' – drzewo do 25 m wysokości, drewno odporne na wodę, drobne kwiaty w kwiatostanach, owoce – spłaszczone pestkowce, wytłacza się z nich olej. | ||
'''łacina:''' ''Terminalia catappa'' | * '''łacina:''' ''Terminalia catappa'' | ||
* '''liczba wzmianek:''' 10 | |||
'''liczba wzmianek:''' 10 | |[[Plik:Inguda (migdałecznik).jpg|centruj|bezramki|133x133px]] | ||
| | | colspan="2" |[[Plik:Inguda (migdałecznik) - kwiat.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |[[Plik:Inguda (migdałecznik) - owoc.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''jambu'' ====== | ||
|'''dźambu, czapetka kuminowa''' – drzewo do 30 m wysokości, szybko rośnie, może żyć ponad 100 lat, drobne białe kwiaty w wiechach, owoce ciemnofioletowe (niemal czarne) jak śliwki, jadalne. W MBh i literaturze puranicznej występuje jako nazwa środkowego spośród siedmiu mitycznych kontynentów (''Jambu-dvīpa''), w którego centrum (lub na zachód od góry Meru) rośnie gigantyczne drzewo tego gatunku. | |'''dźambu, czapetka kuminowa''' – drzewo do 30 m wysokości, szybko rośnie, może żyć ponad 100 lat, drobne białe kwiaty w wiechach, owoce ciemnofioletowe (niemal czarne) jak śliwki, jadalne. W MBh i literaturze puranicznej występuje jako nazwa środkowego spośród siedmiu mitycznych kontynentów (''Jambu-dvīpa''), w którego centrum (lub na zachód od góry Meru) rośnie gigantyczne drzewo tego gatunku. | ||
'''łacina:''' ''Syzygium cumini'' | * '''łacina:''' ''Syzygium cumini'' | ||
* '''liczba wzmianek:''' 10 | |||
'''liczba wzmianek:''' 10 | |[[Plik:Jambu (zdjęcie A.Babkiewicz 2009).jpg|centruj|bezramki|150x150px]] | ||
| | | colspan="2" |[[Plik:Jambu - kwiat.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |[[Plik:Jambu - owoc.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== '' | ====== ''[[Japā (hibiskus)|japā]]'' ====== | ||
|'''róża chińska''' (hind. dźoba) – krzew do 2-5 m, kwiaty czerwone (rzadziej białe, różowe, żółte), pręciki połączone w rurkę charakterystycznie wychodzą z kielicha. MBh 3.220.3 wymienione wśród innych gajów (''vana'') drzew kwitnących upiększających górę Mandarę (''saṃtānaka, karavīra, pārijāta, aśoka, kadamba''). Używane w kulcie Durgi. | |'''[[Japā (hibiskus)|róża chińska]]''' (hind. dźoba) – krzew do 2-5 m, kwiaty czerwone (rzadziej białe, różowe, żółte), pręciki połączone w rurkę charakterystycznie wychodzą z kielicha. MBh 3.220.3 wymienione wśród innych gajów (''vana'') drzew kwitnących upiększających górę Mandarę (''saṃtānaka, karavīra, pārijāta, aśoka, kadamba''). Używane w kulcie Durgi. | ||
'''łacina:''' ''Hibiscus rosa-sinensis'' | * '''łacina:''' ''Hibiscus rosa-sinensis'' | ||
* '''liczba wzmianek:''' 1 | |||
'''liczba wzmianek:''' 1 | |[[Plik:Japa (hibiscus).jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | | colspan="2" |[[Plik:Japa (hibiscus) - kwiat.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |[[Plik:Japa (hibiscus) - owoc.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== '' | ====== ''[[Kadala (banan)|kadala]]'' ====== | ||
|'''banan zwyczajny''' – trwała bylina do 15 m wysokości, z ogromnymi liśćmi na długich ogonkach, tworzących nibypień, duży kwiatostan oraz beznasienne podłużne owoce – banany. | |'''[[Kadala (banan)|banan zwyczajny]]''' – trwała bylina do 15 m wysokości, z ogromnymi liśćmi na długich ogonkach, tworzących nibypień, duży kwiatostan oraz beznasienne podłużne owoce – banany. | ||
'''liczba wzmianek:''' 27 | * '''łacina:''' ''Musa paradisiaca'' | ||
| | * '''inne nazwy:''' ''kadalī'' (1) | ||
| | * '''liczba wzmianek:''' 27 | ||
| | |[[Plik:Bananowiec - zdjęcie A.Babkiewicz 2009.jpg|centruj|bezramki|150x150px]] | ||
| colspan="2" |[[Plik:Bananowiec-kwiat, zdjęcie A.Babkiewicz 2009.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | |||
|[[Plik:Bananas-owoc.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''kadaṃba'' ====== | ||
''' | |'''kadamba''' (hindi: kadam) – szybko rosnące drzewo do 45 m wysokości, duże liście, kwiaty pomarańczowe w kulistych kwiatostanach. Kwiaty używane do wyrobu perfum. Na pn. Indii związane z kultem Kryszny, na pd. nazywane drzewem Parwati. | ||
'''liczba wzmianek:''' 10 | * '''łacina:''' ''Neolamarckia cadamba'' | ||
| | * '''liczba wzmianek:''' 10 | ||
| | |[[Plik:Kadamba (zdjęcie A.Babkiewicz 2009).jpg|centruj|bezramki|150x150px]] | ||
| | | colspan="2" |[[Plik:Kadamba - kwiat (zdjęcie A.Babkiewicz 2009).jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
|[[Plik:Kadamba - kwiat.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''kalāya'' ====== | ||
|'''groch zwyczajny polny''' – jednoroczna roślina strączkowa, kwiaty czerwono fioletowe. W MBh wykorzystywana jako określenie maści koni. | |'''groch zwyczajny polny''' – jednoroczna roślina strączkowa, kwiaty czerwono fioletowe. W MBh wykorzystywana jako określenie maści koni. | ||
'''łacina:''' ''Pisum sativum'' | * '''łacina:''' ''Pisum sativum'' | ||
* '''liczba wzmianek:''' 2 | |||
'''liczba wzmianek:''' 2 | | colspan="2" |[[Plik:Kalaya (groch) - kwiat.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | | colspan="2" |[[Plik:Kalaya (groch) - owoc.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |||
| | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''karavīra'' ====== | ||
|'''oleander''' – duży krzew lub małe drzewo, kwiaty zebrane w kwiatostany, w kilku kolorach (czerwone, różowe lub białe), pachnące. Roślina wydziela mleczny sok i jest trująca'''.''' | |'''oleander''' – duży krzew lub małe drzewo, kwiaty zebrane w kwiatostany, w kilku kolorach (czerwone, różowe lub białe), pachnące. Roślina wydziela mleczny sok i jest trująca'''.''' | ||
* '''łacina:''' ''Nerium oleander'' | |||
'''łacina:''' ''Nerium oleander'' | * '''liczba wzmianek:''' 7 | ||
|[[Plik:Karavira (oleander) - liść .jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | |||
'''liczba wzmianek:''' 7 | | colspan="2" |[[Plik:Karavira (oleander) - kwiat .jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |[[Plik:Karavira (oleander) - owoc.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |||
| | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''karīra'' ====== | ||
|'''karira''' – krzew do 5 m wysokości, owoce jadalne (gotowane z warzywami, marynowane). W MBh występuje niemal zawsze razem z drzewami śami i piku (''śamī'', ''pīlu''). | |[[Plik:Karira - owoce.jpg|mały|100x100px|''karīra'' - owoce]]'''karira''' – krzew do 5 m wysokości, owoce jadalne (gotowane z warzywami, marynowane). W MBh występuje niemal zawsze razem z drzewami śami i piku (''śamī'', ''pīlu''), a przebywanie wśród tych drzew charakteryzuje mieszkańców lasu (8.30.24). | ||
'''łacina:''' ''Capparis decidua'' | * '''łacina:''' ''Capparis decidua'' | ||
* '''liczba wzmianek:''' 4 | |||
'''liczba wzmianek:''' 4 | |[[Plik:Karira - drzewo .jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | | colspan="2" |[[Plik:Karira - kwiaty.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |[[Plik:Karira - liście.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''karṇikāra'' ====== | ||
|'''karnikara''' (hindi: kanak ćampa) – drzewo do 30 m wysokości, o białych, mięsistych kwiatach. W MBh girlandę z kwiatów karnikary nosi Śiwa (12.310.20). Drzewo karniki (symbol niewzruszoności) spadające ze szczytu góry pojawia się w domenie źródłowej metafory zabijanego potężnego wojownika (np. 7.28.43). Sztandar z drzewem karnika (lub z niego wykonany) posiada Abhimanju. | |'''karnikara''' (hindi: kanak ćampa) – drzewo do 30 m wysokości, o białych, mięsistych kwiatach. W MBh girlandę z kwiatów karnikary nosi Śiwa (12.310.20). Drzewo karniki (symbol niewzruszoności) spadające ze szczytu góry pojawia się w domenie źródłowej metafory zabijanego potężnego wojownika (np. 7.28.43). Sztandar z drzewem karnika (lub z niego wykonany) posiada Abhimanju. Czasem identyfikowana jako: strączyniec cewiasty (''Cassia fistula''). | ||
'''łacina:''' ''Pterospermum acerifolium'' | * '''łacina:''' ''Pterospermum acerifolium'' | ||
* '''inne nazwy:''' ''karṇikā'' (1) | |||
'''inne nazwy:''' ''karṇikā'' (1) | * '''liczba wzmianek:''' 25 | ||
|[[Plik:Karnikara - liść.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | |||
'''liczba wzmianek:''' 25 | | colspan="2" |[[Plik:Karnikara - kwiat.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |[[Plik:Karnikara - owoc.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |||
| | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''kāśa'' ====== | ||
|'''kaśa''' – wieloletnia trawa dorastająca do 3 m wysokości. Wyplata się z niej maty do siedzenia. W tekście MBh często występuje razem z trawą kuśa. | |'''kaśa''' – wieloletnia trawa dorastająca do 3 m wysokości. Wyplata się z niej maty do siedzenia. W tekście MBh często występuje razem z trawą kuśa. | ||
'''łacina:''' ''Saccharum spontaneum'' | * '''łacina:''' ''Saccharum spontaneum'' | ||
* '''liczba wzmianek:''' 8 | |||
'''liczba wzmianek:''' 8 | | colspan="2" |[[Plik:Kaśa - łąka.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | | colspan="2" |[[Plik:Kaśa - źdźbło.jpg|centruj|bezramki|151x151px]] | ||
| | |||
| | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''kāśmarya'' ====== | ||
|'''gmelina, biała teczyna''' (hindi: gamhar) – szybko rosnące drzewo do 20 m, kwiaty brązowożółte. Drewno stosunkowo twarde wykorzystuje się do wyrobu mebli, instrumentów i domowych sprzętów'''.''' | |'''gmelina, biała teczyna''' (hindi: gamhar) – szybko rosnące drzewo do 20 m, kwiaty brązowożółte. Drewno stosunkowo twarde wykorzystuje się do wyrobu mebli, instrumentów i domowych sprzętów (źródło zdjęć: [http://www.floraofbangladesh.com/2018/06/gamari-or-white-teak-gmelina-arborea.html floraofbangladesh.com])'''.''' | ||
* '''łacina:''' ''Gmelina arborea'' | |||
'''łacina:''' ''Gmelina arborea'' | * '''inne nazwy:''' ''kāśmarī'' (1) | ||
* '''liczba wzmianek:''' 3 | |||
'''inne nazwy:''' ''kāśmarī'' (1) | |[[Plik:Kaśmarya (gmelina) - drzewo.jpg|centruj|bezramki|133x133px]] | ||
| colspan="2" |[[Plik:Kaśmarya (gmelina) - kwiat.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | |||
'''liczba wzmianek:''' 3 | |[[Plik:Kaśmarya (gmelina) - owoc.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |||
| | |||
| | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== '' | ====== ''[[kesara]]'' ====== | ||
|Może mieć kilka znaczeń: | |Może mieć kilka znaczeń: | ||
# '''pręciki kwiatu lotosu''' (1.176.29 – aparat krytyczny), | |||
# [[Kesara|''Mesua ferrea'' (ang. '''ironwood''')]] – wysokie drzewo o twardym drewnie. Młode listki czerwonawe, białe pachnące kwiaty. Jedna ze strzał Kamadewy. W buddyzmie drzewo, pod którym ma zyskać oświecenie przyszły budda Maitreja (''Maitreya''). | |||
# ''Mimusops elengi'' – częściej w sanskrycie nazywane '''bakula'''. | |||
* '''łacina:''' ''Mesua ferrea; Mimusops elengi'' | |||
* '''liczba wzmianek:''' 11 | |||
'''łacina:''' ''Mesua ferrea; Mimusops elengi'' | |[[Plik:Kesara - drzewo.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| colspan="2" |[[Plik:Kesara - kwiat.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | |||
'''liczba wzmianek:''' 11 | |[[Plik:Kesara - owoc.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |||
| | |||
| | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''ketaka'' ====== | ||
|'''ketaki, pandan połaciowy''' – wiecznie zielony krzew lub małe drzewo, posiada korzenie przybyszowe, jest rozdzielnopłciowe. Kwiaty męskie duże, białe, pachnące. Okrągławe owoce jadalne. Występuje najczęściej na wybrzeżu lub wzdłuż rzek. | |'''ketaki, pandan połaciowy''' – wiecznie zielony krzew lub małe drzewo, posiada korzenie przybyszowe, jest rozdzielnopłciowe. Kwiaty męskie duże, białe, pachnące. Okrągławe owoce jadalne. Występuje najczęściej na wybrzeżu lub wzdłuż rzek. | ||
'''łacina:''' ''Pandanus tectarius'' | * '''łacina:''' ''Pandanus tectarius'' | ||
* '''inne nazwy:''' ''ketakī'' (3) | |||
'''inne nazwy:''' ''ketakī'' (3) | * '''liczba wzmianek:''' 5 | ||
|[[Plik:Ketaka - drzewo.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | |||
'''liczba wzmianek:''' 5 | | colspan="2" |[[Plik:Ketaka - kwiat.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |[[Plik:Ketaka - owoc.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |||
| | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== '' | ====== ''[[khadira]]'' ====== | ||
|'''akacja katechu''' – niewielkie drzewo, liście pierzaste z drobnymi listkami, drobne kwiaty zebrane w kłosach. Identyfikowane jako drzewo pojawiające się na pieczęciach z kultury harappańskiej. | |[[Plik:Khadira.jpg|mały|138x138px|''khadira'' (źródło: [[commons:File:Acacia_catechu_-_Köhler–s_Medizinal-Pflanzen-003.jpg|wikimedia]])]]'''[[Khadira|akacja katechu]]''' – niewielkie drzewo, liście pierzaste z drobnymi listkami, drobne kwiaty zebrane w kłosach. Identyfikowane jako drzewo pojawiające się na pieczęciach z kultury harappańskiej. | ||
'''łacina:''' ''Acacia catechu'' | * '''łacina:''' ''Acacia catechu'' | ||
* '''liczba wzmianek:''' 4 | |||
'''liczba wzmianek:''' 4 | |[[Plik:Khadira - drzewo .jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | | colspan="2" |[[Plik:Khadira - kwiat .jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |[[Plik:Khadira - liście.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''kharjūra'' ====== | ||
|'''daktylowiec leśny''' – drzewo dorastające do 15 m wysokości, liście długie, pierzaste. Owoce – czerwonawe lub żółtawe pestkowce. Z soku z naciętego pnia wyrabia się cukier i wino. | |'''daktylowiec leśny''' – drzewo dorastające do 15 m wysokości, liście długie, pierzaste. Owoce – czerwonawe lub żółtawe pestkowce. Z soku z naciętego pnia wyrabia się cukier i wino. | ||
'''łacina:''' ''Phoenix sylvestris'' | * '''łacina:''' ''Phoenix sylvestris'' | ||
* '''liczba wzmianek:''' 3 | |||
'''liczba wzmianek:''' 3 | |[[Plik:Kharjura (daktylowiec) (zdjęcie A.Babkiewicz 2009).jpg|centruj|bezramki|136x136px]] | ||
| | | colspan="2" |[[Plik:Kharjura - sok (daktylowiec) (zdjęcie A.Babkiewicz 2009).jpg|centruj|bezramki|130x130px]] | ||
| | |[[Plik:Kharjura - owoc.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''kimpāka'' ====== | ||
|'''kulczyba wronie oko''' – średniej wysokości drzewo, którego owoce (a właściwie znajdujące się w nich nasiona) są źródłem gorzkiej i trującej strychniny (wykorzystywana w medycynie). W MBh pojawia się jako domena źródłowa metafory skutków grzesznych czynów. | |[[Plik:Kimpaka (kulczyba) - liście.jpg|mały|135x135px|''kimpāka'' (źródło: [[commons:File:Strychnos_nux-vomica_-_Köhler–s_Medizinal-Pflanzen-266.jpg|wikimedia]]).]]'''kulczyba wronie oko''' – średniej wysokości drzewo, którego owoce (a właściwie znajdujące się w nich nasiona) są źródłem gorzkiej i trującej strychniny (wykorzystywana w medycynie). W MBh pojawia się jako domena źródłowa metafory skutków grzesznych czynów. | ||
'''łacina:''' ''Strychnos nux-vomica'' | * '''łacina:''' ''Strychnos nux-vomica'' | ||
* '''liczba wzmianek:''' 2 | |||
'''liczba wzmianek:''' 2 | | colspan="2" |[[Plik:Kimpaka (kulczyba) - drzewo.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | | colspan="2" |[[Plik:Kimpaka (kulczyba) - nasiona.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |||
| | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''kiṃśuka'' ====== | ||
|'''leśny płomień, palaśa''' (ang. flame of the forest, hindi: palaś) – średniej wysokości drzewo do 15 m, pokrywające się pomarańczowymi kwiatami na wiosnę. Kwiaty używane w rytuałach, a drewno do ofiar. W MBh pojawia się w domenie źródłowej na określenie poranionego ciała wojownika. | |[[Plik:Kimśuka - kwiat.jpg|mały|100x100px|''kiṃśuka'' (źródło: [[wikipedia:Butea_monosperma|wikipedia]]).]]'''leśny płomień, palaśa''' (ang. flame of the forest, hindi: palaś) – średniej wysokości drzewo do 15 m, pokrywające się pomarańczowymi kwiatami na wiosnę. Kwiaty używane w rytuałach, a drewno do ofiar. W MBh pojawia się w domenie źródłowej na określenie poranionego ciała wojownika. | ||
'''łacina:''' ''Butea monosperma'' | * '''łacina:''' ''Butea monosperma'' | ||
* '''inne nazwy:''' ''palāśa'' (22) | |||
'''inne nazwy:''' ''palāśa'' (22) | * '''liczba wzmianek:''' 41 | ||
|[[Plik:Kimśuka - drzewo.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | |||
'''liczba wzmianek:''' 41 | | colspan="2" |[[Plik:Kimśuka - liść.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |[[Plik:Kimśuka - owoc.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |||
| | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''kovidāra'' ====== | ||
|'''bauhinia''' – dosł. „łatwe bądź trudne do rozdwojenia”, niewysokie drzewo lub krzew, popularnie nazywane drzewem storczykowym, ale nie należy do tej rodziny | |'''bauhinia''' – dosł. „łatwe bądź trudne do rozdwojenia”, niewysokie drzewo lub krzew o ciemnoróżowych kwiatach, popularnie nazywane drzewem storczykowym, ale nie należy do tej rodziny. W tradycji sanskryckiej jedno z drzew w raju Indry. W MBh sztandar z bauhinią (lub z jej drzewa) posiada Dhrysztadjumna. | ||
'''łacina:''' ''Bauhinia purpurea'' | * '''łacina:''' ''Bauhinia purpurea'' | ||
* '''liczba wzmianek:''' 3 | |||
'''liczba wzmianek:''' 3 | |[[Plik:Kovidara - drzewo.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | | colspan="2" |[[Plik:Kovidara - liść .jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |[[Plik:Kovidara - kwiat.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''kunda'' ====== | ||
|'''jaśmin wielokwiatowy''' albo '''gwiaździsty''' – duży krzew, białe kwiaty o intensywnym zapachu. W MBh używany na określenie białego koloru. Często występuje w złożeniu „jaśmin i księżyc” (''kundendu''). | |[[Plik:Kunda - rysunek.jpg|mały|138x138px|''kunda'' (źródło: [[commons:File:Jasminum_multiflorum_Paxton_023_2.ed.jpg|wikimedia]]).]]'''jaśmin wielokwiatowy''' albo '''gwiaździsty''' – duży krzew, białe kwiaty o intensywnym zapachu. W MBh używany na określenie białego koloru. Często występuje w złożeniu „jaśmin i księżyc” (''kundendu''). | ||
'''łacina:''' ''Jasminum multiflorum'' | * '''łacina:''' ''Jasminum multiflorum'' | ||
* '''liczba wzmianek:''' 7 | |||
'''liczba wzmianek:''' 7 | | colspan="2" |[[Plik:Kunda - krzak.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | | colspan="2" |[[Plik:Kunda - kwiat.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |||
| | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''kuśa'' ====== | ||
|'''kuśa''' – gęstokępowa trawa do 1 m wysokości, uważana za świętą. Używana podczas ofiar i w rytuałach, wyplata się z niej maty do siedzenia i spania. | |'''kuśa''' – gęstokępowa trawa do 1 m wysokości, uważana za świętą. Używana podczas ofiar i w rytuałach, wyplata się z niej maty do siedzenia i spania. | ||
'''łacina:''' ''Desmostachya bipinnata'' | * '''łacina:''' ''Desmostachya bipinnata'' | ||
* '''inne nazwy:''' ''darbha'' (25) | |||
'''inne nazwy:''' ''darbha'' (25) | * '''liczba wzmianek:''' 61 | ||
| colspan="2" |[[Plik:Kuśa.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | |||
'''liczba wzmianek:''' 61 | | colspan="2" |[[Plik:Kuśa - mata.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |||
| | |||
| | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''kūṭaśālmali'' ====== | ||
''' | |'''kutaśalmali''' (hindi: pithradź) – drzewo do 20 m wysokości, mocne drewno. Roślina użyteczna w medycynie ajurwedyjskiej; znana też pod nazwą rohitaka (''rohītaka''). | ||
'''liczba wzmianek:''' 2 | * '''łacina:''' ''Aphanamixis polystachya'' | ||
| | * '''liczba wzmianek:''' 2 | ||
| | | colspan="2" |[[Plik:Kutaśalmali.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | | colspan="2" |[[Plik:Kutaśalmali - owoc.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''lakuca'' ====== | ||
|'''dziki chlebowiec''' – duże drzewo do 35 m wysokości, owoce mniejsze niż u chlebowca, jadalne. Cenne twarde drewno, roślina wykorzystywana w medycynie ajurwedyjskiej'''.''' | |'''dziki chlebowiec''' – duże drzewo do 35 m wysokości, owoce mniejsze niż u chlebowca, jadalne. Cenne twarde drewno, roślina wykorzystywana w medycynie ajurwedyjskiej'''.''' | ||
* '''łacina:''' ''Artocarpus hirsutus'' | |||
'''łacina:''' ''Artocarpus hirsutus'' | * '''liczba wzmianek:''' 1 | ||
|[[Plik:Lakuca.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | |||
'''liczba wzmianek:''' 1 | | colspan="2" |[[Plik:Lakuca - kora.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |[[Plik:Lakuca - owoc.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |||
| | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''lodhra'' ====== | ||
|'''lodhra''' – małe wiecznie zielone drzewo do 7 m wysokości, drobne biało-żółtawe kwiaty zebrane w gronach. | |'''lodhra''' – małe wiecznie zielone drzewo do 7 m wysokości, drobne biało-żółtawe kwiaty zebrane w gronach. | ||
'''liczba wzmianek:''' 6 | * '''łacina:''' ''Symplocos racemosa'' | ||
| | * '''liczba wzmianek:''' 6 | ||
| | | colspan="2" |[[Plik:Lodhra - kwiat.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | | colspan="2" |[[Plik:Lodhra - owoc.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''madhūka'' ====== | ||
|'''madhuka''' – dosł. „miodowe”, szybko rosnące drzewo do 20 m wysokości. Kwiaty wykorzystywane do produkcji alkoholu przez ludy plemienne. | |[[Plik:Madhuka - kwiat.jpg|mały|100x100px|''madhūka'' wysuszony kwiat do produkcji wina (źródło: [[commons:File:Mahua_for_sale.jpg|wikimedia]]).]]'''madhuka''' – dosł. „miodowe”, szybko rosnące drzewo do 20 m wysokości. Kwiaty wykorzystywane do produkcji alkoholu przez ludy plemienne. | ||
'''łacina:''' ''Madhuca longifolia'' | * '''łacina:''' ''Madhuca longifolia'' | ||
* '''liczba wzmianek:''' 4 | |||
'''liczba wzmianek:''' 4 | |[[Plik:Madhuka.jpg|centruj|bezramki|106x106px]] | ||
| | | colspan="2" |[[Plik:Madhuka - liść.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |[[Plik:Madhuka - kwiat (2).jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''mādhavī'' ====== | ||
|'''madhawi''' – wiecznie zielony krzew pnący, kwiaty zebrane w gronach, biało-żółte, pachnące. Występuje we Wryndawanie, związany z historiami Kryszny. | |[[Plik:Madhavi - kwiat.jpg|mały|100x100px|''mādhavī'' (źródło: [[commons:File:Hiptage_benghalensis_011.JPG|wikimedia]]).]]'''madhawi''' – wiecznie zielony krzew pnący, kwiaty zebrane w gronach, biało-żółte, pachnące. Występuje we Wryndawanie, związany z historiami Kryszny. | ||
'''łacina:''' ''Hiptage benghalensis'' | * '''łacina:''' ''Hiptage benghalensis'' | ||
* '''liczba wzmianek:''' (32*) | |||
'''liczba wzmianek:''' (32*) | |[[Plik:Madhavi - pnącze.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | | colspan="2" |[[Plik:Madhavi - liść i kwiat.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |[[Plik:Madhavi - owoc .jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''māṣa'' ====== | ||
|'''fasolka mung''' – fasola złota, gatunek strączkowych, ma żółte kwiaty. W MBh wykorzystywany na określenie koloru żółtego np. maści koni. | |'''fasolka mung''' – fasola złota, gatunek strączkowych, ma żółte kwiaty. W MBh wykorzystywany na określenie koloru żółtego np. maści koni. | ||
'''łacina:''' ''Vigna radiata'' | * '''łacina:''' ''Vigna radiata'' | ||
* '''liczba wzmianek:''' 7 | |||
'''liczba wzmianek:''' 7 | |[[Plik:Masza (mung) - liść.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | | colspan="2" |[[Plik:Masza (mung) - kwiat.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |[[Plik:Masza (mung) - owoc.jpg|centruj|bezramki|106x106px]] | ||
| | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''mucukunda'' ====== | ||
|'''mućukunda''' – średniej wielkości wiecznie zielone drzewo, kwiaty białe, pachnące. W MBh pojawia się jako imię władcy z przeszłości, który pomagał bogom w wojnach i poprosił o błogosławieństwo nieprzerwanego snu – obudzony przez Krysznę. | |[[Plik:Mucukunda - ilustration commissioned by William Roxburgh.jpg|mały|145x145px|''mucukunda'' - ilustroacja William Roxburgh. (źródło: [http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77166350-1 plantsoftheworldonline.org]).]]'''mućukunda''' – średniej wielkości wiecznie zielone drzewo, kwiaty białe, pachnące. W MBh pojawia się jako imię władcy z przeszłości, który pomagał bogom w wojnach i poprosił o błogosławieństwo nieprzerwanego snu – obudzony przez Krysznę (zdjęcia obok Pradeep Rajatewa, źródło: [http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77166350-1 plantsoftheworldonline.org]). | ||
'''łacina:''' ''Pterospermum suberifolium'' | * '''łacina:''' ''Pterospermum suberifolium'' | ||
* '''liczba wzmianek:''' (21*) | |||
'''liczba wzmianek:''' (21*) | |[[Plik:Mucukunda - liść i kwiat.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | | colspan="2" |[[Plik:Mucukunda - owoc.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |[[Plik:Mucukunda - owoc i nasiona.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''nikumbha'' ====== | ||
|'''kroton''', '''krocień''' - roślina zielna z rodziny wilczomleczowatych, wykorzystywana w medycynie (działanie przeczyszczające). W MBh termin wykorzystywany jako imię bohaterów. | |[[Plik:Nikumbha - rysunek.jpg|mały|120x120px|''nikumbha'' (źródło: [[commons:File:Croton_tiglium_-_Köhler–s_Medizinal-Pflanzen-197.jpg|wikimedia]]).]]'''kroton''', '''krocień''' - roślina zielna z rodziny wilczomleczowatych, wykorzystywana w medycynie (działanie przeczyszczające). W MBh termin wykorzystywany jako imię bohaterów. | ||
'''łacina:''' ''Croton tiglium'' | * '''łacina:''' ''Croton tiglium'' | ||
* '''liczba wzmianek:''' (6*) | |||
'''liczba wzmianek:''' (6*) | | colspan="2" |[[Plik:Nikumbha - liść.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | | colspan="2" |[[Plik:Nikumbha - owoc.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |||
| | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''nīpa'' ====== | ||
|'''iksora szkarłatna''' – wiecznie zielony krzew lub niewielkie drzewo o szerokiej koronie. Kwiaty 4-płatkowe w baldachach, czerwone. Łacińska nazwa ''ixora'' ma być fonetycznym zapisem sanskryckiego słowa ''īśvara''. W rytuałach hinduskich kwiaty ofiarowywane Śiwie'''.''' | |'''iksora szkarłatna''' – wiecznie zielony krzew lub niewielkie drzewo o szerokiej koronie. Kwiaty 4-płatkowe w baldachach, czerwone. Łacińska nazwa ''ixora'' ma być fonetycznym zapisem sanskryckiego słowa ''īśvara''. W rytuałach hinduskich kwiaty ofiarowywane Śiwie'''.''' | ||
* '''łacina:''' ''Ixora coccinea'' | |||
'''łacina:''' ''Ixora coccinea'' | * '''liczba wzmianek:''' (8*) | ||
| colspan="2" |[[Plik:Nipa - krzak (zdjęcie A.Babkiewicz 2008).jpg|alt=|centruj|bezramki|100x100px]] | |||
'''liczba wzmianek:''' (8*) | | colspan="2" |[[Plik:Nipa - kwiat (zdjęcie A.Babkiewicz 2008).jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |||
| | |||
| | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== '' | ====== ''[[Nyagrodha (banjan)|nyagrodha]]'' ====== | ||
|'''figowiec banian''' lub '''bengalski''' – dosł. „rosnący w dół”, duże drzewo z rozłożystą koroną i korzeniami przybyszowymi. Święte drzewo w hinduizmie i buddyzmie. W MBh jego korona jest schronieniem dla ascetów i wieszczów, pod nim medytuje Śiwa, a widok sowy mordującej wrony w jego konarach (10.1.21) staje się dla Aśwatthamany inspiracją do rzezi w uśpionym obozie synów Pandu. Nilą (''nīla'') w partiach kosmologicznych nazywane jest pasmo górskie położone na północ od Meru, być może jego nazwa pochodzi od banianu (''nīla''). | |'''[[Nyagrodha (banjan)|figowiec banian]]''' lub '''bengalski''' – dosł. „rosnący w dół”, duże drzewo z rozłożystą koroną i korzeniami przybyszowymi. Święte drzewo w hinduizmie i buddyzmie. W MBh jego korona jest schronieniem dla ascetów i wieszczów, pod nim medytuje Śiwa, a widok sowy mordującej wrony w jego konarach (10.1.21) staje się dla Aśwatthamany inspiracją do rzezi w uśpionym obozie synów Pandu. Nilą (''nīla'') w partiach kosmologicznych nazywane jest pasmo górskie położone na północ od Meru, być może jego nazwa pochodzi od banianu (''nīla''). | ||
'''łacina:''' ''Ficus bengalensis'' | * '''łacina:''' ''Ficus bengalensis'' | ||
* '''inne nazwy:''' ''nīla'' (44*), ''vaṭa'' (21) | |||
'''inne nazwy:''' ''nīla'' (44*), ''vaṭa'' (21) | * '''liczba wzmianek:''' 32 | ||
|[[Plik:Nyagrodha (zdjęcie A.Babkiewicz 2009).jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | |||
'''liczba wzmianek:''' 32 | | colspan="2" |[[Plik:Nyagrodha - liść (zdjęcie A.Babkiewicz 2008).jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |[[Plik:Nyagrodha - owoc.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |||
| | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== '' | ====== ''[[Padma (lotos)|padma]]'' ====== | ||
''' | |'''[[Padma (lotos)|lotos orzechodajny]]''' – roślina wodna, piękne kwiaty różowe lub białe (''puṇḍarīka'') i duże owalne liście, jadalna. Święta w hinduizmie i buddyzmie. W MBh najczęściej płatki lotosu pojawiają się w domenie źródłowej metafory określającej piękne części ciała (twarz, oczy). Liście lotosu wykorzystywane są w domenie źródłowej braku lgnięcia do przedmiotu (kropla wody nie dotyka powierzchni liścia choć się na nim znajduje). Jest to też nazwa formacji militarnej (7.53.27) oraz określenie jednego z siedmiu mitycznych kontynentów (''puṣkara-dvīpa''). | ||
'''liczba wzmianek:''' 212 | * '''łacina:''' ''Nelumbo nucifera'' | ||
| | * '''inne nazwy:''' ''puṣkara'' (157*), ''puṇḍarīka'' (29) | ||
| | * '''liczba wzmianek:''' 212 | ||
| | |[[Plik:Lotos - liście.png|centruj|bezramki|102x102px]] | ||
| colspan="2" |[[Plik:Lotos 01.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | |||
|[[Plik:Lotos-owoc.png|centruj|bezramki|100x100px]] | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''panasa'' ====== | ||
|'''chlebowiec''' – duże drzewo o charakterystycznych wielkich mięsistych owocach (ang. jackfruit) wykorzystywanych w kuchni (surowy i gotowany). | |'''chlebowiec''' – duże drzewo o charakterystycznych wielkich mięsistych owocach (ang. jackfruit) wykorzystywanych w kuchni (surowy i gotowany). | ||
'''łacina:''' ''Artocarpus heterophyllus'' | * '''łacina:''' ''Artocarpus heterophyllus'' | ||
* '''liczba wzmianek:''' 15 | |||
'''liczba wzmianek:''' 15 | |[[Plik:Panasa (chlebowiec) - drzewo (zdjęcie A.Babkiewicz 2008).jpg|centruj|bezramki|150x150px]] | ||
| | | colspan="2" |[[Plik:Panasa (chlebowiec) - kwiat.jpg|centruj|bezramki|150x150px]] | ||
| | |[[Plik:Panasa (chlebowiec) - owoc (zdjęcie A.Babkiewicz 2008).jpg|centruj|bezramki|150x150px]] | ||
| | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== '' | ====== ''[[pārijāta]]'' ====== | ||
|'''drzewo koralowe, erytryna zmienna''' – drzewo do 20 m wysokości, charakterystyczne jaskrawoczerwone kwiaty. W literaturze sanskryckiej jedno z drzew w raju Indry. W MBh słynie z tego, że Kryszna wykradł je z ogrodów Indry i przywiózł na ziemię (7.10.22). | |'''[[Pārijāta|drzewo koralowe, erytryna zmienna]]''' – drzewo do 20 m wysokości, charakterystyczne jaskrawoczerwone kwiaty. W literaturze sanskryckiej jedno z drzew w raju Indry. W MBh słynie z tego, że Kryszna wykradł je z ogrodów Indry i przywiózł na ziemię (7.10.22). | ||
'''łacina:''' ''Erythrina variegata'' | * '''łacina:''' ''Erythrina variegata'' | ||
* '''inne nazwy:''' ''mandāra'' (7), ''pāribhadraka'' (1) | |||
'''inne nazwy:''' ''mandāra'' (7), ''pāribhadraka'' (1) | * '''liczba wzmianek:''' 12 | ||
|[[Plik:Parijata - liść.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | |||
'''liczba wzmianek:''' 12 | | colspan="2" |[[Plik:Parijata - kwiat.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |[[Plik:Parijata - owoc.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |||
| | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''parūṣaka'' ====== | ||
|'''grewia''' (hindi: falsa) – krzew lub małe drzewo do 8 m wysokości, liście okrągławe, małe jagodowe czarne owoce jadalne. | |'''grewia''' (hindi: falsa) – krzew lub małe drzewo do 8 m wysokości, liście okrągławe, małe jagodowe czarne owoce jadalne. | ||
'''liczba wzmianek:''' 2 | * '''łacina:''' ''Grewia asiatica'' | ||
| | * '''liczba wzmianek:''' 2 | ||
| | | colspan="2" |[[Plik:Purusaka (grewia) - kwiat.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | | colspan="2" |[[Plik:Purusaka (grewia) - owoc.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''pāṭala'' ====== | ||
|'''patala''' (hindi: padri) – duże drzewo do 30 m wysokości, kwiaty różowe w kształcie trąbki. W MBh wykorzystywane jako określenie barwy. | |'''patala''' (hindi: padri) – duże drzewo do 30 m wysokości, kwiaty różowe w kształcie trąbki. W MBh wykorzystywane jako określenie barwy (źródło zdjęć: [http://www.floraofbangladesh.com/2019/11/parul-or-fragrant-padri-tree.html floraofbangladesh.com]) | ||
'''liczba wzmianek:''' 3 | * '''łacina:''' ''Stereospermum chelonoides'' | ||
| | * '''liczba wzmianek:''' 3 | ||
| | |[[Plik:Patala - liść.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | | colspan="2" |[[Plik:Patala - kwiat.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
|[[Plik:Patala - owoc.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''pīlu'' ====== | ||
|'''salwadora''' – krzew (do 7 m), popularny w suchym klimacie (pasza dla wielbłądów i kóz), wytrzymuje duże zasolenie gleby. W MBh często z występuje z drzewami śami i karira (''śamī'', ''karira'') | |[[Plik:Pilu (salwadora) - grafika.png|mały|148x148px|''pīlu'' (źródło: [[commons:File:Salvadora_oleoides_Bra39.png|wikimedia]]).]]'''salwadora''' – krzew (do 7 m), popularny w suchym klimacie (pasza dla wielbłądów i kóz), wytrzymuje duże zasolenie gleby. W MBh często z występuje z drzewami śami i karira (''śamī'', ''karira'') | ||
'''liczba wzmianek:''' 6 | * '''łacina:''' ''Salvadora oleoides'' | ||
| | * '''liczba wzmianek:''' 6 | ||
| | | colspan="2" |[[Plik:Pilu (salwadora) - drzewo.jpg|centruj|bezramki|136x136px]] | ||
| | | colspan="2" |[[Plik:Pilu (salwadora) - liść.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''plakṣa'' ====== | ||
|'''figowiec plaksza''' (ang. '''laurel fig''') – duże wiecznie zielone drzewo, ma korzenie przybyszowe. W MBh od niego pochodzi nazwa jednego z siedmiu mitycznych kontynentów (''plakṣadvīpa'')'''.''' | |[[Plik:Plaksa - rysunek.jpg|mały|147x147px|''plakṣa'' (źródło: [[commons:File:Ficus_microcarpa_Blanco2.382.jpg|wikimedia]]).]]'''figowiec plaksza''' (ang. '''laurel fig''') – duże wiecznie zielone drzewo, ma korzenie przybyszowe. W MBh od niego pochodzi nazwa jednego z siedmiu mitycznych kontynentów (''plakṣadvīpa'')'''.''' | ||
* '''łacina:''' ''Ficus microcarpa'' | |||
'''łacina:''' ''Ficus microcarpa'' | * '''liczba wzmianek:''' 11 | ||
|[[Plik:Plaksa - drzewo.jpg|centruj|bezramki|120x120px]] | |||
'''liczba wzmianek:''' 11 | | colspan="2" |[[Plik:Plaksha - pień.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |[[Plik:Plaksa - liść i owoc.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |||
| | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''priyāla'' ====== | ||
|'''prijal''' (hindi: ćirondźi) – średniej wielkości drzewo do 18 m wysokości, drobne białawe kwiaty. Owoce – pestkowce w smaku przypominają migdały, używane jako przyprawa. Kora wykorzystywana w medycynie ajurwedyjskiej. | |'''prijal''' (hindi: ćirondźi) – średniej wielkości drzewo do 18 m wysokości, drobne białawe kwiaty. Owoce – pestkowce w smaku przypominają migdały, używane jako przyprawa. Kora wykorzystywana w medycynie ajurwedyjskiej (źródło zdjęć: [https://indiabiodiversity.org/species/show/229000 indiabiodiversity.org]). | ||
'''łacina:''' ''Buchanania lanzan'' | * '''łacina:''' ''Buchanania lanzan'' | ||
* '''liczba wzmianek:''' 5 | |||
'''liczba wzmianek:''' 5 | |[[Plik:Priyala - drzewo.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | | colspan="2" |[[Plik:Priyala - owoc i liść.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |[[Plik:Priyala - owoc.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''sarṣapa'' ====== | ||
|'''gorczyca''' (kapusta) '''sitowata''' – jednoroczna roślina do 1 m wysokości, żółte kwiatki. W MBh używana na określenie żółtej barwy, np. koni (7.22.44). | |[[Plik:Sarsapa (gorczyca) - rysunek.jpg|mały|127x127px|''sarṣapa'' (źródło: [[commons:File:Brassica_juncea_-_Köhler–s_Medizinal-Pflanzen-168.jpg|wikimedia]]).]]'''gorczyca''' (kapusta) '''sitowata''' – jednoroczna roślina do 1 m wysokości, żółte kwiatki. W MBh używana na określenie żółtej barwy, np. koni (7.22.44). | ||
'''liczba wzmianek:''' 6 | * '''łacina:''' ''Brassica juncea'' | ||
| | * '''liczba wzmianek:''' 6 | ||
| | |[[Plik:Sarsapa (gorczyca).jpg|centruj|bezramki|132x132px]] | ||
| | | colspan="2" |[[Plik:Sarsapa (gorczyca) -kwiat.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
|[[Plik:Sarsapa (gorczyca) - nasiona.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''syandana'' ====== | ||
|'''sandan''' (hindi: sandan) – małe drzewo do 12 m wysokości, liście duże trójlistkowe, kwiaty drobne zebrane w kwiatostany, białe lub różowe. W literaturze sanskryckiej popularne określenie na rydwan. | |[[Plik:Syandana - rysunek.png|mały|146x146px|''syandana'' (źródło: [[commons:File:Ougeinia_dalbergioides_Bra23.png|wikimedia]]).]]'''sandan''' (hindi: sandan) – małe drzewo do 12 m wysokości, liście duże trójlistkowe, kwiaty drobne zebrane w kwiatostany, białe lub różowe. W literaturze sanskryckiej popularne określenie na rydwan (źródło zdjęć: [https://efloraofindia.com/2011/03/18/ougeinia-oogeinensis/ efloraofindia.com]). | ||
'''liczba wzmianek:''' (81*) | * '''łacina:''' ''Desmodium oojeinense'' | ||
| | * '''liczba wzmianek:''' (81*) | ||
| | |[[Plik:Syandana - drzewo.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | | colspan="2" |[[Plik:Syandana - liść.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
|[[Plik:Syandana - kwiat.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''śaivala'' ====== | ||
|'''wodorosty''', '''trawy wodne''', np. | |[[Plik:Śaivala (wodorosty) - rysunek.jpg|mały|169x169px|rogatek sztywny (źródło: [[commons:File:Illustration_Ceratophyllum_demersum0.jpg|wikimedia]]).]]'''wodorosty''', '''trawy wodne''', np. | ||
- '''rogatek sztywny''' – roślina wodna, zanurzona, do 90 cm długości. | # '''blyksa''' - roślina wodna, wpół wynurzona, | ||
# '''rogatek sztywny''' – roślina wodna, zanurzona, do 90 cm długości. | |||
W partiach batalistycznych MBh w metaforze rzeki trupów włosy rycerzy przyrównane są do | W partiach batalistycznych MBh w metaforze rzeki trupów włosy rycerzy przyrównane są do śaiwali. | ||
'''łacina:''' ''Blyxa | * '''łacina:''' ''Blyxa octandra'' lub ''Ceratophyllum demersum'' | ||
* '''liczba wzmianek:''' 19 | |||
'''liczba wzmianek:''' 19 | | colspan="2" |[[Plik:Śaivala (wodorosty).jpg|centruj|bezramki|133x133px]] | ||
| | | colspan="2" |[[Plik:Śaivala (wodorosty) - łodyga.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |||
| | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''śāka'' ====== | ||
|'''teczyna wyniosła, dąb indyjski''' – duże drzewo do 40 m wysokości, duże liście, drobne pachnące kwiaty. Znane z twardego drewna, odpornego na wodę – wykorzystywane do budowy okrętów czy wagonów kolejowych. W MBh Od niego pochodzi nazwa jednego z siedmiu mitycznych kontynentów (''śākadvīpa''). W sanskrycie jest to również określenie na potrawy wegetariańskie (szczególnie z zielonych liści). | |[[Plik:Śaka - rysunek.jpg|mały|121x121px|''śāka'' (źródło: [[commons:File:Tectona_grandis_Blanco1.114-cropped.jpg|wikimedia]]).]]'''teczyna wyniosła, dąb indyjski''' – duże drzewo do 40 m wysokości, duże liście, drobne pachnące kwiaty. Znane z twardego drewna, odpornego na wodę – wykorzystywane do budowy okrętów czy wagonów kolejowych. W MBh Od niego pochodzi nazwa jednego z siedmiu mitycznych kontynentów (''śākadvīpa''). W sanskrycie jest to również określenie na potrawy wegetariańskie (szczególnie z zielonych liści). | ||
'''łacina:''' ''Tectona grandis'' | * '''łacina:''' ''Tectona grandis'' | ||
* '''liczba wzmianek:''' 2 | |||
'''liczba wzmianek:''' 2 | |[[Plik:Śaka - pień.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | | colspan="2" |[[Plik:Śaka - kwiat.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |[[Plik:Śaka - owoc.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== '' | ====== ''[[śāla]]'' ====== | ||
|'''śala, damarzyk mocny''' (hindi: sal)– wysokie drzewo do 35 m wysokości, w suchym terenie zrzuca liście zimą. Ma drobne białawe kwiaty o żółtych środkach. Częsty motyw w rzeźbie indyjskiej – jakszini stojąca pod drzewem śala (''śālabhañjikā''). MBh 7.22.23 przyrównuje barwę kwiatów do wschodzącego słońca (''ādityataruṇa'') i wykorzystuję ją na określenie maści koni. W Ramajanie Rama przebija jedną strzałą siedem drzew śala. | |[[Plik:Śala (damarzyk) - rysunek.jpg|mały|138x138px|''śāla'' (źródło: [[commons:File:Shorea_robusta.jpg|wikimedia]]). ]]'''[[Śāla|śala, damarzyk mocny]]''' (hindi: sal)– wysokie drzewo do 35 m wysokości, w suchym terenie zrzuca liście zimą. Ma drobne białawe kwiaty o żółtych środkach. Częsty motyw w rzeźbie indyjskiej – jakszini stojąca pod drzewem śala (''śālabhañjikā''). MBh 7.22.23 przyrównuje barwę kwiatów do wschodzącego słońca (''ādityataruṇa'') i wykorzystuję ją na określenie maści koni. W Ramajanie Rama przebija jedną strzałą siedem drzew śala. | ||
'''liczba wzmianek:''' 51 | * '''łacina:''' ''Shorea robusta'' | ||
| | * '''inne nazwy:''' ''sāla'' (9) | ||
| | * '''liczba wzmianek:''' 51 | ||
| | |[[Plik:Śala - liść.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| colspan="2" |[[Plik:Śala - kwiat2.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | |||
|[[Plik:Śala - owoc.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''śalmali'' ====== | ||
|'''wełniak azjatycki''' (ang. cotton tree) – drzewo do 40 m wysokości, zrzuca liście w styczniu, by w lutym zakwitnąć dużymi czerwonymi kwiatami. Owoce – podłużne, wypełnione białym puchem. W MBh od niego pochodzi nazwa jednego z siedmiu mitycznych kontynentów (''śalmalidvīpa''). | |[[Plik:Śalmali - rysunek.jpg|mały|142x142px|''śalmali'' (źródło: [[commons:File:Bombax_ceiba_Blanco1.226b-cropped.jpg|wikimedia]]).]]'''wełniak azjatycki''' (ang. cotton tree) – drzewo do 40 m wysokości, zrzuca liście w styczniu, by w lutym zakwitnąć dużymi czerwonymi kwiatami. Owoce – podłużne, wypełnione białym puchem. W MBh od niego pochodzi nazwa jednego z siedmiu mitycznych kontynentów (''śalmalidvīpa''). | ||
'''łacina:''' ''Bombax ceiba'' | * '''łacina:''' ''Bombax ceiba'' | ||
* '''liczba wzmianek:''' 26 | |||
'''liczba wzmianek:''' 26 | |[[Plik:Śalmali (zdjęcie A.Babkiewicz 2009).jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | | colspan="2" |[[Plik:Śalmali - kwiat (zdjęcie A.Babkiewicz 2008).jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |[[Plik:Śalmali - owoc.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''śamī'' ====== | ||
|'''śami''' – krzew lub nieduże drzewo do 10 m wysokości, o głęboko sięgających korzeniach. Długowieczne. Jest w stanie przetrwać na pustyni – przykładem jest Drzewo Życia na wyspie Bahrain wiązane z rajem boga Enkiego. W MBh wiązane z krzesaniem ognia: pierwszy ogień miał wykrzesać Pururawasa przez pocieranie drewna śami i aśwathy. W drzewie śami chowa się ogień bojąc klątwy Bhrygu (9.46.12-20). Na drzewie śami Pandawowie schowali swoje bronie przed udaniem się na dwór Wiraty (4.5.12-27). | |[[Plik:Śami - rysunek.jpg|mały|146x146px|(źródło: [[commons:File:18th_century_illustration_flora_of_the_coast_of_Coromandel_Coast_India_Plants_Fruits_Flowers_(26).jpg|wikimedia]]). ]]'''śami''' – krzew lub nieduże drzewo do 10 m wysokości, o głęboko sięgających korzeniach. Długowieczne. Jest w stanie przetrwać na pustyni – przykładem jest Drzewo Życia na wyspie Bahrain wiązane z rajem boga Enkiego. W MBh wiązane z krzesaniem ognia: pierwszy ogień miał wykrzesać Pururawasa przez pocieranie drewna śami i aśwathy. W drzewie śami chowa się ogień bojąc klątwy Bhrygu (9.46.12-20). Na drzewie śami Pandawowie schowali swoje bronie przed udaniem się na dwór Wiraty (4.5.12-27). | ||
'''łacina:''' ''Prosopis cineraria'' czasem identyfikowane jako ''Acacia catechu'' | * '''łacina:''' ''Prosopis cineraria'' czasem identyfikowane jako ''Acacia catechu'' (patrz: '''''khadira''''') | ||
* '''liczba wzmianek:''' 30 | |||
'''liczba wzmianek:''' 30 | |[[Plik:Śami - drzewo.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | | colspan="2" |[[Plik:Śami - liść.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |[[Plik:Śami - kwiat.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''śara'' ====== | ||
|'''trzcinowiec dziki''' – kępiasta trawa dorastająca do 1,5 m wysokości. W MBh typowe określenie na strzałę, do których wyrobu były wykorzystywane były źdźbła tej trawy. | |'''trzcinowiec dziki''' – kępiasta trawa dorastająca do 1,5 m wysokości. W MBh typowe określenie na strzałę, do których wyrobu były wykorzystywane były źdźbła tej trawy. | ||
'''liczba wzmianek:''' (2810*) | * '''łacina:''' ''Saccharum arundinaceum'' lub ''Saccharum bengalense'' | ||
| | * '''liczba wzmianek:''' (2810*) | ||
| | | colspan="4" |[[Plik:Śara (trzcina).jpg|centruj|bezramki|105x105px]] | ||
| | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''śirīṣa'' ====== | ||
|'''śiris''' (hindi: siris) – średnie drzewo do 20 m wysokości o parasolowatej koronie. Liście pierzaste, kwiaty białe o wielu pręcikach, silnie pachnące. Owoce – strąki. | |'''śiris''' (hindi: siris) – średnie drzewo do 20 m wysokości o parasolowatej koronie. Liście pierzaste, kwiaty białe o wielu pręcikach, silnie pachnące. Owoce – strąki. | ||
'''łacina:''' ''Albizia lebbeck'' | * '''łacina:''' ''Albizia lebbeck'' | ||
* '''liczba wzmianek:''' 3 | |||
'''liczba wzmianek:''' 3 | |[[Plik:Śirisa (zdjęcie A.Babkiewicz 2008).jpg|centruj|bezramki|120x120px]] | ||
| | | colspan="2" |[[Plik:Śirisa - kora.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |[[Plik:Śirisa - kwiat i owoc.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''śṛṅgāṭa'' ====== | ||
|'''kotewka orzech wodny''' – wodna roślina jednoroczna. Liście i kwiaty unoszą się na powierzchni wody. Orzechy przypominają kotwicę – stąd jej nazwa. Roślina lecznicza i ozdobna. | |[[Plik:Śrngata (kotewka) - rysunek.jpg|mały|161x161px|''śṛṅgāṭa'' (źródło: [[commons:File:Illustration_Trapa_natans1.jpg|wikimedia]]).]]'''kotewka orzech wodny''' – wodna roślina jednoroczna. Liście i kwiaty unoszą się na powierzchni wody. Orzechy przypominają kotwicę – stąd jej nazwa. Roślina lecznicza i ozdobna. | ||
'''łacina:''' ''Trapa natans'' | * '''łacina:''' ''Trapa natans'' | ||
* '''liczba wzmianek:''' 1 | |||
'''liczba wzmianek:''' 1 | |[[Plik:Śrngata (kotewka) - liść.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | | colspan="2" |[[Plik:Śrngata (kotewka) - kwiat.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |[[Plik:Śrngata (kotewka) -orzech.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''tāla'' ====== | ||
|'''palma winna, palmira, winodań wachlarzowata, borazus''' – palma do wysokości 30 m, o wachlarzowatych liściach i kulistej koronie, okrągławe owoce do 20 cm średnicy – jadalne. W MBh występuje jako godło na sztandarze Balaramy i Bhiszmy. Często pojawia się na określenie łuku (''tālamātra''), co może wskazywać na jego wielkość, ale raczej oznacza materiał, z którego został wykonany (''Arthaśāstra'' 2.18.8-11 informuje, że drewno palmiry było jednym ze składników łuku kompozytywego)'''.''' | |'''palma winna, palmira, winodań wachlarzowata, borazus''' – palma do wysokości 30 m, o wachlarzowatych liściach i kulistej koronie, okrągławe owoce do 20 cm średnicy – jadalne. W MBh występuje jako godło na sztandarze Balaramy i Bhiszmy. Często pojawia się na określenie łuku (''tālamātra''), co może wskazywać na jego wielkość, ale raczej oznacza materiał, z którego został wykonany (''Arthaśāstra'' 2.18.8-11 informuje, że drewno palmiry było jednym ze składników łuku kompozytywego)'''.''' | ||
* '''łacina:''' ''Borassus flabellifer'' | |||
'''łacina:''' ''Borassus flabellifer'' | * '''liczba wzmianek:''' (65*) | ||
|[[Plik:Tala (zdjęcie A.Babkiewicz 2008).jpg|centruj|bezramki|136x136px]] | |||
'''liczba wzmianek:''' (65*) | | colspan="2" |[[Plik:Tala - kwiat.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |[[Plik:Tala - owoc.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |||
| | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''tamāla'' ====== | ||
|identyfikowany jako: | |identyfikowany jako: | ||
'''tamal, fałszywy mangostan''' – nieduże drzewo, żółte owalne owoce, jadalne, z których produkuje się żółty barwnik. | '''tamal, fałszywy mangostan''' – nieduże drzewo, żółte owalne owoce, jadalne, z których produkuje się żółty barwnik. | ||
'''łacina:''' ''Garcinia xanthochymus'' | * '''łacina:''' ''Garcinia xanthochymus'' | ||
* '''liczba wzmianek:''' 4 | |||
'''liczba wzmianek:''' 4 | |||
'''święta grusza czosnkowa''' – nieduże drzewo, kwiaty z długimi pręcikami, przyciągają wiele owadów. | '''święta grusza czosnkowa''' – nieduże drzewo, kwiaty z długimi pręcikami, przyciągają wiele owadów. | ||
'''łacina:''' ''Crateva religiosa'' | * '''łacina:''' ''Crateva religiosa'' | ||
'''cynamonowiec tamala''' – średnie drzewo do 20 m wysokości z rodziny wawrzynowatych, aromatyczne liście używane jako przyprawa, w dawnej Europie znane jako malabathrum. | '''cynamonowiec tamala''' – średnie drzewo do 20 m wysokości z rodziny wawrzynowatych, aromatyczne liście używane jako przyprawa, w dawnej Europie znane jako malabathrum. | ||
'''łacina:''' ''Cinnamomum tamala'' | * '''łacina:''' ''Cinnamomum tamala'' | ||
| | |[[Plik:Tamala (garcinia).jpg|centruj|mały|100x100px|''Garcinia xanthochymus'' (źródło: [[commons:File:Starr-120606-9538-Garcinia_xanthochymus-fruit_and_leaves-Kahanu_Gardens_Hana-Maui_(24514384534).jpg|wikimedia]]).]] | ||
| | | colspan="2" |[[Plik:Tamala (crateva).jpg|centruj|mały|100x100px|''Crateva religiosa'' (źródło: [[commons:File:Crateva_religiosa.jpg|wikimedia]]).]] | ||
| | |[[Plik:Tamala (cynamonowiec).jpg|centruj|mały|100x100px|''Cinnamomum tamala'' (źródło: [[commons:File:Cinnamomum_tamala_W_IMG_2433.jpg|wikimedia]]).]] | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''tilaka'' ====== | ||
|'''tilaka, arni''' – krzew do 3 m wysokości, rosnący na suchych terenach. Pachnące kwiaty w wiechach białe lub różowe z długimi pręcikami. | |'''tilaka, arni''' – krzew do 3 m wysokości, rosnący na suchych terenach. Pachnące kwiaty w wiechach białe lub różowe z długimi pręcikami. | ||
'''łacina:''' ''Clerodendrum phlomidis'' czasem identyfikowane również jako ''Symplocos racemosa'' – patrz: lodhra | * '''łacina:''' ''Clerodendrum phlomidis'' czasem identyfikowane również jako ''Symplocos racemosa'' – patrz: lodhra | ||
* '''liczba wzmianek:''' 7 | |||
'''liczba wzmianek:''' 7 | | colspan="4" |[[Plik:Tilaka - kwiat.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |||
| | |||
| | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''tinduka'' ====== | ||
|'''indyjska hurma''' – duże drzewo do 35 m wysokości, czarna kora, drobne kwiaty, owoce jadalne. Lliście i niedojrzałe owoce służyły do farbowania tkanin na czarno. | |'''indyjska hurma''' – duże drzewo do 35 m wysokości, czarna kora, drobne kwiaty, owoce jadalne. Lliście i niedojrzałe owoce służyły do farbowania tkanin na czarno. | ||
'''łacina:''' ''Diospyros malabarica'' | * '''łacina:''' ''Diospyros malabarica'' | ||
* '''liczba wzmianek:''' 6 | |||
'''liczba wzmianek:''' 6 | |[[Plik:Tinduka - pień.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | | colspan="2" |[[Plik:Tinduka - liść.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |[[Plik:Tinduka - kwiat.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== '' | ====== ''[[udumbara]]'' ====== | ||
|'''figowiec groniasty''' – długowieczne drzewo do 30 m wysokości, z nieregularną koroną. Owocostany (figi) wyrastają tuż przy pniu. W MBh używany jest jako symbol symbiozy między figą a bleskotką (12.187.38). | |'''[[Udumbara|figowiec groniasty]]''' – długowieczne drzewo do 30 m wysokości, z nieregularną koroną. Owocostany (figi) wyrastają tuż przy pniu. W MBh używany jest jako symbol symbiozy między figą a bleskotką (12.187.38). | ||
'''łacina:''' ''Ficus racemosa'' | * '''łacina:''' ''Ficus racemosa'' | ||
* '''liczba wzmianek:''' 14 | |||
'''liczba wzmianek:''' 14 | |[[Plik:Udumbara, zdjęcie A.Babkiewicz 2009.jpg|centruj|bezramki|150x150px]] | ||
| | | colspan="2" |[[Plik:Udumbara - liść.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |[[Plik:Udumbara - owoc.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''utpala'' ====== | ||
|'''lilia wodna''' – roślina wodna, piękne kwiaty i duże owalne liście, układające się na powierzchni wody. Roślina jadalna, ma właściwości lecznicze. Szczególnie wyróżnia się '''niebieskie lilie wodne''' (''nīlotpala''). Natomiast '''kumuda''' to lilia (na ogół biała), która rozkwita przy świetle Księżyca. | |'''lilia wodna''' – roślina wodna, piękne kwiaty i duże owalne liście, układające się na powierzchni wody. Roślina jadalna, ma właściwości lecznicze. Szczególnie wyróżnia się '''niebieskie lilie wodne''' (''nīlotpala''). Natomiast '''kumuda''' to lilia (na ogół biała), która rozkwita przy świetle Księżyca. | ||
'''liczba wzmianek:''' 19 | * '''łacina:''' ''Nymphaea nouchali'' | ||
| | * '''inne nazwy:''' ''nīlotpala'' (14), ''kumuda'' (10), ''indīvara'' (6) | ||
| | * '''liczba wzmianek:''' 19 | ||
| | | colspan="2" |[[Plik:Utpala (lilia) - kwiat (zdjęcie A.Babkiewicz 2008).jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| colspan="2" |[[Plik:Utpala (lilia) - kwiat i liście (zdjęcie A.Babkiewicz 2008).jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== '' | ====== ''[[Vaṃśa, veṇu (bambus)|vaṃśa]]'' ====== | ||
|'''bambus żelazny''' – wieloletnia trawa o grubych drewniejących łodygach dochodzących do 18 m wysokości, wykorzystywana jako materiał budulcowy. | |'''[[Vaṃśa, veṇu (bambus)|bambus żelazny]]''' – wieloletnia trawa o grubych drewniejących łodygach dochodzących do 18 m wysokości, wykorzystywana jako materiał budulcowy. | ||
'''liczba wzmianek:''' (281*) | * '''łacina:''' ''Dendrocalamus strictus'' | ||
| | * '''liczba wzmianek:''' (281*) | ||
| | | colspan="2" |[[Plik:Bambus.jpg|centruj|bezramki|120x120px]] | ||
| | | colspan="2" |[[Plik:Bambus - liść.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''vāraṇapuṣpa'' ====== | ||
|'''indyjski laurowiec, tamanu''' – średnie, wiecznie zielone drzewo do 18 m wysokości, drobne kwiaty. Znane z całym regionie Australii i Oceanii. Drewno wykorzystywano do budowy statków. Olej z nasion tamanu stosowany jest w kosmetyce i medycynie polinezyjskiej. Dziś często sadzone jako drzewo ozdobne'''.''' | |'''indyjski laurowiec, tamanu''' – średnie, wiecznie zielone drzewo do 18 m wysokości, drobne kwiaty. Znane z całym regionie Australii i Oceanii. Drewno wykorzystywano do budowy statków. Olej z nasion tamanu stosowany jest w kosmetyce i medycynie polinezyjskiej. Dziś często sadzone jako drzewo ozdobne'''.''' | ||
* '''łacina:''' ''Calophyllum inophyllum'' | |||
'''łacina:''' ''Calophyllum inophyllum'' | * '''liczba wzmianek:''' 1 | ||
|[[Plik:Varnapuspa - liść.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | |||
'''liczba wzmianek:''' 1 | | colspan="2" |[[Plik:Varnapuspa - kwiat.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |[[Plik:Varnapuspa - owoc.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |||
| | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== ''''' | ====== ''[[Vaṃśa, veṇu (bambus)|veṇu]]''' ''''' ====== | ||
|'''bambus trzcinowaty''' – wieloletnia trawa o drewniejących łodygach dochodzących do 30 m wysokości, lekki i wytrzymały materiał budulcowy. W sanskrycie określenie na flet, który był wykonywany z tego gatunku bambusa. | |'''[[Vaṃśa, veṇu (bambus)|bambus trzcinowaty]]''' – wieloletnia trawa o drewniejących łodygach dochodzących do 30 m wysokości, lekki i wytrzymały materiał budulcowy. W sanskrycie określenie na flet, który był wykonywany z tego gatunku bambusa. | ||
'''łacina:''' ''Bambusa bambus'' | * '''łacina:''' ''Bambusa bambus'' | ||
* '''inne nazwy:''' ''kīcaka-veṇu'' (2) | |||
'''inne nazwy:''' ''kīcaka-veṇu'' (2) | * '''liczba wzmianek:''' 25 | ||
| colspan="2" |[[Plik:Bambus 2.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | |||
'''liczba wzmianek:''' 25 | | colspan="2" |[[Plik:Venu (bambus) - liście.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |||
| | |||
| | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''vetasa'' ====== | ||
|'''kalamus rotangowy''' – pnąca roślina o kolczastych długich wiotkich pędach, które są ulistnione. Kwiaty w wiotkich kwiatostanach, owoce kuliste, jadalne. Giętkie łodygi używane do wyrobu koszy, mat, mebli. | |[[Plik:Vetasa - rysunek.jpg|mały|182x182px|''vetasa'' (źródło: [[commons:File:Calamus_rotang_Ypey33.jpg|wikimedia]]).]]'''kalamus rotangowy''' – pnąca roślina o kolczastych długich wiotkich pędach, które są ulistnione. Kwiaty w wiotkich kwiatostanach, owoce kuliste, jadalne. Giętkie łodygi używane do wyrobu koszy, mat, mebli. | ||
'''łacina:''' ''Calamus rotang'' | * '''łacina:''' ''Calamus rotang'' | ||
* '''liczba wzmianek:''' 10 | |||
'''liczba wzmianek:''' 10 | |[[Plik:Vetasa - łodyga.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | | colspan="2" |[[Plik:Vetasa.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |[[Plik:Vetasa - owoc.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |||
|- | |- | ||
| | | | ||
====== | ====== ''vibhītaka'' ====== | ||
|'''migdałecznik bibhitaka''' – drzewo do 30 m wysokości, duże liście. Owoce wykorzystywane w indyjskiej medycynie (składnik mieszanki ''triphala''). | |'''migdałecznik bibhitaka''' – drzewo do 30 m wysokości, duże liście. Owoce wykorzystywane w indyjskiej medycynie (składnik mieszanki ''triphala''). | ||
'''łacina:''' ''Terminalia bellirica'' | * '''łacina:''' ''Terminalia bellirica'' | ||
* '''liczba wzmianek:''' 10 | |||
'''liczba wzmianek:''' 10 | |[[Plik:Vibhitaka (zdjęcie A.Babkiewicz 2009).jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | | colspan="2" |[[Plik:Vibhitaka - kora.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |[[Plik:Vibhitaka - owoc.jpg|centruj|bezramki|100x100px]] | ||
| | |||
|} | |} | ||
Latest revision as of 10:30, 1 December 2022
Alfabetyczna lista roślin występujących w MBh
| sanskryt | opis | zdjęcie | |||
|---|---|---|---|---|---|
arimeda |
arimeda – średniej wielkości drzewo, dobrze znosi susze, żółtawe kwiaty, kora wykorzystywana w medycynie ludowej. Czasem identyfikowane z drzewem śami (śami).
|
centruj|bezramki|100x100px | |||
arka |
arka, mleczara olbrzymia – krzew do 5 m wysokości, wydziela gęsty mleczny sok, który jest trujący, kwiaty w baldachach – kremowo-fioletowe. Roślina związana z kultem Słońca, które nazywane jest tym samym imieniem (Arka). W MBh (1.3) odnajdujemy historię Upamanju (Upamanyu,), który po zjedzeniu liści arki ślepnie, a odzyskuje wzrok sławiąc Słońce. Dziś używana w kulcie Śiwy.
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
atasī |
len zwyczajny – jednoroczna roślina, dziś tylko uprawna, o niebieskich kwiatach. W MBh jest wykorzystywany jako metafora koloru cery Kryszny (atasīpuṣpasaṃkāśa).
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
āmra |
mango indyjskie – drzewo do 30 m wysokości, owoc uważany za króla owoców w Indiach. Kwiaty drobne zebrane w duże kwiatostany, liście podłużne używane w ceremoniach religijnych. Drzewo Azji Pd., dopiero potem rozpowszechniło się w Afryce i Amerykach (Brazylia, Meksyk). MBh porównuje syna do owocującego drzewa mango, przy okazji informuje, że najlepsze owoce daje drzewo po piątym roku owocowania (7.44.27). czarne mango (kālāmra) to mityczne drzewo w dzielnicy Bhadraśva (6.8.13).
|
centruj|bezramki|196x196px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
āmrātaka |
dzikie mango, śliwiec pierzasty – drzewo do 15 m wysokości, owoce wielkości i kształtu śliwki, żółtawe po dojrzeniu.
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
arjuna |
migdałecznik ardźuna – duże drzewo do 25 m wysokości. Kora, liście, owoce wykorzystywane w medycynie ajurwedyjskiej. Twarde drewno wykorzystywane dawniej m.in. do budowy kół wozów.
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
aśoka |
mały|150x150px|Fałszywy aśoka - dewadaruaśoka – średnie drzewo do 9 m wysokości, kwiaty pomarańczowo-żółte zebrane w baldachogronach o intensywnym zapachu. Drzewo będące symbolem miłości. Z jego kwiatu wykonana jest jedna ze strzał Kamy. Często obecne w rzeźbie – jakszini zazwyczaj jest pod nim przedstawiana. w Ramajanie Hanuman odnajduje Sitę w ogrodzie drzew aśoka. Z czasem zaczęło być identyfikowane z fałszywą aśoką (Monoon longifolium, hind. devadārī, aśokā). Wizerunki Sity siedzącej pod tym drzewem spotyka się co najmniej od V w. Ma to uzasadnienie w tym, że drzewo jest charakterystyczne dla Srilanki.
|
centruj|bezramki|133x133px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
aśvakarṇa |
aśwakarna (hindi: gurjan) – okazałe drzewo do 45 m wysokości, cenione ze względu na drewno i żywicę, drobne kwiaty. Pod tą nazwą może się kryć również drzewo śala (śāla).
|
centruj|bezramki|100x100px | |||
aśvattha |
figowiec pagodowy, aśwatha, pippala – figowiec pagodowy, drzewo do 30 m wysokości, o charakterystycznych sercowatych liściach. Dzięki Buddzie znane jest jako drzewo bodhi (drzewo oświecenia). Pojawia się już na pieczęciach cywilizacji harrappańskiej, prawdopodobnie w znaczeniu kultowym. W literaturze bramińskiej ma znaczenie religijne i symboliczne – metafory świata jako odwróconego drzewa oraz duszy jako ptaka spożywającego jego figi.
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
āṭarūṣaka |
arusa (hindi: arusa) – krzew do 4 m wysokości, białe kwiaty w formie kłosów.
|
centruj|bezramki|135x135px|alt= | |||
atimuktaka |
atimuktaka (hinidi: sandan) – średniej wielkości drzewo do 12 m, cenione ze względu na swoje drewno, duże trójlistkowe liście, różowe kwiaty oraz owoce – płaskie strąki.
|
centruj|bezramki|100x100px | |||
badara |
głożyna – głożyna omszona, krzew lub drzewo do 10 m, małe żółtawe kwiaty, owoce (badarikā) jadalne (na surowo, gotowane, marynowane, suszone) w kształcie kolistym lub podłużnym. W literaturze puranicznej pojawia się jako określenie eremu i miejsca pielgrzymkowego u jednego z źródeł Gangesu (badarikāśrama – zamieszkały przez Wjasę lub Narę i Narajanę). W MBh występuje w opowieści o gotowaniu owoców głożyny (9.47) oraz w imieniu wieszcza identyfikowanego z Wjasą (Bādarāyaṇa).
|
centruj|bezramki|123x123px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
bakula |
bakul – średniej wielkości drzewo do 14 m wysokości, małe białe kwiaty o intensywnych zapachu, jadalne owoce. Roślina używana w medycynie ajurwedyjskiej. Twarde drewno o ładnym czerwonym zabarwieniu. Dziś popularne w parkach i ogrodach, gdyż daje cień i pięknie pachnie.
|
centruj|bezramki|150x150px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
bilva |
kleiszcze smakowite (hindi: bel) – drzewo do 13 m, żółte jadalne owoce wielkości jabłka ze zdrewniałą twardą skórką, używane w kulcie Śiwy.
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
campaka |
ćampaka (hindi: ćampa) – wysokie wiecznie zielone drzewo do 30 m, duże kwiaty w kolorach od kremowego do żółto-pomarańczowego o intensywnym zapachu. Kwiaty używane w kulcie świątynnym. Wykorzystywane do produkcji perfum. Cenione drewno.
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
candana |
sandałowiec biały – powoli rosnące drzewo do 18 m wysokości, półpasożyt. Drobne kwiaty. Cenione ze względu na pachnące drewno. W rytuałach hinduistycznych drewno ściera się na papkę sandałową, która ma działanie chłodzące i walory zapachowe. Wykorzystuje się je także do produkcji kadzideł.
|
centruj|bezramki|151x151px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
ciribilva |
mały|100x100px|ciribilva - korawiąz indyjski – duże drzewo liściaste do 25 m wysokości, drobne kwiaty, owoce – jajowate skrzydlaki (płaskie nasiona ze skrzydełkami), szara kora łuszcząca się w korkowatych łuskach.
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
devadāru |
mały|150x150px|Fałszywy aśoka - dewadarucedr himalajski – iglaste drzewo rosnące do 50 m, szerokostożkowata korona ze zwisającymi gałęziami i wierzchołkiem. Cenione za swe drewno – strzelisty i prosty pień. Dziś występuje rzadziej ze względu na masową wycinkę. Sanskrycka nazwa sugeruje, że jego drewno (dāru) mogło być wykorzystywane na wizerunki bóstw (teksy rzeźbiarskie radzą by z niego wykonywać idole dla braminów), lub też, że było ono siedzibą bogów. Z czasem w Indiach zaczęto z nim utożsamiać fałszywą aśokę (Monoon longifolium, hind. devadārī, aśokā), może ze względu na równie strzelisty pień i podobny krój korony (dążące w dół gałęzie).
|
centruj|bezramki|133x133px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
dhava |
dhawa – wiecznie zielone średniej wielkości drzewo. Kwiaty zebrane w główkowatych kwiatostanach, bez płatków. Liście zasobne w garbniki.
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
hāridra |
kurkum, ostryż długi – bylina, znana głównie jako intensywnie pomarańczowożółta przyprawa pozyskiwana z kłącza rośliny. W MBh termin używany jako określenie koloru, np. maści koni (7.22.10).
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|129x129px | |
hintāla |
daktylowiec bagienny – niewysokie drzewa do 5 m, rosną w kępach na terenach nadbrzeżnych, długie pierzaste liście do 2-3 m.
|
centruj|bezramki|100x100px | |||
iṅguda |
migdałecznik właściwy – drzewo do 25 m wysokości, drewno odporne na wodę, drobne kwiaty w kwiatostanach, owoce – spłaszczone pestkowce, wytłacza się z nich olej.
|
centruj|bezramki|133x133px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
jambu |
dźambu, czapetka kuminowa – drzewo do 30 m wysokości, szybko rośnie, może żyć ponad 100 lat, drobne białe kwiaty w wiechach, owoce ciemnofioletowe (niemal czarne) jak śliwki, jadalne. W MBh i literaturze puranicznej występuje jako nazwa środkowego spośród siedmiu mitycznych kontynentów (Jambu-dvīpa), w którego centrum (lub na zachód od góry Meru) rośnie gigantyczne drzewo tego gatunku.
|
centruj|bezramki|150x150px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
japā |
róża chińska (hind. dźoba) – krzew do 2-5 m, kwiaty czerwone (rzadziej białe, różowe, żółte), pręciki połączone w rurkę charakterystycznie wychodzą z kielicha. MBh 3.220.3 wymienione wśród innych gajów (vana) drzew kwitnących upiększających górę Mandarę (saṃtānaka, karavīra, pārijāta, aśoka, kadamba). Używane w kulcie Durgi.
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
kadala |
banan zwyczajny – trwała bylina do 15 m wysokości, z ogromnymi liśćmi na długich ogonkach, tworzących nibypień, duży kwiatostan oraz beznasienne podłużne owoce – banany.
|
centruj|bezramki|150x150px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
kadaṃba |
kadamba (hindi: kadam) – szybko rosnące drzewo do 45 m wysokości, duże liście, kwiaty pomarańczowe w kulistych kwiatostanach. Kwiaty używane do wyrobu perfum. Na pn. Indii związane z kultem Kryszny, na pd. nazywane drzewem Parwati.
|
centruj|bezramki|150x150px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
kalāya |
groch zwyczajny polny – jednoroczna roślina strączkowa, kwiaty czerwono fioletowe. W MBh wykorzystywana jako określenie maści koni.
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | ||
karavīra |
oleander – duży krzew lub małe drzewo, kwiaty zebrane w kwiatostany, w kilku kolorach (czerwone, różowe lub białe), pachnące. Roślina wydziela mleczny sok i jest trująca.
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
karīra |
mały|100x100px|karīra - owocekarira – krzew do 5 m wysokości, owoce jadalne (gotowane z warzywami, marynowane). W MBh występuje niemal zawsze razem z drzewami śami i piku (śamī, pīlu), a przebywanie wśród tych drzew charakteryzuje mieszkańców lasu (8.30.24).
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
karṇikāra |
karnikara (hindi: kanak ćampa) – drzewo do 30 m wysokości, o białych, mięsistych kwiatach. W MBh girlandę z kwiatów karnikary nosi Śiwa (12.310.20). Drzewo karniki (symbol niewzruszoności) spadające ze szczytu góry pojawia się w domenie źródłowej metafory zabijanego potężnego wojownika (np. 7.28.43). Sztandar z drzewem karnika (lub z niego wykonany) posiada Abhimanju. Czasem identyfikowana jako: strączyniec cewiasty (Cassia fistula).
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
kāśa |
kaśa – wieloletnia trawa dorastająca do 3 m wysokości. Wyplata się z niej maty do siedzenia. W tekście MBh często występuje razem z trawą kuśa.
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|151x151px | ||
kāśmarya |
gmelina, biała teczyna (hindi: gamhar) – szybko rosnące drzewo do 20 m, kwiaty brązowożółte. Drewno stosunkowo twarde wykorzystuje się do wyrobu mebli, instrumentów i domowych sprzętów (źródło zdjęć: floraofbangladesh.com).
|
centruj|bezramki|133x133px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
kesara |
Może mieć kilka znaczeń:
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
ketaka |
ketaki, pandan połaciowy – wiecznie zielony krzew lub małe drzewo, posiada korzenie przybyszowe, jest rozdzielnopłciowe. Kwiaty męskie duże, białe, pachnące. Okrągławe owoce jadalne. Występuje najczęściej na wybrzeżu lub wzdłuż rzek.
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
khadira |
[[Plik:Khadira.jpg|mały|138x138px|khadira (źródło: wikimedia)]]akacja katechu – niewielkie drzewo, liście pierzaste z drobnymi listkami, drobne kwiaty zebrane w kłosach. Identyfikowane jako drzewo pojawiające się na pieczęciach z kultury harappańskiej.
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
kharjūra |
daktylowiec leśny – drzewo dorastające do 15 m wysokości, liście długie, pierzaste. Owoce – czerwonawe lub żółtawe pestkowce. Z soku z naciętego pnia wyrabia się cukier i wino.
|
centruj|bezramki|136x136px | centruj|bezramki|130x130px | centruj|bezramki|100x100px | |
kimpāka |
[[Plik:Kimpaka (kulczyba) - liście.jpg|mały|135x135px|kimpāka (źródło: wikimedia).]]kulczyba wronie oko – średniej wysokości drzewo, którego owoce (a właściwie znajdujące się w nich nasiona) są źródłem gorzkiej i trującej strychniny (wykorzystywana w medycynie). W MBh pojawia się jako domena źródłowa metafory skutków grzesznych czynów.
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | ||
kiṃśuka |
[[Plik:Kimśuka - kwiat.jpg|mały|100x100px|kiṃśuka (źródło: wikipedia).]]leśny płomień, palaśa (ang. flame of the forest, hindi: palaś) – średniej wysokości drzewo do 15 m, pokrywające się pomarańczowymi kwiatami na wiosnę. Kwiaty używane w rytuałach, a drewno do ofiar. W MBh pojawia się w domenie źródłowej na określenie poranionego ciała wojownika.
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
kovidāra |
bauhinia – dosł. „łatwe bądź trudne do rozdwojenia”, niewysokie drzewo lub krzew o ciemnoróżowych kwiatach, popularnie nazywane drzewem storczykowym, ale nie należy do tej rodziny. W tradycji sanskryckiej jedno z drzew w raju Indry. W MBh sztandar z bauhinią (lub z jej drzewa) posiada Dhrysztadjumna.
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
kunda |
[[Plik:Kunda - rysunek.jpg|mały|138x138px|kunda (źródło: wikimedia).]]jaśmin wielokwiatowy albo gwiaździsty – duży krzew, białe kwiaty o intensywnym zapachu. W MBh używany na określenie białego koloru. Często występuje w złożeniu „jaśmin i księżyc” (kundendu).
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | ||
kuśa |
kuśa – gęstokępowa trawa do 1 m wysokości, uważana za świętą. Używana podczas ofiar i w rytuałach, wyplata się z niej maty do siedzenia i spania.
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | ||
kūṭaśālmali |
kutaśalmali (hindi: pithradź) – drzewo do 20 m wysokości, mocne drewno. Roślina użyteczna w medycynie ajurwedyjskiej; znana też pod nazwą rohitaka (rohītaka).
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | ||
lakuca |
dziki chlebowiec – duże drzewo do 35 m wysokości, owoce mniejsze niż u chlebowca, jadalne. Cenne twarde drewno, roślina wykorzystywana w medycynie ajurwedyjskiej.
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
lodhra |
lodhra – małe wiecznie zielone drzewo do 7 m wysokości, drobne biało-żółtawe kwiaty zebrane w gronach.
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | ||
madhūka |
[[Plik:Madhuka - kwiat.jpg|mały|100x100px|madhūka wysuszony kwiat do produkcji wina (źródło: wikimedia).]]madhuka – dosł. „miodowe”, szybko rosnące drzewo do 20 m wysokości. Kwiaty wykorzystywane do produkcji alkoholu przez ludy plemienne.
|
centruj|bezramki|106x106px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
mādhavī |
[[Plik:Madhavi - kwiat.jpg|mały|100x100px|mādhavī (źródło: wikimedia).]]madhawi – wiecznie zielony krzew pnący, kwiaty zebrane w gronach, biało-żółte, pachnące. Występuje we Wryndawanie, związany z historiami Kryszny.
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
māṣa |
fasolka mung – fasola złota, gatunek strączkowych, ma żółte kwiaty. W MBh wykorzystywany na określenie koloru żółtego np. maści koni.
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|106x106px | |
mucukunda |
mały|145x145px|mucukunda - ilustroacja William Roxburgh. (źródło: [http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77166350-1 plantsoftheworldonline.org]).mućukunda – średniej wielkości wiecznie zielone drzewo, kwiaty białe, pachnące. W MBh pojawia się jako imię władcy z przeszłości, który pomagał bogom w wojnach i poprosił o błogosławieństwo nieprzerwanego snu – obudzony przez Krysznę (zdjęcia obok Pradeep Rajatewa, źródło: plantsoftheworldonline.org).
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
nikumbha |
[[Plik:Nikumbha - rysunek.jpg|mały|120x120px|nikumbha (źródło: wikimedia).]]kroton, krocień - roślina zielna z rodziny wilczomleczowatych, wykorzystywana w medycynie (działanie przeczyszczające). W MBh termin wykorzystywany jako imię bohaterów.
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | ||
nīpa |
iksora szkarłatna – wiecznie zielony krzew lub niewielkie drzewo o szerokiej koronie. Kwiaty 4-płatkowe w baldachach, czerwone. Łacińska nazwa ixora ma być fonetycznym zapisem sanskryckiego słowa īśvara. W rytuałach hinduskich kwiaty ofiarowywane Śiwie.
|
alt=|centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | ||
nyagrodha |
figowiec banian lub bengalski – dosł. „rosnący w dół”, duże drzewo z rozłożystą koroną i korzeniami przybyszowymi. Święte drzewo w hinduizmie i buddyzmie. W MBh jego korona jest schronieniem dla ascetów i wieszczów, pod nim medytuje Śiwa, a widok sowy mordującej wrony w jego konarach (10.1.21) staje się dla Aśwatthamany inspiracją do rzezi w uśpionym obozie synów Pandu. Nilą (nīla) w partiach kosmologicznych nazywane jest pasmo górskie położone na północ od Meru, być może jego nazwa pochodzi od banianu (nīla).
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
padma |
lotos orzechodajny – roślina wodna, piękne kwiaty różowe lub białe (puṇḍarīka) i duże owalne liście, jadalna. Święta w hinduizmie i buddyzmie. W MBh najczęściej płatki lotosu pojawiają się w domenie źródłowej metafory określającej piękne części ciała (twarz, oczy). Liście lotosu wykorzystywane są w domenie źródłowej braku lgnięcia do przedmiotu (kropla wody nie dotyka powierzchni liścia choć się na nim znajduje). Jest to też nazwa formacji militarnej (7.53.27) oraz określenie jednego z siedmiu mitycznych kontynentów (puṣkara-dvīpa).
|
centruj|bezramki|102x102px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
panasa |
chlebowiec – duże drzewo o charakterystycznych wielkich mięsistych owocach (ang. jackfruit) wykorzystywanych w kuchni (surowy i gotowany).
|
centruj|bezramki|150x150px | centruj|bezramki|150x150px | centruj|bezramki|150x150px | |
pārijāta |
drzewo koralowe, erytryna zmienna – drzewo do 20 m wysokości, charakterystyczne jaskrawoczerwone kwiaty. W literaturze sanskryckiej jedno z drzew w raju Indry. W MBh słynie z tego, że Kryszna wykradł je z ogrodów Indry i przywiózł na ziemię (7.10.22).
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
parūṣaka |
grewia (hindi: falsa) – krzew lub małe drzewo do 8 m wysokości, liście okrągławe, małe jagodowe czarne owoce jadalne.
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | ||
pāṭala |
patala (hindi: padri) – duże drzewo do 30 m wysokości, kwiaty różowe w kształcie trąbki. W MBh wykorzystywane jako określenie barwy (źródło zdjęć: floraofbangladesh.com)
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
pīlu |
[[Plik:Pilu (salwadora) - grafika.png|mały|148x148px|pīlu (źródło: wikimedia).]]salwadora – krzew (do 7 m), popularny w suchym klimacie (pasza dla wielbłądów i kóz), wytrzymuje duże zasolenie gleby. W MBh często z występuje z drzewami śami i karira (śamī, karira)
|
centruj|bezramki|136x136px | centruj|bezramki|100x100px | ||
plakṣa |
[[Plik:Plaksa - rysunek.jpg|mały|147x147px|plakṣa (źródło: wikimedia).]]figowiec plaksza (ang. laurel fig) – duże wiecznie zielone drzewo, ma korzenie przybyszowe. W MBh od niego pochodzi nazwa jednego z siedmiu mitycznych kontynentów (plakṣadvīpa).
|
centruj|bezramki|120x120px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
priyāla |
prijal (hindi: ćirondźi) – średniej wielkości drzewo do 18 m wysokości, drobne białawe kwiaty. Owoce – pestkowce w smaku przypominają migdały, używane jako przyprawa. Kora wykorzystywana w medycynie ajurwedyjskiej (źródło zdjęć: indiabiodiversity.org).
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
sarṣapa |
[[Plik:Sarsapa (gorczyca) - rysunek.jpg|mały|127x127px|sarṣapa (źródło: wikimedia).]]gorczyca (kapusta) sitowata – jednoroczna roślina do 1 m wysokości, żółte kwiatki. W MBh używana na określenie żółtej barwy, np. koni (7.22.44).
|
centruj|bezramki|132x132px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
syandana |
[[Plik:Syandana - rysunek.png|mały|146x146px|syandana (źródło: wikimedia).]]sandan (hindi: sandan) – małe drzewo do 12 m wysokości, liście duże trójlistkowe, kwiaty drobne zebrane w kwiatostany, białe lub różowe. W literaturze sanskryckiej popularne określenie na rydwan (źródło zdjęć: efloraofindia.com).
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
śaivala |
[[Plik:Śaivala (wodorosty) - rysunek.jpg|mały|169x169px|rogatek sztywny (źródło: wikimedia).]]wodorosty, trawy wodne, np.
W partiach batalistycznych MBh w metaforze rzeki trupów włosy rycerzy przyrównane są do śaiwali.
|
centruj|bezramki|133x133px | centruj|bezramki|100x100px | ||
śāka |
[[Plik:Śaka - rysunek.jpg|mały|121x121px|śāka (źródło: wikimedia).]]teczyna wyniosła, dąb indyjski – duże drzewo do 40 m wysokości, duże liście, drobne pachnące kwiaty. Znane z twardego drewna, odpornego na wodę – wykorzystywane do budowy okrętów czy wagonów kolejowych. W MBh Od niego pochodzi nazwa jednego z siedmiu mitycznych kontynentów (śākadvīpa). W sanskrycie jest to również określenie na potrawy wegetariańskie (szczególnie z zielonych liści).
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
śāla |
[[Plik:Śala (damarzyk) - rysunek.jpg|mały|138x138px|śāla (źródło: wikimedia). ]]śala, damarzyk mocny (hindi: sal)– wysokie drzewo do 35 m wysokości, w suchym terenie zrzuca liście zimą. Ma drobne białawe kwiaty o żółtych środkach. Częsty motyw w rzeźbie indyjskiej – jakszini stojąca pod drzewem śala (śālabhañjikā). MBh 7.22.23 przyrównuje barwę kwiatów do wschodzącego słońca (ādityataruṇa) i wykorzystuję ją na określenie maści koni. W Ramajanie Rama przebija jedną strzałą siedem drzew śala.
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
śalmali |
[[Plik:Śalmali - rysunek.jpg|mały|142x142px|śalmali (źródło: wikimedia).]]wełniak azjatycki (ang. cotton tree) – drzewo do 40 m wysokości, zrzuca liście w styczniu, by w lutym zakwitnąć dużymi czerwonymi kwiatami. Owoce – podłużne, wypełnione białym puchem. W MBh od niego pochodzi nazwa jednego z siedmiu mitycznych kontynentów (śalmalidvīpa).
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
śamī |
[[Plik:Śami - rysunek.jpg|mały|146x146px|(źródło: wikimedia). ]]śami – krzew lub nieduże drzewo do 10 m wysokości, o głęboko sięgających korzeniach. Długowieczne. Jest w stanie przetrwać na pustyni – przykładem jest Drzewo Życia na wyspie Bahrain wiązane z rajem boga Enkiego. W MBh wiązane z krzesaniem ognia: pierwszy ogień miał wykrzesać Pururawasa przez pocieranie drewna śami i aśwathy. W drzewie śami chowa się ogień bojąc klątwy Bhrygu (9.46.12-20). Na drzewie śami Pandawowie schowali swoje bronie przed udaniem się na dwór Wiraty (4.5.12-27).
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
śara |
trzcinowiec dziki – kępiasta trawa dorastająca do 1,5 m wysokości. W MBh typowe określenie na strzałę, do których wyrobu były wykorzystywane były źdźbła tej trawy.
|
centruj|bezramki|105x105px | |||
śirīṣa |
śiris (hindi: siris) – średnie drzewo do 20 m wysokości o parasolowatej koronie. Liście pierzaste, kwiaty białe o wielu pręcikach, silnie pachnące. Owoce – strąki.
|
centruj|bezramki|120x120px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
śṛṅgāṭa |
[[Plik:Śrngata (kotewka) - rysunek.jpg|mały|161x161px|śṛṅgāṭa (źródło: wikimedia).]]kotewka orzech wodny – wodna roślina jednoroczna. Liście i kwiaty unoszą się na powierzchni wody. Orzechy przypominają kotwicę – stąd jej nazwa. Roślina lecznicza i ozdobna.
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
tāla |
palma winna, palmira, winodań wachlarzowata, borazus – palma do wysokości 30 m, o wachlarzowatych liściach i kulistej koronie, okrągławe owoce do 20 cm średnicy – jadalne. W MBh występuje jako godło na sztandarze Balaramy i Bhiszmy. Często pojawia się na określenie łuku (tālamātra), co może wskazywać na jego wielkość, ale raczej oznacza materiał, z którego został wykonany (Arthaśāstra 2.18.8-11 informuje, że drewno palmiry było jednym ze składników łuku kompozytywego).
|
centruj|bezramki|136x136px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
tamāla |
identyfikowany jako:
tamal, fałszywy mangostan – nieduże drzewo, żółte owalne owoce, jadalne, z których produkuje się żółty barwnik.
|
[[Plik:Tamala (garcinia).jpg|centruj|mały|100x100px|Garcinia xanthochymus (źródło: wikimedia).]] | [[Plik:Tamala (crateva).jpg|centruj|mały|100x100px|Crateva religiosa (źródło: wikimedia).]] | [[Plik:Tamala (cynamonowiec).jpg|centruj|mały|100x100px|Cinnamomum tamala (źródło: wikimedia).]] | |
tilaka |
tilaka, arni – krzew do 3 m wysokości, rosnący na suchych terenach. Pachnące kwiaty w wiechach białe lub różowe z długimi pręcikami.
|
centruj|bezramki|100x100px | |||
tinduka |
indyjska hurma – duże drzewo do 35 m wysokości, czarna kora, drobne kwiaty, owoce jadalne. Lliście i niedojrzałe owoce służyły do farbowania tkanin na czarno.
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
udumbara |
figowiec groniasty – długowieczne drzewo do 30 m wysokości, z nieregularną koroną. Owocostany (figi) wyrastają tuż przy pniu. W MBh używany jest jako symbol symbiozy między figą a bleskotką (12.187.38).
|
centruj|bezramki|150x150px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
utpala |
lilia wodna – roślina wodna, piękne kwiaty i duże owalne liście, układające się na powierzchni wody. Roślina jadalna, ma właściwości lecznicze. Szczególnie wyróżnia się niebieskie lilie wodne (nīlotpala). Natomiast kumuda to lilia (na ogół biała), która rozkwita przy świetle Księżyca.
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | ||
vaṃśa |
bambus żelazny – wieloletnia trawa o grubych drewniejących łodygach dochodzących do 18 m wysokości, wykorzystywana jako materiał budulcowy.
|
centruj|bezramki|120x120px | centruj|bezramki|100x100px | ||
vāraṇapuṣpa |
indyjski laurowiec, tamanu – średnie, wiecznie zielone drzewo do 18 m wysokości, drobne kwiaty. Znane z całym regionie Australii i Oceanii. Drewno wykorzystywano do budowy statków. Olej z nasion tamanu stosowany jest w kosmetyce i medycynie polinezyjskiej. Dziś często sadzone jako drzewo ozdobne.
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
veṇu |
bambus trzcinowaty – wieloletnia trawa o drewniejących łodygach dochodzących do 30 m wysokości, lekki i wytrzymały materiał budulcowy. W sanskrycie określenie na flet, który był wykonywany z tego gatunku bambusa.
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | ||
vetasa |
[[Plik:Vetasa - rysunek.jpg|mały|182x182px|vetasa (źródło: wikimedia).]]kalamus rotangowy – pnąca roślina o kolczastych długich wiotkich pędach, które są ulistnione. Kwiaty w wiotkich kwiatostanach, owoce kuliste, jadalne. Giętkie łodygi używane do wyrobu koszy, mat, mebli.
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
vibhītaka |
migdałecznik bibhitaka – drzewo do 30 m wysokości, duże liście. Owoce wykorzystywane w indyjskiej medycynie (składnik mieszanki triphala).
|
centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | centruj|bezramki|100x100px | |
Pages in category "Katalog roślin"
The following 16 pages are in this category, out of 16 total.
.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
,_pole.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
,_kwiat.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
,_nasiona.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_drzewo.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_kwiat.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_li%C5%9B%C4%87.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_drzewo.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_owoc.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-drewno.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_k%C5%82%C4%85cze.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_k%C5%82%C4%85cza.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_kwiat_.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_kwiat.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_owoc.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_kwiat.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_owoc.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_kwiat.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_owoc.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_li%C5%9B%C4%87_.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_kwiat_.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_owoc.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_drzewo.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_kwiat.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_owoc.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_(zdj%C4%99cie_A.Babkiewicz_2009).jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_(zdj%C4%99cie_A.Babkiewicz_2009).jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_drzewo.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_nasiona.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_li%C5%9B%C4%87.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_kwiat.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_owoc.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
![mały|145x145px|mucukunda - ilustroacja William Roxburgh. (źródło: [http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77166350-1 plantsoftheworldonline.org]).](/index.php?title=Plik:Mucukunda_-_ilustration_commissioned_by_William_Roxburgh.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_drzewo_(zdj%C4%99cie_A.Babkiewicz_2008).jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_kwiat.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_owoc_(zdj%C4%99cie_A.Babkiewicz_2008).jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_kwiat.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_owoc.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_drzewo.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_li%C5%9B%C4%87.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-kwiat.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_nasiona.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_%C5%82odyga.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_li%C5%9B%C4%87.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_kwiat.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-orzech.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_kwiat_(zdj%C4%99cie_A.Babkiewicz_2008).jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_kwiat_i_li%C5%9Bcie_(zdj%C4%99cie_A.Babkiewicz_2008).jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
_-_li%C5%9Bcie.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
.jpg&action=edit&redlink=1){kind=link}
