View source for Główni bogowie

Świat eposu pełen jest boskich i półboskich istot, które biorą czynny udział w jego akcji, bezpośrednio wpływając na losy bohaterów.

== Indra ==
Królem i władcą trzydziestu trzech bogów nieprzerwanie od czasów wedyjskich jest Indra. Piastuje on pozycję opiekuna niebiańskiego raju rozpościerającego się ponad ziemią. W jego pałacu spotykamy bogów znanych z literatury wedyjskiej – Aditjów, Wasów, Rudrów i Aświnów. Jednak najpotężniejszymi bogami, którzy stają się faktycznymi odbiorcami czci i uczuć wiernych są Wisznu i Śiwa. Teologia z nimi związana jest w fazie kształtowania się, toteż w tekście spotyka się zaskakujące wątki nieobecne w późniejszej mitologii wisznickiej i śiwaickiej. Mimo tego widać, że są to bogowie „żywi”, charakterni i już skradli uwagę pozostałych bóstw panteonu.

== Brahma ==
Wciąż ważnym bogiem, demiurgiem, stwórcą świata i protoplastą wszystkich istot jest Brahma, który przejął charakterystykę Pradźapatiego znanego z tekstów ''Brahman''. Dzierży on [atrpmat nad całym stworzeniem patronat, jednak mimo znaczącej roli jaką się mu przydaje jako kreatorowi jest on przykładem boga pasywnego (deus otiosus). Odziedziczył on całą schedę po Pradźapatim, ale jest już bogiem dalekim od świata, demiurgiem nie uczestniczącym w swym dziele, starcem, do którego ewentualnie zwraca się w kwestiach doradczych. Jednak to od niego pochodzą wszystkie istoty: ludzie, rośliny, zwierzęta i bogowie. Rodzą się one nie bezpośrednio z prarodzica, ale za pośrednictwem jego synów – wieszczów (''maharṣi'') powstałych z umysłu (''mānasa'') oraz z różnych części jego  boskiego ciała.

== Kubera ==
Istotnym bogiem, bliski ludziom, jest skarbnik bogactw Kubera. Choć nie pełni ważnych funkcji piastowanych przez bóstwa panteonu wedyjskiego, to jako bóstwo autochtoniczne nie daje o sobie zapomnieć. Jego poplecznicy, duchy przyrody – jakszowie i guhjakowie, poprzez świat przyrody są blisko człowieka, uczestnicząc w jego codziennym życiu. Kubera pojawia się często w opisach świata. Choć jako bóstwo ma znaczenie marginalne, częstość jego występowania sugeruje istotną rolę jaką pełnił w ludowych wierzeniach. Może świadczyć o tym chociażby fakt, że pełni istotną rolę również w tradycji buddyjskiej jako Wajśrawana (''Vaiśravaṇa'') – jeden z czterech strażników kierunków, a najstarsze zachowane rzeźby indyjskie przedstawiają jakszów, identyfikowanych z samym Kuberą lub jego zwolennikami. Dowódca Wajśrawany Pańćika (''Pañcika''), który nosi wszelkie cechy swego pana, mógł być pierwowzorem wizerunku Kubery w ikonografii indyjskiej.

== Kartikeja i mateczki ==
Na buddyjskich rzeźbach obok Pańćiki często widnieje Hariti (''Hārītī'') – symbol matczynej opieki, ale i demonicznej kobiecości. Można w niej widzieć przeraźliwe mateczki (''mātṛgaṇa''), które w MBh pojawiają się w towarzystwie Kartikeji (9.45.1-40), a w późniejszym hinduizmie jako Siedem Matek (''saptamātṛkā''), Kali, Durga i inne groźne boginie. Już w MBh mówi się, że jest ich siedem lub stanowią one całą klasę (''gaṇa''). Wówczas przypominają one jakszinie, gdyż zamieszkują te same miejsca (9.45.40):

„Domem ich dróg połączenia, drzewa co na skrzyżowaniach,

jaskinie, miejsca kremacji, górskie źródła – ich mieszkaniem.”

== Śiwa ==
Śiwa jest bogiem czynnie uczestniczącym w akcji eposu. Przedstawiany jest jako mąż Umy (''Umā'') oraz ojciec Karttikeji, dość dramatycznie wprowadzonego do panteonu przy okazji wojny z Taraką (9.43-45). Śiwa nazywany Sthanu (''Sthāṇu'') jest synem Brahmy i ojcem 11 Rudrów. Uczestniczy w opowieści o mąceniu oceanu, gdzie ratuje świat wypijając truciznę kalakuta (''kālakūṭa'') oraz w micie o zstąpieniu Gangi, gdzie przyjmuje falę uderzeniową rzeki na swą głowę. Kilkukrotnie spotyka się z Ardźuną przekazując mu boskie pociski, a raz nawet testuje odwagę bohatera walcząc z nim w przebraniu górala-myśliwego (''kirāta''). To on udziela błogosławieństwa Ambie (''Ambā''), by pomściła swą krzywdę zostając mężczyzną i zabiła Bhiszmę.  Jest też bóstwem, do którego zwraca się Draupadi prosząc pięć razy o męża, skutkiem czego wychodzi za mąż za pięciu synów Pandu.

== Wisznu ==
Bogiem par excellence i epicentrum wszystkich wydarzeń MBh jest Wisznu, który pojawia się jako Kryszna. Choć w kosmogonii piastuje podrzędną rolę najmłodszego z synów Aditi, to w całym tekście odnajdujemy świadectwa jego wyniesienia do rangi wręcz monoteistycznego Boga. Sprawuje on pieczę nad całym światem i ludzkim losem, szczególnie wiąże się go z cyklicznością kolejnych eonów świata (''yuga''). Bardowie wiedzą o jego licznych zstąpieniach (''avatāra'') jak: uwodzicielska kobieta, która pozbawia asury nektaru, Nara i Narajana, Rama z toporem, dzika świnia (''vārāha''), karzeł (''vāmana''), pół lew pół człowiek (''narasiṃha'') czy żółw. Uczestniczy on w mitach kosmologicznych takich jak mącenie oceanu, wydobycie ziemi z odmętów czy ocalenie Wed dzięki zabiciu asurów Madhu i Kaitabhy (''Madhu'', ''Kaiṭabha''). Jego małżonką jest Lakszmi, a wierzchowcem (''vahana'') Garuda, który również służy bogu jako godło. Wisznu jako Narajana (''Nārāyaṇa'') jest kosmicznym Człowiekiem o tysiącach głów, który śpi na wężu (''Śeṣa'') w prawodach. To on uczestniczy w procesie odtwarzania świata po zagładzie i z niego rodzi się prarodzic Brahma, pojawiający się z lotosu wyrosłego z jego pępka.
[[Category:Boskie istoty]]