Dorzecze Gangesu i Jamuny (doab): Difference between revisions

From en-MahabharataWiki
Jump to navigationJump to search
imported>AndBab
No edit summary
imported>AndBab
No edit summary
 
(5 intermediate revisions by the same user not shown)
Line 1: Line 1:
[[Plik:06 Północny wschód.png|mały|Północny wschód Indii]]
[[Plik:04 Doab.png|mały|Doab]]


 
== Lewe dopływy Gangesu ==
'''Lewe dopływy Gangesu'''
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|'''nazwa, ilość wzmianek'''
|'''nazwa'''
|'''opis'''
|'''opis'''
|'''ilość wzmianek'''
|-
|-
|''Gaṇgā'' (326)
|
====== ''Gaṇgā'' ======
|'''Ganges'''
|'''Ganges'''


święta  rzeka i bogini ją uosabiająca. Starsza córka Himawaty i Menaki. Żona króla  Śantanu i matka Bhiszmy. Matka Kartikeji. Jej wierzchowcem jest potwór wodny  (''makara''). Płynie przez nieboskłon  jako Droga Mleczna (''Ākāśagaṅgā''). Na  ziemi pojawia się na skutek modlitw króla Bhagirathy. Impet jej spadającego  strumienia bierze na swą głowę Śiwa (w ikonografii pojawia się w koku jego  splątanych włosów). Spadając z góry Meru rozdziela się na cztery strumienia  płynące w cztery strony Dźambudwipy. Nazywana jest płynącą trzema drogami (''tripathagā''), co wskazuje, że przebiega przez trzy światy (Ganges w niebiosach zwany jest Mandakini, na  ziemi Gangą, a światach podziemnych Bhogawati). Powstaje z połączenia dwóch  strumieni: ''Bhāgīrathī'' i ''Mandākinī''. Za miejsce jej powstania  uważa się Gangotri. Rzeka zmienia swój górski bieg i wypływa na niziny w Hardwarze nazywanym bramą Gangi (''Gaṅgadvāra'').  Z Jamuną łączy się w Prajag.  
święta  rzeka i bogini ją uosabiająca. Starsza córka Himawaty i Menaki. Żona króla  Śantanu i matka Bhiszmy. Matka Kartikeji. Jej wierzchowcem jest potwór wodny  (''makara''). Płynie przez nieboskłon  jako Droga Mleczna (''Ākāśagaṅgā''). Na  ziemi pojawia się na skutek modlitw króla Bhagirathy. Impet jej spadającego  strumienia bierze na swą głowę Śiwa (w ikonografii pojawia się w koku jego  splątanych włosów). Lecąca z góry Meru rozdziela się na cztery strumienia  płynące w cztery strony Dźambudwipy. Nazywana jest płynącą trzema drogami (''tripathagā''), co wskazuje, że przebiega przez trzy światy (Ganges w niebiosach zwany jest Mandakini, na  ziemi Gangą, a światach podziemnych Bhogawati). Powstaje z połączenia dwóch  strumieni: ''Bhāgīrathī'' i ''Mandākinī''. Za miejsce jej powstania  uważa się Gangotri. Rzeka zmienia swój górski bieg i wypływa na niziny w Hardwarze nazywanym bramą Gangi (''Gaṅgadvāra'').  Z Jamuną łączy się w Prajag.  


'''miasta''':  ''Hāstinapura, Kāmpilyā, Kauśāmbī,  Vārāṇasī, Campā''
'''miasta''':  ''Hāstinapura, Kāmpilyā, Kauśāmbī,  Vārāṇasī, Campā''
Line 16: Line 19:


'''inne nazwy''':  ''Bhāgīrathī'' (46), ''Jāhnavī'' (30), ''Tripathagā'' (10), ''Jahnusutā, Devanadī, Ākāśagaṅgā, Śailasutā, Haimavatī, Samudramahiṣī''
'''inne nazwy''':  ''Bhāgīrathī'' (46), ''Jāhnavī'' (30), ''Tripathagā'' (10), ''Jahnusutā, Devanadī, Ākāśagaṅgā, Śailasutā, Haimavatī, Samudramahiṣī''
|326
|-
|-
|''Bhāgīrathī''  (46)
|
====== ''Bhāgīrathī''  ======
|'''Bhagirathi'''
|'''Bhagirathi'''


jedno z głównych źródeł Gangesu – początek w Gangotri,  łączy się z Mandakini (''Mandākinī'') tworząc  Ganges w Dewaprajadze przed Rishikesh. Alternatywna nazwa na określenie  Gangesu.
jedno z głównych źródeł Gangesu – początek w Gangotri,  łączy się z Mandakini (''Mandākinī'') tworząc  Ganges w Dewaprajadze przed Rishikesh. Alternatywna nazwa na określenie  Gangesu.
|46
|-
|-
|''Mandākinī''  (11)
|
====== ''Mandākinī''  ======
|'''Alaknanda'''
|'''Alaknanda'''


jedno z głównych źródeł Gangesu. Ma swój początek w  Kedaranath, łączy się z Bhagirathi (''Bhāgīrathī'')  tworząc Ganges w Devaprayag przed Rishikesh. Określenie Gangesu płynącego  przez niebiosa.
jedno z głównych źródeł Gangesu. Ma swój początek w  Kedaranath, łączy się z Bhagirathi (''Bhāgīrathī'')  tworząc Ganges w Devaprayag przed Rishikesh. Określenie Gangesu płynącego  przez niebiosa.
|11
|-
|-
|''Varāṇasī'' (1)
|
====== ''Varāṇasī'' ======
|'''Varuna'''   
|'''Varuna'''   


Line 35: Line 44:


'''kraina''':  ''Kāśi''
'''kraina''':  ''Kāśi''
|1
|-
|-
|''Gomatī'' (19)
|
====== ''Gomatī'' ======
|'''Gomati''' lub '''Gomul'''
|'''Gomati''' lub '''Gomul'''


Line 46: Line 57:


prawy dopływ  ''Sindhu'' (Gomul).
prawy dopływ  ''Sindhu'' (Gomul).
|19
|-
|-
|''Sarayū'' (12)
|
====== ''Sarayū'' ======
|'''Ghaghra'''
|'''Ghaghra'''


Line 55: Line 68:


'''kraina''':  ''Kosala''
'''kraina''':  ''Kosala''
|12
|-
|-
|''Sadānīrā'' (2)
|
====== ''Sadānīrā'' ======
|'''Rapti'''
|'''Rapti'''


Line 66: Line 81:


'''inne nazwy''':   ''Karatoyā''  (nazwa zaświadczona w Amarakośa 1.10.33)
'''inne nazwy''':   ''Karatoyā''  (nazwa zaświadczona w Amarakośa 1.10.33)
|2
|-
|-
|''Hiraṇvatī'' (6)
|
====== ''Hiraṇvatī'' ======
|'''Hiranyavati'''
|'''Hiranyavati'''


Line 75: Line 92:


'''krainy''':  ''Malla''
'''krainy''':  ''Malla''
|6
|-
|-
|''Gaṇḍakī'' (4)
|
====== ''Gaṇḍakī'' ======
|'''Gandaki'''
|'''Gandaki'''


Line 84: Line 103:


'''krainy''':  ''Malla, Videha''
'''krainy''':  ''Malla, Videha''
|4
|-
|-
|''Kauśikī'' (25*)
|
====== ''Kauśikī'' ======
|'''Kośi'''
|'''Kośi'''


Line 92: Line 113:
'''miasta''':  ''Aṅga''
'''miasta''':  ''Aṅga''


'''krainy''':  ''Campā''  
'''krainy''':  ''Campā''
|(25)
|-
|-
|''Tāmrā'' (3)
|
====== ''Tāmrā'' ======
|'''Tamor'''
|'''Tamor'''


Line 100: Line 123:


'''krainy''':  ''Kirāta''
'''krainy''':  ''Kirāta''
|3
|-
|-
|''Karatoyā'' (5)
|
====== ''Karatoyā'' ======
|'''Karatoya'''
|'''Karatoya'''


Line 107: Line 132:


'''kraina''':  ''Puṇḍra''
'''kraina''':  ''Puṇḍra''
|5
|-
|-
|''Lauhitya'' (5)
|
====== ''Lauhitya'' ======
|'''Brahmaputra'''
|'''Brahmaputra'''


Line 114: Line 141:


'''krainy''':  ''Prāgjyotiṣa, Puṇḍra, Vaṅg''
'''krainy''':  ''Prāgjyotiṣa, Puṇḍra, Vaṅg''
|}
|5
|}


'''Prawe dopływy Gangesu'''
== Prawe dopływy Gangesu ==
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|'''nazwa, ilość wzmianek'''
|'''nazwa'''
|'''opis'''
|'''opis'''
|'''ilość wzmianek'''
|-
|-
|''Yamunā'' (64)
|
====== ''Yamunā'' ======
|'''Jamuna'''
|'''Jamuna'''


Line 131: Line 161:


'''inne nazwy''':  ''Kālindī'' (3), ''Kalmāṣī''
'''inne nazwy''':  ''Kālindī'' (3), ''Kalmāṣī''
|64
|-
|-
|''Carmaṇvatī'' (14)
|
====== ''Carmaṇvatī'' ======
|'''Chambel'''
|'''Chambel'''


Line 140: Line 172:


'''krainy''':  ''Avanti, Kunti'', ''Karūṣa''
'''krainy''':  ''Avanti, Kunti'', ''Karūṣa''
|14
|-
|-
|''Parṇāśā'' (4)
|
====== ''Parṇāśā'' ======
|'''Banas'''
|'''Banas'''


lewy dopływ  Chambel (dopływ Jamuny). W wypływa z południowej części gór Aravalli. Czasem  identyfikowana jako Saraswati płynąca ku wschodowi lub Dryszadwati (''Dṛṣadvatī'').  W MBh jej synem jest Śrutajudha (''Śrutāyudha'')  
lewy dopływ  Chambel (dopływ Jamuny). W wypływa z południowej części gór Aravalli. Czasem  identyfikowana jako Saraswati płynąca ku wschodowi lub Dryszadwati (''Dṛṣadvatī'').  W MBh jej synem jest Śrutajudha (''Śrutāyudha'')  
|4
|-
|-
|''Vetravatī'' (5)
|
====== ''Vetravatī'' ======
|'''Betwa'''
|'''Betwa'''


Line 156: Line 192:


'''inne nazwy''':  ''Vidiśā'' (2)
'''inne nazwy''':  ''Vidiśā'' (2)
|5
|-
|-
|''Daśārṇa'' (29*)
|
====== ''Daśārṇa'' ======
|'''Dhasan'''
|'''Dhasan'''


Line 163: Line 201:


'''kraina''':  ''Daśārṇa''
'''kraina''':  ''Daśārṇa''
|(29)
|-
|-
|''Śuktimatī'' (4)
|
====== ''Śuktimatī'' ======
|'''Beehar-Tamas'''
|'''Beehar-Tamas'''


Line 172: Line 212:


'''kraina''':  ''Cedi''
'''kraina''':  ''Cedi''
|4
|-
|-
|''Śona'' (10)
|
====== ''Śona'' ======
|'''Sone'''
|'''Sone'''


Line 179: Line 221:


'''krainy''':  ''Cedi, Magadha''
'''krainy''':  ''Cedi, Magadha''
|10
|-
|-
|''Phalgu'' (2)
|
====== ''Phalgu'' ======
|'''Falgu'''
|'''Falgu'''


Line 188: Line 232:


'''kraina''':  ''Magadha''
'''kraina''':  ''Magadha''
|2
|}
|}
[[Category:Geografia]]
[[Category:Geografia]]
[[Category:Rzeki]]
[[Category:Rzeki]]

Latest revision as of 09:08, 4 August 2021

mały|Północny wschód Indii mały|Doab

Lewe dopływy Gangesu

nazwa opis ilość wzmianek
Gaṇgā
Ganges

święta rzeka i bogini ją uosabiająca. Starsza córka Himawaty i Menaki. Żona króla Śantanu i matka Bhiszmy. Matka Kartikeji. Jej wierzchowcem jest potwór wodny (makara). Płynie przez nieboskłon jako Droga Mleczna (Ākāśagaṅgā). Na ziemi pojawia się na skutek modlitw króla Bhagirathy. Impet jej spadającego strumienia bierze na swą głowę Śiwa (w ikonografii pojawia się w koku jego splątanych włosów). Lecąca z góry Meru rozdziela się na cztery strumienia płynące w cztery strony Dźambudwipy. Nazywana jest płynącą trzema drogami (tripathagā), co wskazuje, że przebiega przez trzy światy (Ganges w niebiosach zwany jest Mandakini, na ziemi Gangą, a światach podziemnych Bhogawati). Powstaje z połączenia dwóch strumieni: Bhāgīrathī i Mandākinī. Za miejsce jej powstania uważa się Gangotri. Rzeka zmienia swój górski bieg i wypływa na niziny w Hardwarze nazywanym bramą Gangi (Gaṅgadvāra). Z Jamuną łączy się w Prajag.  

miasta: Hāstinapura, Kāmpilyā, Kauśāmbī, Vārāṇasī, Campā

krainy: Kuru, Pañcāla, Vatsa, Kāśi, Magadha, Aṅga, Suhma, Vaṅga, Puṇḍra

inne nazwy: Bhāgīrathī (46), Jāhnavī (30), Tripathagā (10), Jahnusutā, Devanadī, Ākāśagaṅgā, Śailasutā, Haimavatī, Samudramahiṣī

326
Bhāgīrathī
Bhagirathi

jedno z głównych źródeł Gangesu – początek w Gangotri, łączy się z Mandakini (Mandākinī) tworząc Ganges w Dewaprajadze przed Rishikesh. Alternatywna nazwa na określenie Gangesu.

46
Mandākinī
Alaknanda

jedno z głównych źródeł Gangesu. Ma swój początek w Kedaranath, łączy się z Bhagirathi (Bhāgīrathī) tworząc Ganges w Devaprayag przed Rishikesh. Określenie Gangesu płynącego przez niebiosa.

11
Varāṇasī
Varuna

lewy niewielki dopływ Gangesu, znany z tego że płynie przez Waranasi

miasto: Vārāṇasī

kraina: Kāśi

1
Gomatī
Gomati lub Gomul

lewy dopływ Gangesu (wpada za Waranasi). Rzeka znana z miejsca pielgrzymkowego położonego na jej brzegu. W lesie Naimisza miała miejsce ofiara podczas której recytowano MBh i purany

miejsce pielgrzymkowe: Naimiṣa

lub

prawy dopływ Sindhu (Gomul).

19
Sarayū
Ghaghra

lewy dopływ Gangesu, znana z przepływania przez królestwo Ramy – Ajodhję. Dziś Saraju nazywana jest  jedynie górna część Ghagry płynąca przez Ajodhję. Swe źródła, wraz z Indusem, Satledźem i Brahmaputrą, ma w okolicach góry Kailasa

miasto: Ayodhyā

kraina: Kosala

12
Sadānīrā
Rapti

lewy dopływ Ghagry (dopływ Gangesu). Płynęła na granicy Kosali i Videhy. Czasem identyfikowana jako Gandaki, ale MBh (2.18.27) wymienia obie rzeki razem

miasto: Śrāvasti

krainy: Kosala, Malla

inne nazwy:  Karatoyā (nazwa zaświadczona w Amarakośa 1.10.33)

2
Hiraṇvatī
Hiranyavati

prawy dopływ rzeki Khanua (dopływ Chhoti Gandak – dopływ Ghagry – dopływ Gangesu). W tekstach buddyjskich występuje jako Hiranjawati (Hiraṇyavatī), rzeka przy której zmarł i został skremowany Budda

miasta: Kuśinagara

krainy: Malla

6
Gaṇḍakī
Gandaki

lewy dopływ Gangesu, wpada za Waiśali. W górnym biegu płynie przez Nepal tworząc najgłębszą dolinę świat (między Dhaulagiri i Annapurną). W późniejszym hinduizmie słynie z czarnych kamieni (amonity) znajdowanych w jej nurcie, wielbionych jako reprezentacje Wisznu (śālīgrāma)

miasta: Vaiśālī

krainy: Malla, Videha

4
Kauśikī
Kośi

lewy dopływ Gangesu, wpada za Ćampą (Campā). Płynie przez Tybet, Nepal i Indie, nazywana też Saptakośi, jako że zbiera nurty siedmiu rzek

miasta: Aṅga

krainy: Campā

(25)
Tāmrā
Tamor

lewy dopływ Kośi (dopływ Gangesu). Jedna z głównych rzek wschodniego Nepalu

krainy: Kirāta

3
Karatoyā
Karatoya

prawy dopływ Brahmaputry. Rzeka płynąca przez stolicę Pundry (identyfikowaną jako Mohasthangarh), dziś niewielkich rozmiarów

kraina: Puṇḍra

5
Lauhitya
Brahmaputra

„miedziana”, łączy się z deltą Gangesu w kraju Pundra (Puṇḍra). Powstaje w okolicach jeziora Manasarowar w pobliżu góry Kailasa wspólnie z Indusem, Satledźem i Ghaghrą

krainy: Prāgjyotiṣa, Puṇḍra, Vaṅg

5

Prawe dopływy Gangesu

nazwa opis ilość wzmianek
Yamunā
Jamuna

rzeka biorąca początek w górach Kalinda, stąd też nazywana Kalindi. Uważana za córkę Słońca i Sańdźńi. Identyfikowana jako siostra Jamy – boga śmierci. Nad jej brzegami miała znajdować się pasterska wioska, w której wychował się Kryszna. Łączy się z Gangą w okolicy Prajag.

miasta: Indraprastha, Mathurā, Ekacakrā, Kauśāmbi

krainy: Kuru, Vṛṣṇi, Vatsa

inne nazwy: Kālindī (3), Kalmāṣī

64
Carmaṇvatī
Chambel

„skórozdobna”, prawy dopływ Jamuny, wpada przy: Ekaćakrze (Ekacakrā). Jej słynnym dopływem jest Parnaśa (Parṇāśā) identyfikowana jako Saraswati płynąca ku wschodowi lub Dryszadwati

miasto: Ujjayinī, Ekacakrā

krainy: Avanti, Kunti, Karūṣa

14
Parṇāśā
Banas

lewy dopływ Chambel (dopływ Jamuny). W wypływa z południowej części gór Aravalli. Czasem identyfikowana jako Saraswati płynąca ku wschodowi lub Dryszadwati (Dṛṣadvatī). W MBh jej synem jest Śrutajudha (Śrutāyudha)

4
Vetravatī
Betwa

prawy dopływ Jamuny, wpada przed Kauśambi (Kauśāmbī). Rzeka Widiśa (Vidiśā) ma płynąć przez stolicę Daśarnów, jeśli przyjmiemy, że ową stolicą jest współczesna miejscowość Vidiśa, to tak mógł być nazywany górny bieg Betwy, dalej do ujścia nosiła ona miano Wetrawati

miasto: Vidiśā

krainy: Daśārṇa, Karūṣa, Vatsa

inne nazwy: Vidiśā (2)

5
Daśārṇa
Dhasan

prawy dopływ Betwy (dopływ Jamuny). Nazwa pochodzi od ludu Daśarna i w znaczeniu nazwy ludu najczęściej pojawia się w MBh

kraina: Daśārṇa

(29)
Śuktimatī
Beehar-Tamas

prawy dopływ Tamas (prawy dopływ Gangesu). Ma płynąć przy stolicy kraju Ćedich Śuktimati (Śuktimatī), jeśli przyjmiemy, że była nią Rewa będzie to rzeka Beehar

miasto: Śuktimatī

kraina: Cedi

4
Śona
Sone

prawy dopływ Gangesu, wpada na wysokości  Waiśali (Vaiśālī)

krainy: Cedi, Magadha

10
Phalgu
Falgu

prawy dopływ Gangesu , wpada na wysokości Radźagrychy (Rājagṛha). Rzeka znana z tego, że przepływa przez Gaję – miejsce pielgrzymkowe, w którym spełnia się ryty zaduszne. Dziś prawie wyschła

miasto: Gayā

kraina: Magadha

2